Azərbaycanın şəhər kadastrı yaradılır

Layihə ilə bağlı işlər 2012-ci ilə qədər yekunlaşdırılacaq

Respublikada aparılan aqrar islahatların birinci mərhələsi artıq başa çatıb. Belə ki, ölkədə mövcud olan 2032 kolxoz və sovxoz ləğv edilib, onların torpağı və əmlakı vətəndaşlara pulsuz olaraq paylanıb. Ölkə başçısının 1999-cu ildə verdiyi "Bələdiyyə əraziləri və torpaqları haqqında" fərmana uyğun olaraq həmin vaxt 49-u şəhər bələdiyyəsi olmaqla 2666 bələdiyyə yaradılıb. Hazırda isə bələdiyyələrin sayı 2744-ə, şəhər bələdiyyələrinin sayı isə 59-a çatıb. Bundan başqa, ölkədə 840 min ailəyə və ya 3,5 milyon vətəndaşa torpaq payı verilib. Bu sözləri dünən YAP qərargahında keçirilən mətbuat konfransında Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin (DTXK) sədri Qərib Məmmədov bildirib. Komitə rəhbəri 41 təsərrüfatda islahatların qismən aparıldığını vurğulayıb: "Onların bir hissəsi vətəndaşlara verilib, bir hissəsi də elit toxumçuluq və cins mal-qara qoruyub-saxlamaq üçün dövlət nəzarətində saxlanılıb". Bu vaxtadək yalnız 2 təsərrüfatda islahatların aparılmadığını deyən Q.Məmmədov əlavə edib ki, islahatların gecikdirildiyi ərazilərdən biri Qusarın "Qazıməmməd" təsərrüfatıdır. Digəri isə Xaçmazın Muxtadır qəsəbəsidir.

Torpağın birbaşa verilməsi neqativ hallar yaradıb

Q.Məmmədov 2744 bələdiyyədən 60-na qədərinə xəritə verə bilmədiklərini də deyib. Belə ki, 8 bələdiyyənin ərazisi işğal bölgələrinə düşür: "49 bələdiyyənin arasında mübahisə var. 24-ü yeni yaradılan bələdiyyədir. 16-sı isə dövlət mülkiyyətində yerləşmiş bələdiyyələrdir". Bu ərazilər Meşə Fondu torpaqları və qış otlaqlarında yerləşən kəndlər olub. Meşə Fondu və qışlaqlar isə Dövlət Fondu olduğuna görə həmin ərazilərdə islahatlar getməyib. Bu səbəbdən də həmin ərazilərdə yaşayan insanlara torpaq verilməyib: "Bu məsələnin müsbət həllinə çalışırıq".

Komitə sədri torpaqların təyinatının dəyişdirilməsi məsələsinə də toxunub: "Heç kimin torpağın təyinatını dəyişdirmək səlahiyyəti yoxdur. Bunu ancaq hökumət dəyişə bilər. 2002-ci ildən bu vaxta qədər torpaqla bağlı müxtəlif səpkidə 5 mindən çox qanun pozuntusu olub. Onun 3600-nün komitənin mütəxəssislərinin müdaxiləsi ilə qarşısı alınıb. 1600-ü hüquq-mühafizə orqanlarına verilib və cərimələrdən 4 min manata qədər vəsait dövlət büdcəsinə köçürülüb. Belə halların təxminən 130-u məhkəmələrə, 20-yə qədər iş isə polisə verilib".

Ölkənin şərti yararsız və az yararlı torpaqlarından da danışan komitə rəhbəri bildirib ki, ümumilikdə bu, 3,7 hektardır. Həmin ərazilər əkinçilik üçün rezerv torpaqlar hesab olunur və zaman-zaman əkinə cəlb olunmalıdır. Bundan başqa, respublikada hazırda 30 min hektar neftlə çirklənmiş torpaqlar mövcuddur.

İmkanlı adamlar torpaqları əkin dövriyyəsindən çıxarırlar

"Azərbaycan aztorpaqlı ölkədir və adambaşına 0,18 hektar torpaq düşür. İşğal olunmuş əraziləri də nəzərə alsaq, bu sahə yenə də az olar. Normal torpaq əmələgəlmə şəraiti olarsa, 300 ilə 1 sm torpaq qatı əmələ gələ bilər. Onun münbitliyini dağıtmaq üçün isə bir neçə ay, həftə lazımdır"-deyən Q.Məmmədov "Torpaqlardan istifadə və mühafizədə dövlət nəzarəti" fərmanı ilə komitəyə əlavə səlahiyyətlər verildiyini xatırladıb. Belə ki, DTXK sədri eyni zamanda baş dövlət müfəttişi, rayon torpaq şöbələrinin müdirləri isə dövlət müəfəttişləri sayılır. Ölkədə torpaq bazarının həyata keçirilməsinin də komitəyə tapşırıldığını söyləyən qurum sədrinin sözlərinə görə, qanunla bələdiyyələr vətəndaşlara torpağı birbaşa, hərrac və müsabiqə yolları ilə verməlidir: "Çox təəssüf ki, bu günə qədər bələdiyyələr torpağı ancaq birbaşa veriblər. Bu isə bir sıra neqativ hallara gətirib çıxarıb. Çünki torpaqlar təsərrüfatla məşğul olanların əlinə çatmır. İmkanlı adamlar torpaqları alıb saxlayırlar və əkin dövriyyəsindən çıxarırlar". Bu halların baş verməməsi üçün 2007-ci il dekabrın 1-dən etibarən bələdiyyələrin torpaq satma və icarəyə vermə səlahiyyətləri dayandırılıb. 2008-ci il dekabrın 10-da isə prezidentin fərmanı ilə DTXK-nin yerli qurumlarına - rayon və şəhər şöbələrinə yeni səlahiyyətlər verilib. Belə ki, müsabiqə və ya hərrac komissiyası tərəfindən verilən şəhadətnamə əsasında hərrac, ya da müsabiqədə qalib gəlmiş hüquqi, fiziki şəxslərlə komitənin yerli qurumları arasında mülki və torpaq qanunvericiliyinə uyğun olaraq müvafiq müqavilə bağlanır. Dövlət torpaqlarına dair münasibətlə bağlı bu müqavilənin bağlanması 20 gündən gec olmayaraq həyata keçirilməlidir. Q.Məmmədov əlavə edib ki, bundan sonra hərrac və ya müsabiqə predmeti olacaq dövlət mülkiyyətinə aid torpaqlar əvvəllər müvafiq yerli icra hakimiyyətləri tərəfindən bilavasitə icarəyə verilirdi. Hüquqi və ya fiziki şəxslərlə müqavilə də həmin yerli icra hakimiyyətləri ilə bağlanılırdı. Fərmanla komitəyə dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqların mülkiyyətə və ya icarəyə verilməsi ilə bağlı torpaq müsabiqələrinin və hərraclarının təşkilatçısı səlahiyyəti verilib. Q.Məmmədov bildirib ki, torpaq sahələrinin hərrac və ya müsabiqələr vasitəsilə icarəyə verilməsi qaydasını tənzimləyən sənədlərin (ərizə, hərrac iştirakçılarının biletləri, protokol, hərrac və ya müsabiqə qalibinə verilən şəhadətnamə və s.) 9 forması hazırlanıb.

Komitə sədri müsabiqə ilə hərracların fərqinə də toxunub. Belə ki, müsabiqə lokal xarakter daşıyır və orada yalnız müəyyən ərazinin vətəndaşları iştirak edə bilər. Hərraclarda isə bütün respublikanın iştirakı üçün nəzərdə tutulur: "Hərracın qiyməti də əvvəlcədən bəlli olur".

Peyk Geodeziya Şəbəkəsi yaradılacaq

Dəyişikliklərə gəlincə, fərdi yaşayış evinin tikintisi üçün hərbi qulluqçulara bir dəfə pulsuz torpaq sahəsinin verilməsi, icarəyə torpaq ayrılmasına dair münasibətdə isə yalnız hərrac və müsabiqə zamanı onlara üstün hüququn verilməsi nəzərdə tutulub. Həmçinin həmin qanunlarla bələdiyyə ərazisində daimi yaşamaqla ən azı 5 il yaşayış yeri üzrə qeydiyyatda olan Azərbaycan vətəndaşları fərdi yaşayış evinin tikintisi üçün torpağın ayrılması istisna olmaqla, digər hallarda bələdiyyə torpaqları üzərində mülkiyyət hüququnu yalnız açıq torpaq hərracları və ya müsabiqələri vasitəsilə əldə edə bilərlər. Bələdiyyə torpaqlarının mülkiyyətə (icarəyə) verilməsi məqsədilə torpaq hərracları və ya müsabiqələrinin keçirilməsi zamanı bərabər təkliflər irəli sürüldükdə müəyyən şəxslərə üstünlük də veriləcək. Belə ki, bu torpağın əvvəlki istifadəçilərinə və ya icarəçilərinə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda aparılan döyüşlərdə əlil olmuş şəxslərə və həlak olanların ailəsinə üstünlük veriləcək. Bu şansı qazananlar sırasında yaşına, xəstəliyə, ştatların ixtisarına, ailə vəziyyətinə görə həqiqi hərbi xidmətdən ehtiyata və ya istefaya buraxılmış, 20 təqvim ili və daha çox xidmət etmiş hərbi qulluqçular (müddətli həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçularından başqa) da var. Bundan başqa, üstünlük sərhədyanı və dağlıq ərazilərdə yaşayan, daimi yaşamaq üçün həmin ərazilərə köçən, təsərrüfatla məşğul olmaq istəyən gənclərə, müvafiq ərazidə müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkünlərə, müvafiq bələdiyyənin ərazisində daimi yaşayan və eyni zamanda ən azı 5 il müddətində yaşayış yeri üzrə qeydiyyatda olan ölkə vətəndaşlarına da şamil olunacaq.

"Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı"ndan da söz açan komitə sədri bildirib ki, layihənin icrası üçün Dünya Bankı tərəfindən 38 milyon dollar həcmində kredit ayrılıb. Bu vəsaitin 15 milyon dolları komitəyə aiddir. Prosesin 3 mərhələdən ibarət olduğunu deyən Q.Məmmədovun sözlərinə görə, DTXK layihədə "topoqrafiya, geodeziya və kadastr" komponentinə cavabdehlik daşıyır: "Azərbaycan ərazisində daimi fəaliyyət göstərən Peyk Geodeziya Şəbəkəsi yaradılacaq. Şəbəkəyə 37 daimi fəaliyyət göstərək peyk geodeziya mərkəzi daxil olacaq". Bu şəbəkə vasitəsilə Azərbaycanın istənilən yerinə tələb olunan nöqtənin geodeziya koordinatlarını bir sm dəqiqliklə alınması nəzərdə tutulub: "Layihənin yekunu olaraq ortofotoxəritələrin əsasında kadastr xəritələri tərtib ediləcək. Azərbaycanın şəhər kadastrı yoxdur. Yəni şəhər, küçələr, küçələrdəki bianalar, binaların mərtəbələri, mərtəbələrin mənzilləri, mənzillərin sakinləri, onların milli və cinsi tərkibi və s. informasiyalar hazırlanacaq". Kadastr xəritələrinin hazırlanması ilə bağlı pilot seçilmiş məhdud ərazidə işlərin davam etdirildiyini deyən komitə sədri qeyd edib ki, nəticədən asılı olaraq model bütün respublika ərazisinə tətbiq ediləcək. Ümumilikdə isə layihə ilə bağlı bütün işlərin 2012-ci ilə qədər yekunlaşdırılması nəzərdə tutulur.

Rusiya ilə 3 məntəqə razılaşdırılmayıb

Sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyasına gəlincə, Rusiya ilə Azərbaycanın 490 km sərhədindən bu günə qədər yalnız 95 faizi razılaşdırılıb: "3 məntəqə üzrə isə razılaşdırma olmayıb. Onlar Balakəndə 30 hektara qədər sahə, Su qovşağı adlı ərazidə 17,5 km ərazi, Xaçmazda Yalama meşəsində isə təxminən 8-8,5 km ərazidir. Bununla bağlı ekspertlər səviyyəsində müəyyən işlər aparılıb. İndi Rusiya nümayəndə heyətinin Azərbaycana gəlişini gözləyirik".

Gürcüstanla Azərbaycan arasında olan 480 km-lik sərhəddən isə təxminən 300 km-i razılaşdırılıb: "Bizim gürcülərlə razılaşdırılmayan 9 yarımsahəmiz var. Bununla bağlı danışıqlar gedir. Burada əsas narazıçılıq yaradan məsələ 1938-ci ildə tərtib edilən xəritə ilə 1945-ci ildə tərtib olunan xəritə arasındakı fərqdir".

İrana gəlincə, bu ölkə ilə Azərbaycanı 765 km-lik sərhəd ayırır. Həmin ölkə ilə heç bir sərhəd probleminin olmadığını deyən Q.Məmmədov problemlərin yalnız yağış yağanda üzə çıxdığını bildirib: "Lakin biz burada redemarkasiya işləri aparırıq. Belə ki, Araz çayı boyunca bizim sərhəd nişanlarımız var. Bəzən sel suları olanda onları yuyub aparır. Koordinatlarla onları müəyyənləşdirib nöqtələri bərpa edirik". Türkiyə ilə 15 km-lik sərhəddə isə heç bir problem yaşanmır: "SSRİ ilə Türkiyə arasında bağlanan müqavilədə sərhədlər müəyyən olunub".

Xəzər dənizinin orta xəttinin təyini ilə bağlı aparılan işlərin də davam etdirildiyini deyən Q.Məmmədovun sözlərinə görə, artıq bu sahədə Qazaxıstan və Rusiya ilə razılıq əldə olunub. Türkmənistan və İranla isə danışıqlar aparılır.

HƏQİQƏT

Kaspi.- 2009.- 7-9 fevral.- S. 1,5.