Koroğlunun Nigarı

Qəhrəmanlar heç zaman ölmür, heç zaman unudulmurlar. İllər, əsrlər keçsə də, adları və əməlləri dildən-dilə, nəsildən-nəsilə ötürülür, rəvayətlərdə, dastanlarda əbədiləşir. Bütün dünyaya məlumdur ki, türklər necə igid və qorxmaz millətdir. "Türk dünyası” deyəndə əlbəttə ki, içi biz azəri türkləri daxil bütün türk dünyasını nəzərdə tuturam. Öz xalqının qeydinə qalan, onu düşməndən hər zaman qoruyan neçə igid ərlərimiz var ki, günü bu gün də onlar adlarda, dastanlarda yaşayır və yaşayacaq. Onlardan biri də uşaqdan böyüyə hər kəsin əzbər tanıdığı, dastanını dəfələrlə oxumaqdan usanmadığı Koroğlu – Alı kişinin oğludur.

Bir müddət öncə xəbər verdiyimiz kimi Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı Bakı Yunis Əmrə İnstitutu ilə birgə "Koroğlu” dastanının motivləri əsasında "Eşqi-Nigar” tamaşası hazırlayırdı. Nəhayət, həsrətlə gözlədiyimiz tamaşa noyabr ayının 14-ü teatrsevərlərə təqdim olundu. Tamaşa başlamazdan öncə teatrın direktoru əməkdar artist Mübariz Həmidov Yunis Əmrə İnstitutunun direktoru ilə birgə səhnəyə çıxaraq həm gələn qonaqları salamladı, həm də tamaşanın necə ərsəyə gəlməsi barədə qısa məlumat verdi.

Adından da göründüyü kimi tamaşada dastanın bütün hissələri deyil, ancaq Koroğluya atası Alı kişinin vəsiyyəti, Nigarın yuxuda Koroğlunu görüb aşiq olması, onların sevgi macəraları, Nigarın Çənlibel həyatı və övladlığa götürdükləri Qəssab oğlu Eyvazla bağlı səhnələr yer almışdı. Tamaşada daha çox, hətta, deyərdim tamamilə hadisələr önə çıxarılmışdı, yəni dekorasiyadan minimalist istifadə sayəsində tez-tez rast gəldiyimiz bomboş səhnə bu tamaşada da hadisələrin hansı yöndə cərəyan edəcəyinə seyrçinin marağını daha da artırırdı. Əslində onu da qeyd edim artıq bir neçə dəfə olub ki, Yunis Əmrə İnstitutunun hansısa teatrla müştərək tamaşasını görmüşəm və qəribədir hamısında eyni halla rastlaşmışam. Belə tamaşalarda müəyyən məqamlarda tamaşalarda dekorlardan imtina olunur. Bununla da seyrçi sanki tam olaraq yalnız səhnədə baş verən həmin ab-havaya köklənir. Bu tamaşada da belə idi.

Gənc rejissor Ayla Həşimovanın quruluşunda hazırlanmış "Eşqi-Nigar” tamaşasında da dekorlardan və xüsusi geyimlərdən imtina olunmuşdu. Doqquz üstəgəl bir prinsipini əsas götürən rejissor (burada Koroğlu və dəliləri daxil olmaqla ümumiləşdirilmiş doqquz aktyor və Nigar xanım) bəzi səhnələrdə dastanın digər obrazlarından istifadə etmişdi. Obrazları Manaf Dadaşov (Koroğlu), Zülfiyyə Alhüseynova (Nigar), Aydın Dəmirov, Eyvaz İbrahimov, Ramiq Nəsirov, İlham Əsədov, Anar Seyfullayev, Ramil Məmmədov, Elgün Yəhyayev və Vahid Orucoğlu canlandırırdı. Tamaşa boyu azəri aktyorları çıxış etsələr də, səslənən türk musiqiləri istər eşq səhnələrini, istərsə də, iztirab anlarını türksayağı etmişdi. Həmin anlarda musiqi səni öz sehri ilə bir dərvişsayağı auraya salırdı. Ən sonuncu belə bir hissi "Aşka Yoluculuk” tamaşasında yaşamışdım və o tamaşa da məhz Yunis Əmrə İnstitutu ilə birgə layihə əsasında Musiqili Teatrın səhnəsində göstərilmişdi. Bəzən Koroğlunun Nigarla dərdləşmə səhnələri hətta, mənə həmin tamaşadakı bəzi səhnələri xatırladırdı. Təbii ki, bu, müştərək layihə olduğundan Yunis Əmrə İnstitutunun da istəyi nəzərə alınmışdı. Və mənə bir daha aydın oldu ki, belə müştərək tamaşalarda qəhrəmanların eşqinə fövqəl, əlçatmaz, pak və tərtəmiz bir sevgi kimi baxırlar. Onlar üçün sevgi geyim, bər-bəzək, dekorlardan ibarət deyil, bu, sadəcə hisslərin duyulduğu, sözlərin deyildiyi, gözlərin danışdığı bir məqamdır.

Əslində biz dastandan oxuyub təsəvvürümüzdə canlandırdığımız Koroğlu (Manaf Dadaşov) tamaşadakından tamam fərqlənirdi. Ancaq maraqlısı budur ki, bu yenilik çox gözəl düşünülmüşdü. Eynən dastandakı kimi enlikürək, bir oturuma neçə qazan xörək yeyən Koroğlunu görsək, bəlkə də, bir növ tarazlıq pozulacaqdı. Tamaşanın əsasını sevgi təşkil etdiyinə görə seçilmiş Koroğlu obrazı uğurlu bir tapıntı idi desək qəti yanılmarıq. Manaf Dadaşovun yaratdığı Koroğlu Nigarına olan sevgisini elə həssas, elə incə, elə düşüncəli təqdim edirdi ki, Nigarın niyə belə bir insana aşiq olduğunu tamamən açıqlayırdı. Düşmənlə üz-üzə gəldikdə üzündə yaranan qəzəb, gözlərindəki kin, övlad acısını ürəyində saxlayanda çatlanmış qaşları, ona dost, qardaş deyərək əlini uzadan hər bir kəsə ürəkdən bağlanan Manaf Dadaşovun Koroğlusu obrazın hər məqamdakı xırda nüanslarını belə tamaşaçıya həssaslıqla tam çatdıra bilirdi.

Tamaşanın adını eşidəndə məni ancaq bir sual maraqlandırırdı – görəsən rejissor Nigar roluna kimi seçəcək? Əslində bu bir qədər çətin idi, özlüyümdə teatrın aktrisalarını fikirləşirdim amma müəyyən edə bilmədim. Afişada Nigar obrazının Zülfiyyə Alhüseynovanın canlandıracağını görəndə həm təəccüb etdim, həm də daha da səbirsizləndim. Zülfiyyə xanımı ən son iki obrazı gözlərim önündədir – biri "Lineyn Trilogiyası”ndan "Gözəllik Kraliçası” tamaşasından, o biri də "Buratino”dan Tülki Alisanın obrazı. İkisində də düzgün seçim idi. Aktrisanın özünəməxsus manerası, səs tembri, xarakterik cizgiləri mərd, kəskin, yeri gələndə kobud, bəzənsə hiyləgər obrazlarında əvəzolunmaz alınır. "Eşqi-Nigar”da bir daha buna əmin oldum. Bu qədər dəlilərin arasına padişah qızı kimi yox, Koroğlunun Nigarı kimi gələn xanımı oynayan Zülfiyyə Nigarın mərdliyini, sevgisini, emosionallığını və qorxmazlığını tamaşa boyu anbaan sərgilədi. Başını hər zaman dik tutan, yalnız Koroğlusu qarşısında əyilən, sevgidən gözləri parlayan, amma övlad acısından ürəyi yara bağlayan, oğul deyib bağrına basdığı Eyvazın adını dara düşəndə dəli kimi sayaqlayan, ata yurdunun həsrətini sakitliklə dilinə gətirən, sonda Koroğlusunun sazını başı üstünə qaldırıb bir növ xalqına miras kimi verən Nigar məhz oxuyub, dastanlardan tanıdığımız mərd qızlarımızdan birinin nümunəsi idi.

Tamaşanın sonunda Koroğlu sanki bu günlərə bir anlıq baxır, tüfənglərin, başqa silahların olduğu bu zamanənin onun olmadığın deyir:

Titrəyir əllərim, tor görür gözüm,

Mənmi qocalmışam, ya zəmanəmi?

Dolaşmır dəhanda söhbətim, sözüm,

Mənmi qocalmışam, ya zəmanəmi?

Sonda göydən ələnən qar dənəcikləri içərisində əllərini göstərən Koroğlu düşmən üzərinə hər zaman bu əllərlə getdiyini, qolundakı gücüylə qalib gəldiyini deməklə bir növ bugünkü savaşlara, haqsız qanlar tökən millətlərə səslənir.

İgid ərlərin dövründə kişilər üz-üzə döyüşərdilər, ancaq indi kəşf olunmuş silah və bombalarla günahsız insanların öldürülməsinə bir üsyan edib Nigara zəmanədən şikayətlənir. Bu səhnədə isə Koroğlunun monoloqu səslənərkən arxa monitorda dünya savaşları, onların nəticələrini izləyirik. Lakin "Hər qaranlıq gecənin bir işıqlı sabahı var” məsəlini əsas götürən rejissor dahi Üzeyir Hacıbəylinin möhtəşəm "Koroğlu” uverturasını səsləndirməklə qəhrəmanların hər zaman olacağını, düşmənlərə zəfər çalacağını eyham edir...

Nigar Pirimova

Kaspi 2017.- 16 noyabr.- S.11.