Xanım-xatın nənələrimiz kimi geyinək

Könül Vəlibəyli: “Övladlarımıza uşaqlıqdan milli geyimlərimizi tanımağı, seçməyi və sevməyi öyrədirik”

Xanımları xanım kimi zərif göstərən ilk növbədə onların geyimləridir. Bəzi geyimlər var ki, onların içinə girdikdə, özünü tarixdən qopub gəlmiş əsilzadə xanım kimi hiss edirsən. Eynən bizim milli geyimlərimiz kimi. Tariximizin səhifələrindən süzülüb gələn o geyimlərimizdən isə indi yalnız Novruz bayramı ərəfəsində efirlərdə çıxış etmək və özəl günlərdə uşaqlara şeir dedirtmək üçün istifadə edirlər. Əslində, bu, məsələnin təəssüf doğuran tərəfidir. Ancaq bir məqam da var ki, bu gün xınayaxdı, nişan mərasimlərində gənc xanımlarımız milli geyim axtarışına çıxaraq, dükanları gəzirlər.

10 illik yol

Bu gün zövqlə, şarmla nümunə göstərilə biləcək milli geyimlərin hazırlandığı məkanlar isə barmaqla sayılası qədərdir. Onlardan ən tanınan, beynəlxalq arenada ölkəmizi təmsil və təbliğ edən geyim evlərindən biri də 10 ildir ki, fəaliyyət göstərən Bakı Milli Geyim Evidir. Gənclərin milli geyimə olan marağını nəzərə alıb, bu geyim evinin qonağı olduq. Bizi burada ilk olaraq geyim evinin rəhbəri, eyni zamanda, "Sara Xatun” jurnalının baş redaktoru və təsisçisi Könül Vəlibəyli qarşıladı. Buranın birinci mərtəbəsində hazır geyimlər və podium yer alıb. Bu podiumda geyimlər, güzgü və əl işləri olan papaqlar, araxçınlar səliqə ilə piştaxtalarda düzülüb. Bayırdan bu məkana gəldikdə, ilk baxışdan kuklalara geyindirilmiş milli geyimlərimiz buranı bir geyim dükanına bənzədir. Geyim evinin ikinci mərtəbəsi isə əsl yaradıcılıq mərkəzidir. Burada ölçülər, əsas kəsimlər, ütü prosesi, geyimlərin hazırlanması aparılır, tikiş maşınları və onların başında çalışan xanımlar yer alır.

Könül xanımla ilk olaraq bu geyim evinin yaranması zərurətindən danışdıq. Söhbət zamanı bildirdi ki, Bakı Milli Geyim Evi 2008-ci ildə yaradılıb. Bu məkanı yaratmaqda isə əsas məqsəd xalqımızın qədim köklərini və milliliyini özündə əks etdirən, milli-mənəvi dəyərimiz olan geyimləri təbliğ etməkdən ibarət olub.

"Sara Xatun”un tələbatı ilə yaranan Milli Geyim Evi

Könül Vəlibəyli deyir ki, uzun illər təsisçisi olduğu "Sara Xatun” adlı qadın jurnalında Azərbaycan xanımlarını milli geyimdə təsvir etmək onun arzusu olub: "2002-ci ildən işıq üzü görən "Sara Xatun” jurnalında çalışırdım ki, xanımlarımızı milli geyimdə göstərən xüsusi bir buraxılış edim. Uzun müddətdən sonra arzuma çatdım. Azərbaycanın ziyalı xanımlarını Azərbaycan milli geyimində oxucularımıza təqdim etdik. 20-yə yaxın xanım üçün geyim hazırlamaq böyük bir geyim evi tələb edirdi. Təbii ki, bunu hazırlamaq üçün böyük büdcəmiz olmalı idi. O zamanlar milli geyimlərimizi daha çox rəqqaslarda gördükləri üçün insanlar onların ancaq rəqs geyimi olduğunu düşünürdülər. Biz bu layihəni o zaman həyata keçirə bilmədik. Düzdür, xüsusi nömrə hazırlandı və jurnalımızın sayında maraqlı söhbətlər, müsahibələr etdik. Ancaq cəmiyyətdə müəyyən qədər sözünü demiş, nüfuzlu xanımlarımızı milli geyimlə çəkə bilmədik. Mədəniyyət Nazirliyindən təklif etdilər ki, bu barədə kifayət qədər təcrübəm olduğu üçün milli geyim evi yaradım. Mən də bunun heç də pis fikir olmadığını düşündüm”.

Müsahibimiz deyir ki, bu evi yaradarkən Səbirə Dünyamalıyevanın milli geyimlərə həsr olunmuş kitabından yararlanıblar. Bu kitab Rəssamlıq Akademiyasında moda fakültəsində dərslik kimi istifadə edilir. Qarşısına milli geyim evi yaratmağı məqsəd qoyan Könül xanım işə Azərbaycanın bölgələrinin geyimlərini hazırlamaqla başlayıb.

Tərkibində müxtəlif bölgələrimizi əks etdirən geyimlərin hazırlandığı məkanın adının məhz Bakı ilə bağlı olmasına isə müsahibim belə açıqlama gətirdi: "Bir gün görüşlərin birində məndən geyim evinin adını soruşdular. Özümdən asılı olmayaraq dedim ki, Bakı Milli Geyim Evi. Çünki ilk dəfə Bakının milli geyimini hazırlamışdıq. O gündən etibarən geyim evinin adı belə də qaldı. 10 ildə Azərbaycanda milli geyimlərin təbliği, tanınması, gündəmə gəlməsi, xanımlarımızın onu milli geyim kimi qəbul etməsi üçün çox böyük addımlar atdıq. Bu gün hər kəs Bakı Milli Geyim Evini tanıyır”.

Hamı milli geyinsin

Milli geyimlərimizin tarixini araşdıran həmsöhbətimiz istəyir ki, bu geyimləri təkcə Novruz bayramında aparıcılarımız, müğənnilərimiz geyinməsin. Millət vəkillərimiz, diplomat xanımlarımız da tez-tez geyinsin. Deyir ki, milli geyimlərimizin bizim milli dəyərlərimizin bir hissəsi olduğunu təbliğ edir: "Xanımlar televiziyaya baxanda müğənniləri, aparıcıları milli geyimdə görürlər, ancaq həkimin, professorun, diplomatın milli geyim geyindiyini görsələr, bəlkə ürəklənib özləri də geyinərlər. "Sara Xatun”un budəfəki nömrəsini hazırlayarkən bir nəfər iş qadınına zəng edib milli geyimimizi jurnalımızda təbliğ etməsini xahiş etdik. Onu bu sözümüzlə tənqid etdiyimizi bildirdi, hətta "müğənni-zadam mənə milli geyim geyindirəsiniz?” kimi fikirlər səsləndirdi... Onun bu sözündən çox təsirləndim. Milli geyimi geyinmək utanc deyil. Bizim ulu nənələrimizin, Sara Xatunun geyindiyi paltar olub. Biz bunu fəxrlə geyinməliyik. Bu ev ehtiyacdan yarandı. Bu evi yaradanda məqsədim milli geyimlərimizi xanımlarımıza, övladlarımıza sevdirmək idi. Bu gün də biz dünyanın harasına gedirsək-gedək, Bakı Milli Geyim Evi deyə tanınırıq. Bir geyim evinin tanınması, marka olması üçün ortaya işlər qoymaq lazımdır”.

Öyrənirik ki, burada sifarişlə geyimlərin hazırlanması, tədbirlər üçün geyimlərin sifarişi də mümkündür. Burada 150-yə yaxın geyim var. Geyim evində hazırlanan paltarlar teatrlarda tamaşalarda da istifadə edilir. Bundan başqa, xalq artistləri, rəqs ansamblları beynəlxalq festivallara gedərkən bu geyimlərdən yararlanırlar.

Təbliğatdan tədrisə keçid edən məkan

Bu məkan nəinki gənclərə milli geyimlərimizi təbliğ edir, eyni zamanda, tədris ocağı kimi də fəaliyyət göstərir. Belə ki, müxtəlif yaradıcı təhsil ocaqlarımızdan Bakı Milli Geyim Evinə tələbələr gəlir, burada təcrübə toplayırlar. Hətta onların bir çoxu işçi olaraq bu məkanda çalışırlar. Bu gün fəaliyyət göstərən moda evlərinin əksəriyyətində Bakı Milli Geyim Evindən çıxan modelyerlər çalışır. Onların içərisində öz moda evini açan tələbələr də var.Könül xanımla Bakı Milli Geyim Evini gəzərək söhbət edirik. Ona bu məkanı açmağa stimul verən hadisələrdən danışırıq: "Biz yeni–yeni fəaliyyət göstərəndə, ilk qapımızı döyən Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndələri oldu. Şərq ölkələrindən qonaqlar gəlmişdi. Onda bizim cəmi 20 geyimimiz vardı. Bizdən bir neçə paltar istədilər və dedilər ki, daha çox çeşid olmalıdır ki, hər bir ölçüyə uyğun geyimlər olsun. O gün qarşıma bir məqsəd qoydum. Düzdür, bu məqsəd mənə çox baha başa gəldi. Məqsəd buydu ki, milli geyim evinə daxil olan hər qadın öz ölçüsünə uyğun geyimi əldə edə bilsin. Olmasa belə, hazırda biz onu bir günə hazırlayıb, təqdim edə bilirik”.

Dünyanı gəzən milli geyimlərimiz

Gənc xanımların xınayaxdılarda milli geyimlərə olan marağından danışırıq. K.Vəlibəyli bildirir ki, Türkiyədə yayımlanan "Muhteşem yüz yıl” serialından sonra qızlarımız milli geyimləri başqa yöndə görməyə başladılar. Belə ki, öz nişanlarında bizim milli geyimləri deyil, türk milli geyimlərini tələb etdilər: "Təbii ki, bu, bir seçimdir. Bu gün məktəblərdə, o cümlədən Əlifba bayramında valideynlər uşaqlarına milli paltarlar geyindirməyə çalışırlar. Övladlarımıza uşaqlıqdan milli geyimi tanımağı, seçməyi və sevməyi öyrədirik. Müştərilərimiz zəng edir ki, İrəvan, Şuşa, Qarabağ geyimlərini hazırlayın. Ailələr var ki, Novruz bayramlarını milli geyimdə keçirirlər və bizə müraciət edirlər”.

Geyim evini gəzərkən yeni hazırlanan geyimlərə baxırıq. Öyrənirik ki, burada hər il ən azı 50 yeni geyim hazırlanır. Əlbəttə ki, bir kolleksiyanı 10 il təqdim etmək mümkün deyil. Köhnə geyimlər isə hədiyyə olaraq teatrlara və şəxsi müştərilərə göndərilir. Onların bəziləri isə satılır.

Bakı Milli Geyim Evinin son illər gördüyü digər işlərlə də tanış olmaq imkanımız olur. Bir çox səfirliklərlə çalışan geyim evinin rəhbəri qeyd edir ki, xaricdə təşkil olunan mədəniyyət günlərimizdə, sərgilərimizdə milli geyimlərimizin dəfilələri keçirilir. Elə bu il Azərbaycan Cümhuriyyətinin 100 illiyi münasibəti ilə Cənubi Koreyada, Seulda 34 geyimlə ölkəmizi təbliğ ediblər. Azərbaycan Cümhuriyyətinə həsr olunmuş növbəti dəfilə Sankt-Peterburqda olub. Bundan öncəki illər isə Meksika, Çin, Türkiyə, Rusiya, Qazaxıstan və başqa ölkələrdə Azərbaycan günlərində milli geyimlərimiz təqdim olunub.

Xəyalə Rəis

Kaspi 2018.- 8 iyun.- S.11.