Günay BALAKİŞİYEVA

“Kitabxana resursları və informasiya

axtarış sistemləri” kafedredrasının magistrantı

HEYDƏR ƏLİYEV İRSİNİN KİTABXANALARDA TƏTBİQİNİN BƏZİ MƏSƏLƏLƏRİ

Açar sözlər: Heydər Əliyev, kitabxana işi, milli ideologiyaların formalaşması, kitabxana haqqında qanun və onun kitabxanalarda tətbiqi

Ключевые слова: Г.Алиуев, библиотечное дело, формирование национальной идеологии,закон о библиотечном деле и внедрение его в библиотеках

Keywords:Heydar Aliyev, library, the formation of the national ideology, law librarianship and its implementation in libraries

Azərbaycan kitabxanaları Azərbaycan xalqının milli sərvətidir. Xalqımızın yaratdığı qiymətli tarixi mədəni, ədəbi-bədii, elmi-fəlsəfi irsin toplanıb saxlanılmasında, bəşər mədəniyyətinin qazandığı nailiyyətlərin nəsildən-nəsilə çatdırılmasında, cəmiyyətimizin intelektual-mənəvi patensialın artırılmasında kitabxanalarımız əvəzsiz rol oynayır.

Böyük dövlət xadimi müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı, umummilli lider, zəmanəmizin nadir şəxsiyyəti Heydər Əliyev kitab və kitabxanalar haqqında özünün dahiyanə fikirləri ilə seçilmişdir.

Xalqımızın müdrik kəlamlarının birində deyildiyi kimi,böyük dağların əzəmətini ancaq uzaqlardan seyr etməklə görmək mümkündür.

Heydər Əliyevi belə böyük dağlara bənzətmək olar.Zaman keçdikcə bu böyük dağlara bənzər insandan uzaqlaşdıqca onun əzəməti müdrikliyi, həyata keçirdiyi tədbirlərin nəhəngliyi diqqəti daha çox cəlb edir. Bu böyük insan nəinki həlli mümkün olan, hətta həlli mümkün olmayan işləri görməyə müvəffəq olmuş tarixi bir şəxsiyyətdir.

Ümumilli liderin Azərbaycanda milli dövlətçilik ideologiyasının yaradılması, suveren dövlət təsisatlarının yaradılması və xalqımızın tarixi yaddaşının bərpası istiqamətində göstərdiyi xidmətlər hər bir Azərbaycanlı tərəfindən böyük qürur hissi ilə xatırlanır. Heydər Əliyevin dövlətçilik konsepsiyasının əsas strateji xəttini də məhz həmrəylik, bütövlük, hüququn aliliyi ideyaları təşkil etmişdir. H.Əliyev idarəsinin fəlsəfəsinə görə, Azərbaycançılıq, ziyalılıq və bu istinad nöqtəsindən başlayır. Çünki milli ruhu qorumağı, inkişaf etdirmək və gələcək nəsillərə ötürməyin ən mükəmməl forması milli dövlətçilikdir. Milli dövlətçilik təkcə ərazinin, maddi sərvətlərin deyil, hətta milli mənəvi dəyərlərin, həmrəyliyin qorunmasından ibarətdir.

Bir məsələni yeri gəldiyinə görə qeyd etmək lazımdır ki, Heydər Əliyevin fəaliyyəti ilə ordu quruculuğu daha ciddi problemlərdən biri kimi hələ 70-ci illərdən ulu öndərin təşəbbüsü ilə xüsusi bir problem kimi onun diqqət mərkəzində olmuşdur. Belə ki, 1972-ci ildə ali hərbi məktəbin yaradılması və azərbaycanlı gənclərin hərbi təhsilə cəlb olunması xüsusi diqqət mərkəzində olmuşdur. Bu sahədə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Kommutəsinin xüsusi qərarı olmuş və qərara uyğun olaraq Azərbaycanın rayonlarına qərarın yerlərdə təbliği və azərbaycanlı gənclərin hərbi ali məktəblərə hazırlanması kompaniyası hyəyata keçirilmişdir.

İstər Dövlət kitabxana şəbəkələrinin, istərsə də ayrı-ayrı idarə və müəssisələrin tabeliyində fəaliyyət göstərən kitabxanalarda H.Əliyev əsərlərinin üstünlük təşkil etməsi Azərbaycan tarixi, mədəniyyəti, incəsənəti, dövlətçilik tarixi, Azaərbaycanın keçmişi və bu günü haqqında məlumat əldə etməyə imkan verir.

Maraqlı cəhət bundan ibarətdir ki, bu əsərlər respublikamızın kitabxana fondlarına daxil olarkən, bir çox iri elmi kitabxanalarda bu əsərlərin xüsusi bölmələrdə və ayrı-ayrı mövzularda, həm də xranoloji ardıcıllıqla onların elektron versiyaları yaradılır. Həm adlar göstəricisi , həm də bütöv məzmunu üzrə disklə və ya kompüter yaddaşına köçürülür. Bu isə tədqiqatçıların axtarış və istifadə imkanlarını artırır.

1993-1995-ci illərdə Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə gəldikdən sonra Azərbaycan yeni təhlükələrlə üzləşdiyi zaman ümimmilli liderin çağrışı ilə əhalinin ölkə başçısının ətrafında toplanması, ona dəstək verməsi milli birlik və həmrəyliyimizin tarixində parlaq səhifələrimizdən biri kimi yadda qalacaqdır. Beləliklə 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə hakimiyyətə gələn Heydər Əliyev Azərbaycanı real məhv olma təhlükəsindən xilas etmək üçün bütün qüvvəsi ilə fəaliyyətə başladı.Böyük siyasi xadim Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikasına yenidən rəhbərlik etməyə başladığı 1993-cü ilin iyunundan 1995-ci ilin noyabrınadək olan dövrü əhatə edən müstəqil dövlət quruculuğunun birinci mərhələsi yeni Konistitusiyanın əsas qanunun ümumxalq səsverməsi əsasında qəbul edilməsi və ölkənin qanunvericilik orqanı olan Milli məclisə seçkilərin keçirilməsi ilə başa çatmışdır.

1996-cı ildə bilavasitə Prezidentin tövsiyyəsi ilə Azərbaycan Respublekası Nazirlər Kabineti Kitabxana işinin vəziyyəti və onun yaxşılaşdırılmasına dair qərar qəbul etdi. Bu qərarda kitabxana şəbəkələrinin qorunub saxlanması və əhaliyə kitabxana xidmətinin daha da yaxşılaşdırılması, kitabxanalara diqqətin artırılması əsas vəzifə kimi qarşıya qoyulmuşdur. Keçid dövrünün ən böyük çətinliyi kitabxanaların yeni ədəbiyyat ala bilməməsi idi. Kitabxanalara yeni ədəbiyyatın alınmaması oxucuların kitabxanalardan uzaqlaşmasına səbəb olurdu. Bu çətinlik də 1998-ci ildən aradan qaldırılmaga başlandı. 1998-ci ildən başlayaraq dövlət büdcəsindən kitabxanalara yeni ədəbiyyat almaq üçün vəsait ayrılmaga başlandı. Bu vəsaitin ilbəil artırılması kitabxanaların yeni ədəbiyyatla təchizatı işini qismən də olsa qaydaya saldı. 90-cı illərin axırlarından başlayaraq Azərbaycan kitabxanalarının informasiya texnologiyaları ilə təmin olunmaga başlanması, onların işinin günün tələbləri səviyyəsində qurulmasına, və xüsusilə əhaliyə informasiya xidmətinin təşkili işini yaxşılaşdırmaga imkan yaratdı. Bu sahədə respublikanın elmi, elmi-texniki və təhsil kitabxanaları xüsusilə fərqlənir, oxucuların internetdən istifadəsi üçün öz fəaliyyətlərini genişləndirirdilər.

Bu dövr həmçinin respublikamızda kitabxana işi haqqında dövlət siyasətinin formalaşdıgı illər olmuşdur. Bu siyasətin əsasında ulu öndər Heydər Əliyevin azərbaycançılıq fəlsəfi konsepsiyası, mədəniyyət, təhsil, elm, kitab və kitabxana haqqında ideyaları və baxışları dururdu. Ona görə də yeni formalaşmaga başlayan bu siyasət kimi öz elmiliyi və demokratikliyi ilə fərqlənirdi.

Tarixi həqiqətdir ki, dünyanın görkəmli dövlət, elm, mədəniyyət xadimləri, alimləri,mütəfəkkirləri, filosofları, yazıcıları kitab və kitabxana haqqında olduqca dəyərli,hikmətamiz fikirlər söyləmişlər. Bu fikirlər icərisində Heydər Əliyevin kitabxana, onun əhəmiyyəti, cəmiyyətdə tutdugu yer, elm və mədəniyyətin, ümumiyyətlə, mənəviyyatın inkisafında rolu haqqında fikirləri olduqca yüksəkdə durur və böyük bəşəri əhəmiyyət kəsb edir.

Heydər Əliyevin respublika kitab sərvətinin qızıl fondu olan M.F.Axundov adına Milli Kitabxanaya münasibəti və qaygısı bütövlükdə kitabxana işinə böyük diqqət və qaygısının bariz nümunəsidir. Vaxtının olduqca məhdud olmasına baxmayaraq 1995-1997-ci illərdə dörd dəfə Milli Kitabxanaya gəlmiş, onun işi ilə tanış olmuş, burada oxucular və kitabxanaçılar qarşısında olduqca böyük elmi, mədəni və fəlsəfi mahiyyətə malik tarixi nitq söyləmişdir. Onun bu nitqi bəşəriyyətin mədəni sərvəti olan dünya kitabxanaları tarixinə qızıl sətirlərlə yazılmışdır. Bu tarixi nitqində mərasim iştirakçılarına müraciət edən ulu öndər deyir “Kitabxana xalq, millət üçün, cəmiyyət üçün müqəddəs bir yer,mənəviyyat, bilik, zəka mənbəyidir. Ona görə də kitabxanaya daimi hörmət xalqımızın mədəniyyətini nümayiş etdirən amillərdən biridir”. Ulu öndərin kitabxanaya verdiyi bu yüksək qiymət müstəqillik dövründə kitaböana işinin inkişaf yolunu işıqlandırmışdır.

90-cı illərin axırlarında ulu öndər Heydər Əliyevin bilavasitə təşəbbüsü ilə 1998-ci ildə ölkəmizin tarixində ilk dəfə olaraq Milli Məclis “Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununu qəbul etdi. Azərbaycanda kitabxana işinə dair dövlət siyasətinin əsaslarını təşkil edən bu qanun öz məzmununu,əhatə dairəsi etibarilə kitabxanalar dünyasının əsas müddəalarını və ideyalarını geniş surətdə şərh edən ən demokratik qanunlardan biridir. Dairəsi etibarı ilə kitabxanalar dünyasının əsas müddəalarını və ideyalarını geniş surətdə şərh edən ən demokrqtik qanunlardan biridir. Çünki bu qanunun məzmununa Heydər Əliyevin kbtabxana işi haqqında elmi-nəzəri fikirləri və ideyaları hopmuşdur.

Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən imzalanmış qanun respublikada kitabxana işinin qanunu əsaslarla inkişafına olduqca mühüm töhfə idi. Müstəqillik illərində Heydər Əliyevin kitabxana işinə böyük diqqət və qayğısı nəticəsində respublikanın kitabxana şəbəkələri qorunub saxlanmaqla 90-cı illərin axırlarından başlayaraq inkişaf etməyə başladı. Ən böyük şəbəkəyə malik olan Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin kitabxana şəbəkəsi öz işini yenidən qurmaqla əhaliyə kitabxana xidmətini yaxşılaşdırmaq üçün ciddi addımlar atmağa başladı. Bu şəbəkəyə 1 Milli Kitabxana, bir Muxtar Respublika Dövlət Kitabxanası, 3 Respublika əhəmiyyətli sahəvi kitabxana, 74 şəhər və mərkəzləşdirilmiş rayon kitabxanası, 3774 kənd kitabxanası daxildir.

Müstəqillik illərində M.F.Axundov adına Respublika Dövlət Kitabxanasına Milli kitabxana statusu verilməsi ölkəmizin kitabxana işi tarixində əlamətdar bir hadisə oldu. Milli Kitabxana kitabxanaşünaslıq, biblioqrafiyaşünaslıq və kitabşünaslıq sahəsində elmi tədqiqat mərkəzinə çevrildi. Milli kitabxana moderinləşərək, kitabxana-informasiya-mədəniyyət mərkəzi, milli kitab sərvətimizin qızıl fondu kimi öz fəaliyyətini genişləndirdi.

Həmçinin bu dövrdə Respublika elminin baş qərargahı olan AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasının elmi tədqiqat starusu alması da respublika kitabxanaçılığına böyük hədiyyə oldu.

Heydər Əliyevin Azərbaycana 34 illik rəhbərliyi dövründə ölkədə xalq təsərrüfatı, iqtisadiyyat, elm və mədəniyyət sahəsində böyük nailiyyətlər əldə edilmişdir. Bu nailiyyətlər içərisində mədəniyyətimizin ayrılmaq tərkib hiissəsi olan kitabxana işinin inkişafı, əhaliyə kitabxana-informasiya xidmətinin təşkili sahəsindəki uğurlar mühüm yer tutur.

Ölkənin mədəni inkişafında kitab və kitabxana işinin mühüm rolunu qeyd edən, kitabxanaları xalq üçün, millət üçün, bilik və zəka mənbəyi kimi qiymətləndirən Heydər Əliyev kitabxana işinin inkişafını həmişə ön plana çəkmiş, ona qayğı göstərmiş, mühüm dövlət sənədləri imzalamışdır.Ulu önmdər Azərbaycanın müstəqilliyini, Azərbaycan dövlətçiliyini xilas etdiyi kimi, milli mədəniyyətin və onun tərkib hissəsi olan Kitabxanaların da xilaskarı olmuşdur. Digər MDB ölkələrindən fərqli olaraq Azərbaycanda 90-cı illərdə kitabxana şəbəkəsi qorunub saxlanılmış, daimi dövlət qayğısı ilə əhatə edilmiş, döylət tərəfindən maliyələşdirilmlşdir.

H.Əliyevin zəngin ictimai-siyasi irsi dünənimiz, bu günümüz və gələcəyimiz üçün nəzəri və tarixi əhəmiyyət kəsb etdiyindən, müxtəlif elm sahələrini özündə birləşdirdiyindən və mütəxəssislərin tədqiqat obyektinə çevrildiyindən, təxirə salınmadan dahi şəxsiyyət H.Əliyevin zəngin həyatını, siyasi dövlətçilik fəaliyyətini hərtərəfli əks etdirən kompleks xarakterli əsərləri istər ayrı-ayrı cildlərdə, istərsə də artıq 45 cilddən ibarət çap olunmuş və respublıikamızın kitabxanalarına paylanmışdır. H.Əliyevin əsərlərinin kütləvi şəkildə nəşr oluynması Respublika kitabxanalarının fondlarının zənginləşməsinə əsaslı şərait yaratmışdır.

Minətdarlıq hissi ilə demək olar ki, hər iki kitabxana ulu öndər Heydər Əliyevin sərəncamı ilə yüksək statusuna görülmüşdür. XX1 əsrin əvvəllərində Azərbaycanda kitabxana işinin tədqiq edilib öyrənilməsi bir daha təsdiq edir ki, göstərilən dövrdə kitabxana işinin inkişafı bilavasitə ulu öndər Heydər Əliyevin adı, onun böyük xidmətləri ilə bağlı olmuşdur. Hazırda Heydər Əliyev dühası Azərbaycanda kitabxana işinin yolunu işıqlandırır.

Bütün bunlara görə Azərbaycan kitabxana ictimayyəti çöxminillik kitabxanaçılar ordusu ulu öndərə minətdardır. Onun əziz xatirəsi xalqımız kimi sadə peşə adamları olan kitabxanaçıların qəlbinə də həkk olunmuşdur. Heydər Əliyevin vəfatından sonra respublikamızın çoxsaylı kitabxana şəbəkələri öz xilaskarı olan ulu öndərin xalqımızın milli mənəvi sərvəti olan əsərlərini toplayıb saxlamaq, gələcək nəsillərə çatdırmaq, xalq kütlələri içərisində təbliğ etmək vəzifəsini həyata keçirməyə çalışır. Bu vəzifə kənd kitabxanalarından başlamış milli kitabxanaya qədər bütün kitabxanalar tərəfindən şərəflə yerinə yetirilir.

ƏDƏBİYYAT

1. Azərbaycan kitabxanaları XXl əsrin informasiya məkanında.1-2 cild.B.,2007.-810 s.

2. H.Əliyev müstəqilliyimiz əbədidir.Çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, müsahibələr, məktublar, məruzələr, müraciətlər, fərmanlar.B.: Azərnəşr, 1998.-499 s.

3. İsmayılov X.İ. H.Əliyev və Azərbaycanda kitabxana işi.Bakı Universiteti xəbərləri.B.,1998.-s.153-161.

4. İsmayılov X.İ. H.Əliyevin əsərlərinin Respublika kitabxana resurslarının formalaşmasında rolu.

5. Respublika qəzeti 13 fevral 2013-cü il

Г. Балакишиева

РОЛЬ ОБЩЕНАЦИАНАЛЬНОГО ЛИДЕРА ГЕЙДАРА АЛИЕВА В ФОРМИРОВАНИИ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕОЛОГИИ В БИБЛИОТЕКАХ

РЕЗЮМЕ

В статье освещена роль общенацианального лидера Гейдара Алиева в формировании национальной идеологии опеределены основные направления пропаганды наследия общенацианального лидера в условиях библиотек.

G. Balakishiyeva

SOME QUESTIONS OF APPLICATION OF THE HERITAGE OF HEYDAR ALİYEV İN LIBRARIES

SUMMARY

In the article the role of national leader Heydar Aliyev in the formation of national ideology operedelit main directions of propagation of the heritage common leader in terms of libraries.

Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya: Elmi-nəzəri, metodik və təcrübi jurnal.- 2014.- № 2.- S. 93-97.