Azərbaycan və Rıqor
Borodulin
Ales Karlyukeviç
Artkaspi.az yazıçı
Kamran Nəzirlinin tərcüməsində Belarus Respublikasının İnformasiya
naziri Ales Karlyukeviçin
"Azərbaycan və
Rıqor Borodulin” adlı məqaləsinin təqdim edir.
Belarus ədəbiyyatı
ilə Azərbaycanın
milli ədəbiyyatı
arasında möhkəm
və davamlı əlaqələr var. Hələ
1930-cu illərdə Azərbaycan
yazıçıları Belarusun
xalq nəğməkarlarını
– Kupala və Kolasın yaradıcılığını
təbliğ edirdilər.
1935-ci ildə "İnqilab və Mədəniyyət" jurnalında
Yanka Kupala barədə məlumat dərc olunmuşdu. 1939-cu ildə isə
Kupala Nizaminin 800 illik yubiley tədbirlərinin
təşkil edilməsi
üzrə yaradılmış
Komissiyanın tərkibinə
daxil edilmişdi.
Bizim xalqımızın nəğməkar
şairinin "Oğlan
və təyyarəçi"
adlı kitabı
1940-cı ildə Bakıda
nəşr edildi.
Bundan başqa, müxtəlif illərdə
Bakıda Edi Oqnesvetin,
Petrusya Brovkinin, Yelena Vasilyeviçin, Pavel Kovalyovun, Kastusya Kireyenkonun, Yakub Kolasın və digər Belarus müəlliflərinin
kitabları nəşr
edilib. Bilirəm ki, müxtəlif illərdə Bakıya
Belarus ədəbi prosesinin
bugünkü fəal
nümayəndələri – şair və tərcüməçi Tatyana Sivets,
şair, tərcüməçi
və ədəbiyyatşünas
Yuliya Aleyçenko səfər ediblər. Tatyana Sivets "Bakı"
adlı poemasını
Azərbaycana həsr edib. Lakin bu gün mən Belarusun tanınmış şairi
və tərcüməçisi
Rıqor Borodulinin Azərbaycanla əlaqələri
barədə danışmaq
istəyirəm. Rıqor Borodulini
Azərbaycanda bir o qədər də tərcümə etməyiblər.
Onun cəmi bir neçə
şeiri "Ədəbiyyat
və incəsənət"
qəzetində (1975) və
"Ulduz" (1977) jurnallarında
dərc olunub. Bu şeirləri Azərbaycan
dilinə İ.İsmayılzadə
və A.Abdulla çevirib.
1967 və
1981-ci illərdə Rıqor
Borodulin Azərbaycanda
olub, Bakını özü üçün
"kəşf" edib.
Belarusun klassik şairi Azərbaycan haqqında neçə-neçə şeir
yazıb, azərbaycanlı
dostlarına şeirlər
ithaf edib. 7 sentyabr 1967-ci ildə R. Borodulin qeyd dəftərçəsində yazır: "Bakı. Səhərdir... Bazarda kişilərdir. Qarpızların qırmızı
dilimlərini dadmaq üçün adama göstərirlər..." Daha
sonra oxuyuruq: "Tikinti daşının misli yoxdur. Minsk üçün də bu daşdan olsaydı..." O, 1967-ci ildə
Azərbaycanın xalq
şairləri Məmməd
Arazla (1933-2004), Fikrət
Qocayla görüşüb
tanış olur və qayıdandan
sonra Fikrət Qocaya "Etiraf poeması: Azərbaycana məktub" adlı bir poema həsr
edir. Bu poema
1973-cü ildə onun
"Rum" adlı şeirlər
kitabında çapdan
çıxıb. Görünür, Rıqor Borodulin Bakıda hərbi hissədə təxminən
üç həftəlik
toplanış təcrübəsində
imiş. Bu barədə Bakı HHQ Dairəsinin qəzetində
yazılıb.
Onun 1981-ci il Bakı
səfəri isə daha dolğun və zəngin olub. Rıqor İvanoviç Azərbaycan
paytaxtına 1981-ci ilin
mayın 31-də gəlib.
Gündəliklərinin birində
yazır: "Şəhəri
gəzirəm. Bakının havasından neft qoxusu gəlir. Şəhəri həm tanıyıram,
həm də tanıya bilmirəm.
Çayxanalar ağacların
kölgəsində...".
Bakıya Rıqor İvanoviçlə
birlikdə televiziya briqadası da gəlib. Tərkibdə Belarusun Dövlət
Mükafatı laureatı,
Belteleradionun baş teleoperatoru, kinooperator
Vladimir Pranko da vardı. Şairin gündəliyindən oxuyuruq:
"...Yolda Vilayət
Rüstəmzadəyə rast
gəldik (Belarus barədə
poema yazmışdı,
qardaşı həlak
olmuşdu, izini
tapmışdılar), Maşerov
qəbul eləmişdi...
O, verilişdə iştirak
etməyə razılıq
verdi. Cümə
axşamı poemanın
sətri tərcüməsi
hazır olacaq..." Belarusun klassik şairi öz gündəliklərində
və qeyd dəftərlərində çoxlu
Azərbaycan sözləri
işlədib. Söz
ustasının diqqətini
bir çox melodiyalı Azərbaycan sözü çəkib
– torpaq, vətən, nağıl, layla... Belarus şairi onların
mənasını köhnə
lüğətlərdən tapıb. Rıqor Borodulin Bakıda yazıçı Sabir Əhmədovla, şair, yazıçı və publisist Məmməd İsmayılla da tanış olur.
Televiziya filminin çəkilişlərinə
hazırlıq mərhələsində
o, Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı Aslan
Vəzirovla da
(1910-1988) görüşür. Böyük Vətən müharibəsində
Aslan Vəzirov Belarusu alman-faşist işğalçılarından azad edib. 1944-cü ilin mayında
o, 1-ci Qvardiya mühəndis-istehkamçı
briqadasının komandiri
təyin olunub. Pronya və Basya çayları
ətrafında almanların
müdafiə mövqelərinin
yarılmasında iştirak
edib. Mogilyov rayonunda Dnepr çayını
döyüşə-döyüşə
keçib. Onun briqadası
məşhur "Mogilyov
briqadası" kimi tarixə düşüb.
Bu döyüşlərdə
briqadasına bacarıqla
rəhbərlik etdiyinə
və göstərdiyi
şücaətə görə
o, ikinci dəfə Qırmızı Ulduz Ordeni ilə təltif edilib. Halbuki Vəzirov buna qədər iki dəfə kontuziya olmuşdu, lakin döyüş meydanını
tərk etməmişdi.
1944-cü ilin iyul ayının
ikinci yarısında
1-ci Briqadanı Novoqrudka
rayonuna köçürürlər.
Burada briqada 50-ci ordunun tərkibində döyüşməli
olur. Belostok uğrunda döyüş
əməliyyatlarında briqada
ordunun bir hissəsinin Neman çayından
keçməsinin təhlükəsizliyini
təmin edir. Osovets qalasına hücuma görə Vəzirov üçüncü ordenlə
– Qırmızı Bayraq
ordeniylə təltif edilir. Və çox keçmir
ki, o, daha bir Qırmızı Bayraq ordeni alır.
Artıq Berlin uğrunda
döyüşlər gedərkən
Azərbaycan xalqının
qəhrəman oğlu
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülür.
...Şübhəsiz,
Rıqor Borodulinin Azərbaycan və azərbaycanlılarla o zamankı
may-iyun görüşləri
onun yaradıcılığına
da çoxlu yeniliklər gətirmişdi,
bu uzaq ölkənin
Belarusda tanınması
və dərk edilməsi istiqamətində
mühüm rol oynamışdı. Xəzər gilavarı
Belarusun xalq şairinin poeziyasına əbədi həkk olundu. Buna bir
damcı belə şübhə yoxdur.
Ona görə tam əminliklə
deyirəm ki, Rıqor İvanoviç hələ sağlığında
Minskdə yaşayan azərbaycanlı rəssam
Kamil Kamalın emalatxanasına çox böyük həvəslə,
açıq qəlblə
gedirdi. Və o, bu qrafika və təsviri sənət ustasının
yaradıcılığı barədə də ürək genişliyi ilə gözəl sətirlər yazmışdı.
Azərbaycanlı Kamil Kamal isə artıq qırx ildir ki, Belarusda, Minsk şəhərində yaşayır;
Rıqor Borodulinin portretini yaradıb. İndi bizim klassik şairimiz
həyatda yoxdur, amma rəssam onun çin poeziyasından etdiyi tərcümələr kitabına
gözəl tərtibat
verib. Biz Kamil Kamalla birlikdə şairin ölümündən
sonra çıxan bu kitabının illüstrasiyalarına baxanda,
rəssam dedi:
– Yaxşı olar ki, Rıqor
Borodulinin tərcüməsində
Azərbaycan şairlərinin
şeirlərini də
toplayaq, onun Azərbaycan və azərbaycanlılara həsr
etdiyi poetik toplusunu nəşr edək... mən böyük məmnuniyyətlə
bu topluya da illüstrasiyalar hazırlayaram... Borodulinin,
Səməd Vurğunun,
Fikrət Sadığın
Belarus dilindəki şeirlərini
və onun "On üç şam" poemasını topluya daxil edək...
İnanıram ki, belə bir Ədəbiyyat Layihəmiz, bu iki həqiqi yaradıcı şəxsiyyətin
dostluq layihəsi baş tutacaq və bizim mədəniyyətlərimiz
arasında daha bir dostluq körpüsü
meydana gələcək.
Mənbə: "Sozvuçie" Beynəlxalq Ədəbiyyat
və Publisistika Portalı
7 may,
2018-ci il
Kaspi.-2018.-12-14 may.-S.19.