Yetmiş yaşın zirvəsindən salam

Adətən dünyasını erkən yaşda dəyişmiş hansısa görkəmli insan, tanınmış sənətkar, xalqın qəlbində əbədi məskən salmış şəxsiyyət barədə yazıya belə başlayırlar ki, əgər ömür vəfa etsəydi...

70 yaş nə ömürdü ki, onu yaşamaq sənə də, ətrafındakılara da uzun görünsün? Amma neyləyəsən, ömür payına bəsdi deyən biz deyilik. Əsas odur ki, sənə pay verilən ömür möhlətində nəsə edəsən, ömrə yaraşıq verən işlər görəsən, seçdiyin sənətdə uğur qazanasan...

Fevralın 17-də Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Əliabbas Qədirovun ömrünü həsr etdiyi, yeganə iş yeri olmuş Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında onun yubiley mərasimi keçirildi. Alışdığımız yubiley tədbirlərindən fərqli olaraq, həmin məclisin dörd aparıcısı var idi: xalq artistləri Laləzar Mustafayeva, Məleykə Əsədova, əməkdar artistlər Sabir Məmmədov və Elşən Cəbrayılovun yubilyar barədə çatdırdıqları fikirlər, bir zamanlar mərhum sənətkarın ifasında sevilən şeirləri təkrar səsləndirmələri yubiley gecəsinə bir dinamizm gətirirdi.

Çıxış üçün səhnəyə dəvət olunan Xalq artisti, Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının sədri, Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbəri və direktoru Azərpaşa Nemətin tanıdığı Əliabbas bizim çoxumuzun tanıdığı Əliabbas Qədirovdan fərqlənirdi. 1965-ci ildə Teatr İnstitutuna daxil olmuş, biri aktyor, o biri rejissor olmaq arzusu ilə yaşayan iki tələbəlik dostunun münasibəti, ünsiyyəti sonralar rejissor-aktyor tandemi ilə davam edəcəkdi, birlikdə çalışacaqdılar, dərdləşəcəkdilər, teatrın inkişafından ötrü bacardıqlarını əsirgəməyəcəkdilər. Azərpaşa müəllimin çıxışında bir məqam diqqəti çəkdi: «Mən istəmirəm ki, biz Əliabbası bədbinliklə xatırlayaq. Biz sevinməliyik ki, belə bir aktyorumuz olub. Yaşasın Əliabbas!»...

Haşiyə: Mənim təhsil aldığım C.Cabbarlı adına məktəbdə oxumağın üstünlüyü təkcə qəsəbənin ən güclü müəllimlərindən dərs almaq imkanı deyildi, həm də o zamankı təqdimatla desək, Azərbaycan sovet dramaturgiyasının banisinin əsərlərini daha yaxşı bilmək, böyük dramaturqun əzizlərini, onun əsərlərində oynamış aktyorları yaxından görmək fürsəti verən ənənəvi «Cəfər Cabbarlı gecələri»ndə iştirak etmək imtiyazı idi. Yaşıdlarımızın yalnız ekranda, ya da teatr səhnəsində gördükləri görkəmli teatr xadimləri ilə görüşür, xatirələrini dinləyirdik. Aradan otuz ildən çox keçməsinə baxmayaraq, həmin xatirə gecələrinin birində Əliabbas Qədirovun ifasında eşitdiyim «Ana» şeirinin təəssüratını unutmamışam.

* * *

Nə yaxşı ki, lent yazıları var. Nə yaxşı ki, səhnədə quraşdırılan ekran bir zaman gördüyümüz tamaşaların təəssüratını yaddaşımızda təzələyir. Bir-birinin ardınca «Sevil», «Mahnı dağlarda qaldı», «Ölülər», «Mesenat» tamaşalarından səhnələr, «Nəğmə dərsi», «Qızıl uçurum» filmlərindən fraqmentlər göstərilir.

Haşiyə: Deyəsən, yeddinci sinifdə oxuyurdum. Akademik teatr qəsəbə klubunda «Sevil» tamaşasını oynayırdı. Gündüz seansı idi deyə, tamaşaçıların çoxu məktəblilər idi. Məktəbdə dəcəlliyi ilə seçilən bir neçə yeniyetmə tamaşa boyu yerdən atmacalar atır, yerli-yersiz uşaqları güldürməyə can atırdılar. Müəllimlərin, nəzarətçilərin sakitlik yaratmaq cəhdləri də nəticə vermirdi... Nəhayət, tamaşa bitdi. Pərdə salınar-salınmaz Əliabbas Qədirov səhnənin önünə çıxdı. Bayaqdan bəri səs salan uşaqları yaxına çağırdı. Onlarla yanaşı biz də irəli gəldik. Aktyor elə Balaşın qiyafəsində bizimlə özünü teatrda necə davranmaqdan tutmuş bu ulu sənət barədə maraqlı söhbət etdi... Əgər əvvəlcə onun iradlarını, nəsihətini eşidəndə həmin dəcəllərin yerinə xəcalət çəksəm də, tanınmış aktyorun səmimiyyətini duyub, uşaqlarla teatr barədə söhbətini eşitdiyim üçün o dəcəllərə ürəyimdə minnətdarlıq etdim.

* * *

Əliabbas Qədirov teatrda və kinoda əsasən dramatik səpkili rollar oynamışdı. Rejissorlar bu yaraşıqlı aktyoru, təmkinli gur səs sahibini daha çox müsbət qəhrəman rolunda görür, hökmdar rollarını ona daha çox yaraşdırırdılar. Amma onun içində güclü bir komizm gizlənmişdi. Olsun ki, aktyor «Ölülər»də Şeyx Nəsrullah rolunda öz güclü sarkazmını göstərənədək Azərbaycan televiziyasındakı «Komediyalar aləminə səyahət» verilişinin aparıcısı, respublika radiosunun «Sabahınız xeyir», «Dost ellərin gülüş payı» kimi bədii yumoristik proqramlarda səsləndirmələrlə komik rol oynamaq ehtiyacını azacıq da olsa, ödəyirdi.

Haşiyə: Tələbəlik illərindən ustadım, mərhum jurnalist Mailə Muradxanlının xeyir-duası və dəstəyi ilə Azərbaycan Radiosunun ədəbi-dram verilişləri redaksiyası ilə əməkdaşlıq edirdim. Xarici ölkə yazıçılarının yumoristik hekayələrini dilimizə çevirib radio səhnəciyi kimi işləyir, arada cəsarətlənib məşhur «Sabahınız xeyir» proqramı üçün də səhnəciklər yazırdım. Əlim dinc durmurdu: səhnəciklərimi səsləndirən aktyorların obrazı daha tez qavraması üçün onların səslərinə hansı emosiyasını qatacaqlarını da mətndə yazırdım. İndi haqq dünyasında olan rejissordan başqa, hamı mənim bu remarkalarımı müsbət qarşılayırdı. Verilişin lentə alındığı günlərin birində Əliabbas müəllim redaksiyaya qalxdı. Səsləndirdiyi səhnəciyin müəllifini soruşdu. Bizi tanış etdilər. Qarşısında tanınmış aktyorla qəfil görüşün həyəcanından yanaqları allanan tələbə qızı görəndə gülümsədi: «Siz heç nəyə fikir verməyin, qələminiz yaxşıdır, gələcəkdə bundan da yaxşı yazacaqsınız! O ki qaldı bizim üçün etdiyiniz qeydlərə, bütün aktyorların adından deyirəm ki, həmin remarkaların sayəsində biz daha qısa məşq edirik, daha tez hazırlaşırıq». Sonradan biləcəkdim ki, proqramın rejissoru mənim bu “özfəaliyyət” remarkalarıma görə baş redaktora şikayət etməyə hazırlaşırmış. Əliabbas Qədirov isə baş redaktora sənət yoldaşlarının fikrini çatdırmaq və məni «sənət intriqasından» qorumaq istədiyi üçün otağa gəlibmiş.

* * *

...Aparıcıların Əliabbas Qədirovun yaradıcılığına dair çatdırdıqları fikirləri əməkdar artistlər Mətanət İsgəndərli, Aygün Bəylər və müğənni İlqar Muradovun bu gecənin ruhuna uyğun oxuduqları mahnılarla süslü idi...

...Yenə salon qaranlıqlaşır, səhnədəki ekran işıqlanır. Lentdə rejissor Azərpaşa Nemətin «Hamlet» tamaşasından sonra ulu öndər Heydər Əliyevin yaradıcı heyətlə səhnə arxasında görüşü canlanır. Teatrın direktoru Əliabbas Qədirov kollektiv adından ölkə başçısına teatra göstərdiyi qayğıya görə minnətdarlıq edir.

Haşiyə: Həsənağa Turabovun vəfatının birinci ildönümü idi. Teatr Xadimləri İttifaqında hüznlü və həzin xatirə gecəsi düzənlənmişdi... Azərbaycan teatrının, mədəniyyətinin görkəmli simaları Həsənağa müəllimi yad edirdilər. Əliabbas Qədirova söz veriləndə o özünəməxsus ağayana addımlarla qalxıb mərhumun şəklinə xitab etdi: «Nə var, nə yox, Həsənağa? Necə keçir günlərin? Darıxma, az qalıb, mən də tezliklə sənin yanına gələcəyəm...». Bəlkə o zaman kimsə bu müraciətdəki ismarışa diqqət yetirmədi... Amma Həsənağa müəllimin vəfatı ilə Əliabbas Qədirovun bu dünyadan köç etməsi arasında üç il fərq oldu...

* * *

...Ekrandakı görüntülər bizi Əliabbaslı günlərə qaytarır. O, 60 illik yubiley gecəsində çıxış edir: «Mənim dostlarım! Əziz və hörmətli tamaşaçılarım! Bu gün bütün dostlar burdadır. Salonda tanış çöhrələr, simalar görürəm. Mən sizi gördükcə fikirləşirəm ki, 60 illik ömrü hədər başa vurmamışam. Hərdən fikirləşirəm ki, bəlkə 60 yaş bəsdi? Bəlkə bu günədək oynadığım rollar bəsdi? Amma sizin gözlərinizdəki qığılcımları görəndə, əllərinizdən qopan alqışları eşidəndə düşünürəm ki, yox, bəs deyil... Mən ömrümün altmışıncı qışını yaşayıram, amma donmuram, zərrəcə üşümürəm... Sizin məhəbbətiniz məni isidir. Nə qədər ki siz varsınız, mən də varam!».

...Həmin yubileydən sayılı günlər keçəcək... Martın 8-də gözlərini əbədi yuman sənətkara iki gün sonra, martın 10-da - Milli Teatr Günündə Teatr Xadimləri İttifaqının təqdim ediləsi mükafatını ata itkisinin sarsıntısı üzünə çökmüş oğlu İlham qəbul edəcək.

* * *

Salonu alqış səsləri bürüyür. Böyük aktyorun oğlu İlham Qədirov ailə üzvləri adından söz demək üçün səhnədədir: «Bu gün mənim üçün danışmaq çətindir. İkili hisslər keçirirəm. Atamın xatirəsini yad etdikləri üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin rəhbərliyinə, teatrın rəhbərliyinə, səhnəyə çıxan və tədbirin hazırlanmasında əməyi keçən hər kəsə ailəmiz adından minnətdarlıq edirəm. Çox sağ olun».

Gülcahan Mirməmməd

Mədəniyyət.- 2016.- 19 fevral.- S. 6.