Su həyatdır - 5 iyun su təsərrüfatı və meliorasiya işçilərinin peşə
bayramı günüdür
Su təsərrüfatı
işçiləri Azərbaycanda həyata keçirilən sosial siyasətə mühüm
töhfələr verirlər
Son illər ölkəmizdə içməli su və kanalizasiya infrastrukturunun yenidən qurulması sahəsində həyata keçirilən çoxsaylı layihələr şəhər və rayon mərkəzlərində, həmçinin içməli sudan əziyyət çəkən kənd və qəsəbələrdə həyatın canlanmasına, vətəndaşların sağlamlığının qorunmasına və əhalinin sosial rifahının yüksəldilməsinə zəmin yaradır. Bu sahədə reallaşdırılan layihələr müstəqil Azərbaycanda həyata keçirilən uğurlu sosial siyasətin prioritet istiqaməti kimi getdikcə daha çox aktuallıq kəsb edir. Təsadüfi deyil ki, insan həyatı üçün əvəzedilməz sərvət olan içməli suyun əhəmiyyətindən bəhs edən Prezident İlham Əliyevin "Su həyat mənbəyidir, təmiz su isə sağlam həyat deməkdir” sözləri də insan amilinə verilən önəmin təcəssümüdür.
Təbiətin bəxş etdiyi
əvəzsiz nemətlərdən sayılan sudan
səmərəli istifadə məhdud şirin
su ehtiyatlarına malik
Azərbaycanda tarixin bütün
dövrlərində aktual olub.
Orta əsrlərə aid
mənbələrdə Azərbaycanın bəzi
yaşayış məntəqələrində su təchizatı sistemlərinin
yaradılması barədə faktlar mövcuddur. Su təchizatı
tariximizin ilkin inkişaf dövrü
19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəllərinə
təsadüf edir. Təxminən bir əsr əvvəl Şollar-Bakı su təchizatı qurğuları istismara verilib. Xaçmaz rayonunun ərazisindən
Abşeron yarımadasına 187,5 km uzunluğunda kəmər
çəkilib, Bakı şəhərində ilk dəfə mərkəzləşmiş
içməli su şəbəkəsi
yaradılıb.
Bu sahədə qazanılmış təcrübədən istifadə edilməklə Xaçmazdan Bakıya çəkilmiş 2-ci kəmər 1958-ci ildə istismara verilib. Abşeron yarımadasında sənayenin sürətli inkişafı və əhalinin artımı nəticəsində içməli suya artan tələbatı ödəmək üçün 1961-ci ildə Ceyranbatan Sutəmizləyici Qurğuları işə salınıb.
Azərbaycanın içməli su və kanalizasiya sektorunun sürətli inkişafı böyük dövlət xadimi
Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ümummilli liderin təşəbbüsü
və birbaşa rəhbərliyi ilə
1970-71-ci illərdə Kür Sutəmizləyici
Qurğular Kompleksi
yaradılıb, burada emal
olunan suyun Abşeron yarımadasına nəqli üçün magistral kəmərlər
çəkilib. Bu layihə paytaxta yeni həyat gətirib.
1970-80-ci illərdə ulu
öndərin birbaşa nəzarəti
altında Bakı şəhərinin tullantı su infrastrukturunun
inkişafını nəzərdə tutan
"Böyük kanalizasiya”
layihəsi reallaşdırılıb. Həmin dövrdə Hövsan Aerasiya
Stansiyası, eləcə də "Sənaye zonası”,
"Şəhərkənarı” və "Sahil”
kollektorları, Zığ kanalizasiya nasos stansiyası inşa edilib.
Azərbaycanın əksər rayon mərkəzlərində mərkəzləşdirilmiş içməli su və kanalizasiya sistemlərinin yaradılması da ötən əsrin 70-80-ci illərinə təsadüf edir.
2003-cü ilin
oktyabrında İlham Əliyevin xalqın
etimadını qazanaraq prezident
seçilməsi ilə ölkəmizin həyatında yeni inkişaf mərhələsi
başladı. Ulu öndərin memarı olduğu sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasını uğurla
davam etdirən Prezident
insan sağlamlığının
qorunmasını dövlətin sosial siyasətinin
prioriteti kimi müəyyənləşdirdi.
Su kimi müqəddəs nemətin qorunması, onun keyfiyyətinin təmin olunması, gələcək
nəsillər üçün
etibarlı mənbələrin formalaşdırılması
dövlət proqramlarında xüsusi qeyd olundu. Əhalinin
içməli su təminatının və
kanalizasiya xidmətlərindən istifadəsinin
yaxşılaşdırılması məqsədilə
bu sektorda struktur islahatlarına başlanıldı.
Dövlət başçısının "Su təchizatı sahəsində idarəetmənin
təkmilləşdirilməsi haqqında” 11 iyun
2004-cü il tarixli sərəncamına
əsasən, "Azərsu” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
yaradıldı.
2000-ci illərin əvvəllərindən
etibarən Bakı şəhərinin və ətraf qəsəbələrin
böyüməsi, yeni sənaye müəssisələrinin
fəaliyyətə başlaması içməli suya olan tələbatı
ciddi şəkildə
artırmışdı. Bu məsələnin
həlli yollarını da ümummilli
lider Heydər Əliyev zərgər
dəqiqliyi ilə göstərmişdi. O, Bakıya Oğuz-Qəbələ
zonasından saf və təmiz bulaq suyunun gətirilməsinin
vacibliyini bildirmiş
və bununla bağlı
araşdırmalara başlanılması barədə
tapşırıq vermişdi.
Ulu öndərin bu ideyasını Prezident İlham Əliyev həyata keçirdi. 2007-ci ilin martında Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin təməli atıldı. Dövlət Neft Fondundan maliyyələşdirilən layihə çərçivəsində Oğuz rayonunun ərazisində məhsuldarlığı saniyədə 5 kubmetr olan mənbə yaradıldı, buradan Abşeron yarımadasına 262,5 km özüaxımlı magistral su kəməri inşa edildi. Tikintisinin böyük bir hissəsi mürəkkəb relyefdə aparılan kəmər 2010-cu ilin dekabrında istismara verildi. Bununla da, Bakı şəhərinin əksər ərazilərinin su təchizatında stabillik təmin edildi, bəzi yerlərdə isə fasiləsiz rejimə keçirildi.
Sürətlə böyüyən və inkişaf edən paytaxtı fasiləsiz su ilə təmin etmək üçün əlavə su həcmlərinə ehtiyac var idi. Abşeron yarımadasındakı qəsəbə və kəndlərdə mərkəzləşdirlmiş su şəbəkələrinin yaradılması, əhalinin suya olan tələbatının artması, suyun keyfiyyətinin təmin edilməsi, magistral kəmərlərdə mümkün qəzalar zamanı su təchizatında problemlərin yaranmaması su mənbələrinin əlaqələndirilməsini tələb edirdi. Bu məqsədlə Bakı şəhərinə yaxın yeni su mənbəyinin yaradılmasına qərar verildi. 2011-ci ilin sentyabrında Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə Ceyranbatan gölünün yaxınlığında ultrasüzgəc texnologiyasına əsaslanan yeni kompleksin təməli qoyuldu. Tikintisində aparıcı xarici şirkətlərin iştirak etdiyi və ən son texnologiyaların tətbiq olunduğu kompleks 2015-ci ilin oktyabrında istifadəyə verildi. Açılış mərasimində cənab Prezident bildirmişdir: "Bu kompleksdə ən müasir texnologiyalar tətbiq edilir, dünyanın ən böyük sutəmizləyici kompleksidir və Bakı şəhərinin, Abşeron rayonunun sakinlərinə xidmət edəcək. Bax, bu gün xəritədəki mənzərə onu göstərir ki, uzun illər içməli sudan korluq çəkən Bakı qəsəbələri bundan sonra bu təmiz suyu alacaq. Bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, bu, Dünya Səhiyyə Təşkilatının standartlarına cavab verən içməli sudur”.
Ənənəvi təmizləmə
qurğularından fərqli olaraq yeni kompleksdə su ultrasüzgəc texnologiyasına əsaslanmaqla
heç bir kimyəvi
təmizlənmə aparılmadan avtomatik
rejimdə mexaniki üsulla
təmizlənir. Məhsuldarlığı saniyədə 6,6 kubmetr təşkil edən qurğu
2016-cı ildə Abu Dabi
Qlobal Su Sammitində dünya su sənayesinin ən
önəmli 4 layihəsindən biri seçilib.
Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin və Ceyranbatan
Ultrasüzgəcli Sutəmizləyici Qurğular
Kompleksinin istismara
verilməsi Kür sutəmizləyici
qurğularında emal olunan
və Bakıya ötürülən suyun
bir hissəsinin içməli su problemi ilə üzləşən
Aran bölgəsinin ehtiyaclarının
ödənilməsinə yönəltməyə imkan yaratdı. Qurğuda emal olunan suyun
ətraf rayonlara verilməsi məqsədilə
Şirvan-Muğan və Sabirabad-Saatlı qrup su kəmərləri istismara verildi. Bununla da Hacıqabul, Şirvan, Salyan, Biləsuvar,
Saatlı və Sabirabad şəhərləri,
həmçinin kəmərlərin marşrutu
boyu 30-dan artıq kənd keyfiyyətli
içməli su ilə təmin olundu.
Mərkəzi Aran
bölgəsinin sudan əziyyət çəkən
yaşayış məntəqələrinin su
təchizatı məqsədilə Girdmançayın
yatağında məhsuldarlığı saniyədə 450 litr olan Külüllü
su mənbəyi yaradılıb və anbar kompleksi tikilib. Buradan Zərdab,
Ucar, Kürdəmir və Ağsu
şəhərlərinə 182 km uzunluğunda 4 magistral kəmər
çəkilib. Hazırda bu şəhərlər
və magistral kəmərlərin
yaxınlığında yerləşən 50-dən artıq
kənd Külüllü mənbəyi
hesabına keyfiyyətli içməli su
ilə təchiz olunur.
Lənkəran və Astara şəhərlərinin içməli su təchizatının
yaxşılaşdırılması məqsədilə Xanbulançay su
anbarının imkanlarından istifadə etməklə yeni texnologiyaya əsaslanan
və məhsuldarlığı sutkada 30 min kubmetr olan
sutəmizləyici qurğular kompleksi inşa edilib. Buradan Lənkəran
şəhərinə 12 km, Astara şəhərinə isə 25 km uzunluğunda magistral su kəmərləri
çəkilib.
Bölgələrdə yaşayan əhalini keyfiyyətli və dayanıqlı içməli su ilə təmin etmək məqsədilə Mingəçevir, Quba, Qobustan və Ağstafa sutəmizləyici qurğuları da istismara verilib.
Regionlarda tikilən ən böyük sutəmizləyici
qurğu olan Şəmkirçay
sutəmizləyici qurğusu Gəncə,
Şəmkir, Samux şəhərləri
və ətraf kəndlərdə 300 mindən artıq
insanın keyfiyyətli və fasiləsiz içməli su təminatına hesablanıb. Məhsuldarlığı
sutkada 140 min kubmetr olan bu
qurğudan Gəncə şəhərinə
27 km, Şəmkir şəhərinə
isə 16,5 km uzunluğunda
magistral su kəməri
çəkilib.
Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı dövlət
proqramlarına uyğun olaraq
su və kanalizasiya
layihələrinin icrasına başlanılmış 50 şəhər
və rayon mərkəzinin 38-də
içməli su şəbəkələrinin
tikintisi yekunlaşıb.
Ötən müddətdə şəhər və rayon mərkəzləri ilə yanaşı, əhalisinin sayı 1 milyon 400 min nəfər olan 1050 kəndin içməli su təchizatının yaxşılaşdırılması ilə bağlı işlər görülüb. Prezident İlham Əliyevin 2017 və 2018-ci illərdə imzaladığı sərəncamlar, həmçinin dövlət investisiya proqramları çərçivəsində 46 rayonun 211 kəndində içməli su layihələri icra olunub. Bununla da 330 min sakinin keyfiyyətli içməli suya çıxışı təmin edilib.
Bakı şəhəri və Abşeron
yarımadasında su təchizatı və
kanalizasiya infrastrukturunun
inkişaf etdirilməsi məqsədilə
2011-ci ildə Abşeron
yarımadasının su təchizatı, kanalizasiya sistemləri və yağış
sularının idarə olunması üzrə Master
Plan hazırlanıb. Hazırda həyata
keçiriən layihələr bu sənədin
tələblərinə uyğun icra edilir. Master Planın əsas layihələrindən
olan Ceyranbatan
Ultrasüzgəcli Sutəmizləyici Qurğular
Kompleksi və 84 km uzunluğunda Ceyranbatan-Zirə magistral
su kəməri, həmçinin kəmərin
marşrutu boyunca yerləşən
anbar kompleksləri
istehlakçıların dayanıqlı su
təminatı üçün yeni imkanlar açıb.
Yeni
yaradılmış infrastruktur hesabına
Pirallahı, Dübəndi, Gürgan, Türkan, Zirə, Qala, Mərdəkan,
Şüvəlan, Şağan qəsəbələri,
həmçinin Binəqədi, Sabunçu
və Suraxanı rayonlarının bir
sıra yaşayış məntəqələri
dayanıqlı içməli su ilə təmin
edilib.
Koreya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyinin qrantı hesabına icra edilmiş layihə çərçivəsində Kürdəxanı qəsəbəsində yeni su təchizatı sistemləri yaradılıb və 14 mindən artıq sakin fasiləsiz rejimdə içməli su ilə təmin olunub. Abşeron yarımadasında ekoloji problemlərin həlli məqsədilə icra olunan "Təmiz Şəhər” layihəsi Balaxanı qəsəbəsində yeni su təchizatı sistemlərinin yaradılmasına imkan verib.
Səudiyyə İnkişaf Fondu ilə birgə maliyyələşdirilən layihə çərçivəsində Badamdar qəsəbəsində yeni infrastrukturun yaradılması işlərinin birinci mərhələsi yekunlaşıb. Bu layihənin imkanlarından istifadə olunmaqla 20-ci sahə yaşayış massivinin içməli su təminatı da əsaslı şəkildə yaxşılaşacaq. Fondun maliyyələşdirdiyi digər layihə çərçivəsində Xırdalan şəhərinin içməli su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin yenidən qurulması davam etdirilir.
2013-cü ildə çoxmənzilli
yaşayış binalarının daxili kommunikasiya sistemlərinin "Azərsu” ASC-nin balansına verilməsindən sonra 5000-dən artıq binanın daxili kommunikasiya xətləri
yenidən qurulub.
Son illər
istehlakçıların içməli su
ilə təminatının
yaxşılaşdırılması
kanalizasiya xidmətlərindən
istifadənin aktuallığını artırıb. Abşeron yarımadasında və regionlarda yeni kanalizasiya şəbəkələrinin,
kollektorların və tullantı sutəmizləyici
qurğuların tikintisi, eləcə də
mövcud xətlərin rekonstruksiyası
göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə
imkan verib.
Sumqayıt şəhərində
və ətraf ərazilərdə yaranan
tullantı sularının təmizlənib zərərsizləşdirilməsi
məqsədilə məhsuldarlığı sutkada
100 min kubmetr olan tullantı sutəmizləyici qurğu inşa edilib. Ötən dövrdə məhsuldarlığı
sutkada 10 min kubmetr olan Buzovna
tullantı sutəmizləyici qurğusu inşa edilib,
sutkalıq məhsuldarlığı 16 min
kubmetr olan Şüvəlan
tullantı sutəmizləyici qurğusu
yenidən qurulub.
Azərbaycan hökuməti və Koreya İxrac-İdxal
Bankının birgə maliyyələşdirdiyi layihə
çərçivəsində Pirşağı qəsəbəsində
məhsuldarlığı sutkada 40 min kubmetr layihələndirilən
tullantı sutəmizləyici qurğunun tikintisi isə
davam etdirilir.
Azərbaycanda ilk dəfə
innovativ texnologiyalardan
istifadə edilməklə tunel tipli kanalizasiya
kollektorlarının tikintisinə başlanılıb. Bayıl-Bibiheybət-Lökbatan, Xocasən-Binəqədi-Xırdalan,
Bilgəh-Pirşağı, Dərnəgül-Zığ-Hövsan,
Novxanı-Sumqayıt kollektorları kanalizasiya
infrastrukturunun
yaxşılaşdırılmasına və Xəzər dənizinə
təmizlənmədən axıdılan tullantı
sularının qarşısının alınmasına
hesablanıb. 14 km uzunluğunda
Bayıl-Bibiheybət-Lökbatan, 15 km-lik
Novxanı-Sumqayıt kanalizasiya
kollektorlarının istismara verilməsi,
eləcə də Bakı buxtasının sahili
boyu mövcud xətlərin
reabilitasiyası Dənizkənarı Milli
Park, Dövlət Bayrağı
Meydanı, Şıx, Novxanı və Sumqayıt çimərliklərinin
əhatə etdiyi böyük
bir ərazidə dənizə axıdılan
tullantı sularının qarşısını alıb.
2004-cü illə müqayisədə fasiləsiz
su ilə təmin olunan
əhalinin xüsusi çəkisi
Bakı şəhərində 29 faizdən 81,5 faizə, regionlarda isə 9 faizdən 43,4 faizə
yüksəlib. Beləliklə, ölkə üzrə əhalinin
fasiləsiz su təminatının səviyyəsi
69,9 faizə çatıb.
Su təsərrüfatı
işçilərinin əməyi hər zaman
ölkə rəhbərliyi tərəfindən yüksək
qiymətləndirib. "Azərsu” ASC-nin əməkdaşlarının fəxri ad və medallarla təltif
olunması, icrasına başlanan və istismara verilən bir çox layihələrin təməl və
açılış mərasimlərində Prezident
İlham Əliyevin şəxsən
iştirakı, 14 may 2014-cü ildə
imzalanmış sərəncamla iyun
ayının 5-nin "Su təsərrüfatı
və meliorasiya işçiləri günü” peşə bayramının təsis
edilməsi bunun bariz
nümunəsidir.
"Azərsu” ASC-nin çoxminli kollektivi ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən və Azərbaycan vətəndaşlarının sosial rifahının yüksəlməsinə hesablanmış içməli su və kanalizasiya layihələrinin vaxtında və keyfiyyətlə icrası məqsədilə bundan sonra da var qüvvəsi ilə çalışacaq. Bir sözlə, su təsərrüfatı işçiləri istehlakçılara göstərilən içməli su təchizatı və kanalizasiya xidmətlərinin keyfiyyətinin daha da yaxşılaşdırılması, bu xidmətlərdən daha çox insanın yararlanması ilə bağlı layihələrin icrasını davam etdirməklə Azərbaycanda həyata keçirilən sosial siyasətə öz töhfəsini verəcəklər.
F.ABASOĞLU
Kaspi 2019.- 4 iyun.- S.7.