O, səs və söz sahibi idi
İyulun 28-də daha bir sənətkarımızı itirdik. Ustad xanəndə, Xalq artisti Tələt Qasımov uzun sürən xəstəlikdən sonra dünyasını dəyişdi. Muğam sənətimiz unudulmaz ifaçısını itirdi. O sənətkarı ki, 23 ildir xanəndəliyə son versə də, zamanında yaratdığı bənzərsiz ifaları ilə daim xalqın yaddaşında idi, sevilirdi və unudulmurdu.
Onda hələ uşaq idim. Televizorda muğam konserti
verirdilər. Bu o zamanlar idi ki,
Tələt Qasımov
qavalı əlindən
yerə qoymamışdı
və böyük şövqlə “Çahargah”
oxuyurdu. Bu o zamanlar
idi ki, Tələt
Qasımov sənətinin
ən qaynar çağlarını yaşayırdı,
“Mayeyi-Şur” oxuyurdu...
Musiqiyə erkən yaşlarından
həvəs göstərmişdi.
İlk vaxtlar mərsiyəxanlıq
etmiş, sonralar meylini muğama salmışdı. Xanəndə
xatirələrində bu
barədə belə deyirdi: “Ana babam məni o qədər də çox sevməzdi. Mərsiyəxanlıq etdiyim vaxtlar
idi. Növbəti
çıxışlarımın birində ev
sahibi mənə tapşırdı ki, məclisdə Qafqazın tanınmış şeyxləri
iştirak edir, ona görə də çalış çıxışın zamanı
Əbülhəsən Racinin
yaradıcılığına daha çox müraciət edəsən.
Məclis bitəndən sonra
şeyxlərdən biri
məni yanına çağırıb kimlərdən
olduğumu soruşdu.
Bir neçə gün sonra babam məni
yanına çağırtdırıb
alnımdan öpdü
və həmin gündən babamın ən əziz nəvələrindən biri
oldum. Muğama böyük həvəsim
var idi. Öyrənirdim. Bir də o zamanlar
Bakıda ayrı ab-hava var idi.
Mirzə Mənsur, Seyid Şuşinski və Qurban Pirimovun yanında dayanıb saatlarla söhbətlərinə qulaq
asardım. Bir kəlmə belə
danışmazdım. Mənim ustadlarım güclü olub. Zülfü Adıgözəlov, Hacıbaba
Hüseynov kimi ustad sənətkarlardan muğamın sirlərini dərindən mənimsəməyə
çalışdım və
onların ənənələrini
davam etdirdim. İlk illərdə hətta ustadlarımı yamsılamışam
da. Amma şükürlər olsun ki, Tələt
Qasımov yolunu tuta bildim, tanındım,
xalqım tərəfindən
sevildim”.
Tələt Qasımov bir çox muğamları və təsnifləri məharətlə, xüsusi
şövqlə ifa edirdi. Onun ifasında “Rast”, “Şur”, “Segah-Zabul” muğam-dəsgahları, “Şüştər”
təsnifi Azərbaycan
Dövlət Televiziyası
və Radiosunun fondunda saxlanılır.
Xalq artisti adına
layiq görülən
xanəndə həmişə
xalqın arasında idi. Bu illər
ərzində həmişə
sadə gördüm onu. Tanışların, dostların xeyir-şərindən
qalmazdı. Ötən illəri
xatırlayıb başına
gələn maraqlı
hadisələrdən söz
açar, eyni zamanda nəsihətlərini,
tövsiyələrini gənclərə
çatdırardı.
Tələt Qasımov əhli-ürfan
idi. Səs Allahın insana
bəxş etdiyi böyük nemətdir.
O, səs və söz sahibi idi, danışdığı
zaman biz düşünən
və düşündürən
fəlsəfə karvanının
yolçusu olurduq. Deyirdi ki, çalışıram,
mənə diqqət kəsilənlərə xoş
ovqat bəxş edim. Elə buna görə
də harada Tələt müəllim
var idi, orada xoş əhval hökm sürürdü. Bəzən gənclik,
uşaqlıq illərini
yada salar köhnə zamanların xiffətini də çəkərdi.
Həcc ziyarətindən sonra daha oxumadı.
Ürəyini qəzəllərlə, şeriyyatla boşaldardı.
Sinəsi açılmamış dəftər idi. Qəzəllərlə yanaşı, aşıq
yaradıcılığını da gözəl bilirdi. Heç kəsin bilmədiyi
qəzəllərin kitabı
idi Tələt Qasımov. Heç bir yerdə
nəşr edilməyən
qəzəlləri əzbərdən
bilirdi. Yeri gələndə bu qəzəlləri gənc xanəndələrə
öyrədərdi. Gəncləri dəstəkləyərdi, onları
öyrənməyə çağırardı.
“Kim nə istəyirsə,
verərəm, təki
gənc nəsil öyrənsin” - deyərdi.
Söhbətlərinin
birində demişdi:
“Sənətkarı xalq
sevməlidir. Gəlib bu
yaşa çatmışam,
həmişə xalqımdan
sevgi və hörmət görmüşəm.
Özümü dərk edəndən
həyatın hər bərk-boşundan çıxmışam.
Həmişə istəmişəm ki, sənətimi yaxşı büruzə verim. İnsan gərək sənətinin
üstündə çalışsın.
Mən gecə də oyanıb qəzəlləri
təkrarlayıram. Mən 20 ildir
əlimə qaval alıb muğam ifa etmirəm, amma çalışıram
ki, qəzəlləri
unutmayım. Şeriyyatsız, qəzəlsiz muğamın
kimliyi bəlli olmaz”.
Üç kitab çap
etdirmişdi. Ədalət Vəzirov, Hacıbaba Hüseynov və Yaqub Məmmədov haqqında. Sənətkarların əbədi yaşamasını
istəyirdi. Nə vaxtsa
lentə yazdırmadıqları
muğam dəsgahları
üçün təəssüf
edirdi.
* * *
Xanəndənin sənət dostları
müqəddəs Ramazan
ayının seçilmiş
günündə haqq
dünyasına qovuşan
Tələt Qasımovu
xoş xatirələrlə,
kövrək hisslərlə
xatırlayırlar.
Xalq artisti, xanəndə Arif Babayev:
- Tələt
Qasımovun sənətindən
əlavə, ilk olaraq
insanlığından danışmaq
istəyirəm. Çox müsbət
keyfiyyətlərə malik
bir insan idi. Ünsiyyətcil, yaxşı mərifət
əhli idi. Onda xanəndəyə məxsus
bütün keyfiyyətlər
var idi. Seyid Əzimi, Füzulini, Əliağa Vahidi, klassiklərimizi dürüst
bilirdi. Heç vaxt ara
qəzəllər ifa
etməzdi. Həmişə klassika oxuyardı.
Hecanı da gözəl
bilirdi. Müasir ədəbiyyatdan da xəbərdar idi. Bütün yeni nəsil
ifaçıları izləyər,
yeri gələndə
fikirlərini bildirərdi.
Bu gün gənc
nəsil onun yaradıcılığından çox şey öyrənə bilər.
Qəbri
nurla dolsun.
Xalq artisti, xanəndə Ağaxan Abdullayev:
- Tələt haqqında danışmaq həm xoşdur, həm də kədərli. O əsl xanəndə idi. Tələt kimi xanəndələrin ustad sənətkar adlandırılmağa tam haqları
var. Onun üstün cəhəti onda idi ki, ədəbiyyatı
və qəzəliyyatı
gözəl bilirdi.
Muğamlarda gözəl qəzəllər
seçib istifadə edirdi. Tələffüzü çox aydın
və səlis idi. Bu xüsusiyyəti
onu daha çox fərqləndirirdi.
Tələt iti yaddaşı
ilə seçilirdi.
Muğamlarımızı dürüst, klassik
şəkildə çatdırmağı,
heç bir əlavələr etməməyi
onu xalqa sevdirmişdi. Təsnifləri gözəl ifa edirdi. Seçimi ilə həmişə
xalqın zövqünü
oxşayırdı. Onun haqqında
çox danışmaq
olar. Uzun illərdir ifaçılıq
etməsə də, xalq onu çox
sevirdi. Bu da onun nümunəsi
idi ki, zamanında
ifasını xalqa çatdıra bilmişdi
və sevilmişdi.
Xalq artisti, tarzən Firuz Əliyev:
- Sənətə
gəlməyimdə Hacı
Tələtin böyük
rolu olub. Bu yolda çox
köməklik göstərib
mənə. Buna görə həmişə
ona minnətdar olmuşam. İndi düşünürəm ki, nə yaxşı
bir zamanlar bu insanla muğam,
ifaçılıq barədə
fikir mübadiləsi aparmışıq. Həmin günlərin
xoş xatirəsi bu gün Tələt
müəllim haqqında
xoş sözlər deməyə imkan yaradır.
Xalq artisti, tarzən Ramiz Quliyev:
- Dostlarımın
ən böyüyünü,
ən sədaqətlisini
itirdim. Hacı Tələt xalqın,
elin adamı idi. Muğamın şeriyyatın, qəzəliyyatın adamı
idi Tələt Qasımov. Onun kimi xanəndələr
nadir yetişər və
özündən sonra
uzun zaman bir boşluq yaradar sənətdə.
Allah rəhmət eləsin. Ruhu şad olsun.
Əməkdar incəsənət xadimi Çingiz Abbasov:
- Tələt
Qasımovun ölüm
xəbərini eşidəndə
çox sarsıldım.
Elə bu yaxınlarda, iyun ayının 17-də “Mədəniyyət”
kanalında “Musiqi xəzinəsi” verilişini
xanəndənin 80 illik
yubileyinə həsr etmişdik. Verilişin aparıcısı Əməkdar incəsənət
xadimi, bəstəkar Sərdar Fərəcov və qonaqlar - xalq artistləri Ağaxan Abdullayev və Firuz Əliyev
xanəndə haqqında
maraqlı bir efir hədiyyə etdilər tamaşaçılara.
Veriliş gözəl alınmışdı.
Özünə də zəng
edib xəbər vermişdik. Efirdən sonra
zəng edib minnətdarlığını bildirdi. Çox xeyirxah insan
və böyük sənətkar idi. Muğamlarımızla bərabər xalq
mahnılarımızın da mahir ifaçısı
idi. “Dəli
ceyran” xalq mahnısına, Bəhram Nəsibovun “Səni qəmli görəndə”
mahnısına möhür
vurmuşdu.
Milli musiqi mədəniyyətimizin
inkişafında müstəsna
xidmətləri olan, ifası ilə musiqi salnaməmizi zənginləşdirən, ötən
ay 80 yaşını qeyd
edən daha bir sənətkarımızı
son mənzilə yola saldıq. Ruhu şad olsun.
Lalə Azəri
Mədəniyyət.- 2013.- 31 iyul.- S. 5.