Zərdabinin maarifçilik yolunun davamçısı

XIX əsrin ikinci yarısı xalqımızın mədəni həyatında baş verən bir sıra yeniliklərlə müşayiət olunub. 1873-cü ildə milli peşəkar teatrın yaranması, 1875-ci ildə “Əkinçi” qəzeti ilə milli mətbuatın əsasının qoyulması milli-mədəni mühitdə müstəsna əhəmiyyətə malik idi.

Bu inqilabi yeniliklərdə görkəmli maarifpərvər ziyalı, ictimai xadim Həsən bəy Zərdabinin böyük rolu olub. “Əkinçi” qəzeti 1877-ci ildə bağlandıqdan sonra Həsən bəy 1880-ci ildə təhdid və təqib üzündən ata yurdu Göyçay qəzasının Zərdab kəndinə köçür. Burada ömür-gün yoldaşı Hənifə xanımla birlikdə maarifçilik işini davam etdirirlər. Öz mənzillərində məktəb açır, təmənnasız olaraq kənd uşaqlarına təhsil verirlər.

1896-cı ildə ailənin bir qız övladı dünyaya göz açır. Adını Qəribsoltan qoyurlar. Körpənin ayağı uğurlu olur. “Kaspi” qəzetinin rəhbərliyi Həsən bəyi işə dəvət edir. Beləliklə, onlar yenidən Bakı şəhərinə dönür, “Kaspi” qəzetinin kirayə etdiyi altı otaqlı mənzildə məskunlaşırlar...

Qəribsoltanın uşaqlıq və gənclik illəri Bakı şəhərində keçir. O, “Atam haqqında xatirələr” kitabçasında yazır: “Evimiz həmişə kənar adamlarla dolu olurdu. Onlar öz işləri üçün Bakıya, atamın yanına gələn tanış kəndlilər idilər...”. Qəribsoltan daha sonra yazır ki, görkəmli rus ədibi Maksim Qorki və məşhur müğənni Fyodor Şalyapin də bu evdə qonaq olub.

Başda milyonçu, xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev olmaqla, Azərbaycanın iş adamlarının maliyyə dəstəyi ilə 1901-ci ildə Bakıda qız məktəbi açılır. Hənifə xanım məktəbin müdiri təyin olunur. Qəribsoltan ibtidai təhsilini bu məktəbdə alır. Sonra Tiflis şəhərində Rus qız gimnaziyasında təhsilini davam etdirir.

Həsən bəy 1907-ci ilin 28 noyabr tarixində vəfat edir. Böyük maarifçinin xalqımızın parlaq gələcəyi naminə reallaşdırmaq istədiyi idealları yarımçıq qalır... Qəribsoltan Məlikova kiçik yaşlarından ata-anasının maarifin, təhsilin inkişafı istiqamətində böyük səylə çalışdıqlarının şahidi idi. Bu xeyirxah əməllər onun uşaq yaddaşında əbədi həkk olunmuşdu. Qəribsoltan xanım da atasının ənənəsini davam etdirmək üçün 1910-cu ildə Bakıya dönür. Pedaqoji fəaliyyətə başlayır. 1915-1918-ci illər arası rus-tatar qız məktəbində, 1918-1920-ci illərdə rus qız gimnaziyalarında Azərbaycan dilini tədris edir. O, işləyə-işləyə pedaqoji kursa gedir. İbtidai məktəb müəllimi adı almaq üçün 1938-ci ilin 4 noyabr tarixində attestat alır.

Q.Məlikova 1956-cı ilədək Bakının bir sıra orta məktəblərində dərs deyib. Azərbaycan elm və mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə ona 1948-ci ildə Əməkdar müəllim adı verilib, Lenin ordeni ilə təltif edilib. Qəribsoltan Məlikova 1967-ci il mart ayının 9-da Bakıda dünyasını dəyişib.

S.FƏRƏCOV

Mədəniyyət.- 2019.- 24 iyul. S. 6.