“Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yol”

Professor Dilarə Seyidzadənin kitabı türk dilində nəşr edilib

Tarix elmləri doktoru, professor Dilarə Seyidzadənin ulu öndər Heydər Əliyevin parlaq xatirəsinə həsr etdiyi “Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yol” kitabı Türkiyədə (“XX. Yüzyıl başında Azerbaycan: bağımsızlığa uzanan yol”) çapdan çıxıb. Daha əvvəl Azərbaycan, rus və ingilis dillərində nəşr edilmiş kitabın türk dilində buraxılması Türkiyənin elmi dairələrinin, türk tarixçiləri və tədqiqatçılarının XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycanda baş verən proseslərə böyük marağından irəli gəlib.

Kitabda XX əsrin əvvəllərində ölkədə cərəyan edən ictimai-siyasi proseslərin geniş mənzərəsi öz əksini tapıb və mükəmməl təhlil olunub.

Ötən əsrin əvvəllərində islahatlardan sonrakı çar Rusiyasında baş verən əsaslı ictimai-siyasi və iqtisadi dəyişikliklər məcrasında Azərbaycanda sahibkarların görkəmli nümayəndələri, ziyalılar mövcud imkanlardan istifadə edərək xalqın milli mənlik şüurunun oyanması, maariflənməsi, siyasi mədəniyyət səviyyəsinin yüksəlməsi üçün çalışıblar.

Kitabda ilk dəfə olaraq Rusiya Dövlət Dumasına Azərbaycandan seçilmiş deputatların fəaliyyəti nəzərdən keçirilir, onların duma tribunasından çıxışları təhlil olunur. Ön sözdə qeyd olunur ki, Rusiya Dövlət Dumasındakı fəaliyyət prosesində Azərbaycan deputatlarının topladıqları təcrübə gələcəkdə onlara cəmiyyətin bütün mütərəqqi qüvvələrinin səylərini birləşdirərək Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini yaratmağa, milli hökumətin rəhbər orqanlarına başçılıq etməyə və müstəqil dövlətçiliyin yaradılmasına başlamağa imkan verdi. Ulu öndər Heydər Əliyev Cümhuriyyət qurucularının xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək deyib: “Onların gördüyü işlər Azərbaycan xalqının bu günü üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Onların fəaliyyəti bizim üçün həmişə əziz olacaqdır. Onların xatirəsi bizim qəlbimizdə daim yaşayacaqdır”.

Kitabın müəllifi bu qənaətə gəlir ki, Cümhuriyyətin yaranması XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan xalqının azadlıq və müstəqillik uğrunda apardığı mübarizənin qanunauyğun yekunu kimi qiymətləndirilməlidir.

Tarixçi alim əsərin “Sözardı” hissəsini Prezident İlham Əliyevin 2018-ci ildə IV Qlobal Bakı Forumunda söylədiyi nitqindəki bu fikirlə yekunlaşdırıb: “Bugünkü Azərbaycanın inkişafında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin rolu olduqca böyük olmuşdur. Eyni zamanda biz bu gün onların 100 il bundan əvvəl qəbul etdiyi qərarlarla da fəxr edirik.

Təəssüf ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ömrü iki ildən bir az qısa olub və respublikanın faciəvi süqutu hamımız üçün dərs olub. Həqiqi müstəqilliyin qorunub saxlanılması onu əldə etməkdən çox çətindir. Bugünkü Azərbaycan tam mənada müstəqil dövlətdir. O dövlət ki, gələcəklə bağlı aydın baxışa malikdir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları müasir Azərbaycanın inkişafının şahidi ola bilsəydilər, bizimlə fəxr edərdilər”.

Mədəniyyət.- 2020.- 17 iyul.- S.6.