«Koroğlu» operası - 73 ilin şah əsəri

 

Hərdən bizə elə gəlir ki, Azərbaycan mədəniyyətini baltalamış məşum 1937-ci ildə heç bir ürəkaçan hadisə baş verməyib. Amma yox, təkcə Üzeyir Hacıbəylinin «Koroğlu» operasının səhnəyə qoyulduğunu xatırlatmaq kifayətdir ki, həyatın o dönəmdə davam etdiyini anlayasan.

 

1937-ci il aprelin 30-da Üzeyir Hacıbəylinin «Koroğlu» operasının premyerası oldu. Xalq qəhrəmanlıq dastanının motivləri əsasında yazılan operanın libretto müəllifləri yazıçı Məmməd Səid Ordubadi tarix elmləri namizədi Heydər İsmayılov idi. Bəstəkar özü librettonun yazılmasında fəal iştirak etmişdi. Təxminən 14 illik yaradıcı zəhmətin nəticəsində ortaya çıxan operanın şöhrəti qısa bir müddətdə Azərbaycanın sərhədlərini aşdı. Beş pərdəlik operada klassik opera sənətinə xas bütün əlamətlərlə xalq musiqimiz - muğamlar, aşıq musiqisi bir-birini tamamlayaraq sənət şedevri yaratmışdı.

«Koroğlu» operası ilk dəfə tamaşaya qoyulandan bəri uğur bu əsərlə qoşa addımlayır. Opera 1938-ci ildə Moskvada Azərbaycan mədəniyyət incəsənət dekadasında göstərildi 1941-ci ildə bu əsərə görə Üzeyir bəyə o zamanın ən ali dövlət mükafatlarından biri - Stalin mükafatı verildi.

«Koroğlu»nun quruluşçu rejissoru İsmayıl Hidayətzadə, quruluşçu rəssamı Rüstəm Mustafayev olub. İlk tamaşada dirijorluğu müəllif etsə , sonralar uzun illər boyu bu əsərə Xalq artisti Əşrəf Həsənov dirijorluq edib.

Koroğlu obrazını 400 dəfədən çox yaratmış Bülbül hələ bu partiyanın əvəzsiz ifaçısı sayılır. Üzeyir bəy məhz Bülbülün səs imkanlarını nəzərə alaraq Koroğlu partiyasını bəstələyib.

«Koroğlu» rus dilində tamaşaya qoyulduqda isə Azərbaycanın Xalq artisti Aleksandr Drozdov uzun illər bu partiyanın ən yaxşı ifaçılarından hesab edilib. Bülbüldən sonra bu partiyanı SSRİ Xalq artisti Lütfiyar İmanov, Əməkdar artist Adil Məlikov oxuyublar. Son illərdə isə Opera Balet Teatrında çalışan cavan tenorlar, Əməkdar artistlər Həsən Enami Samir Cəfərov Koroğlu qiyafəsində səhnəyə çıxırlar.

Koroğlu ilə müqayisədə Nigar obrazının səhnə taleyi əvvəldən o qədər uğurlu gətirməyib.

Nigar obrazının ilk ifaçısı Gülarə İsgəndərova başqa qadın vokalçılar səs imkanları aktyorluq məharəti baxımından Koroğlunun kölgəsində qalıblar. Lakin 1950-ci ildən başlayaraq bu partiyanın ən yaxşı ifaçıları SSRİ Xalq artistləri Firəngiz Əhmədova Fidan Qasımova, Azərbaycanın Xalq artisti Xuraman Qasımova Qərinə Kərimova, əməkdar artist Zemfira İsmayılova sayılırlar.

«Koroğlu» sovet dövründə dəfələrlə bizim teatrın qastrolu zamanı ittifaqın ən böyük şəhərlərində oynanılıb bir neçə ittifaq respublikalarında da tamaşaya qoyulub.

Operanın ümumxalq məhəbbətini qazanmasının başlıca səbəbi isə Üzeyir bəyin möhtəşəm musiqisidir. Ötən əsrin 80-ci illərinin sonunda «Koroğlu»nun uverturası Azərbaycan xalqının müstəqillik mübarizəsində himn, cəngi missiyasını yerinə yetirib. İnsanı zülmə, asılılığa dözməmək çağırışı, vətənpərvərlik ruhudur «Koroğlu»nu bizə sevdirən! Elə bu səbəbdən «Koroğlu» operası daim bizim ən sevimli musiqi abidəmiz olaraq yaşayacaq!

 

 

Gülcahan Mirməmməd

 

Mədəniyyət.- 2010.- 30 aprel.- S. 14.