«Halay» əmanəti

...Yetmişinci illərin sonunda Bakıda təşkil olunan böyük bir konsertdən sonra səhnə arxasına gələn respublika rəhbəri, unudulmaz böyük şəxsiyyət, ulu öndər Heydər Əliyev Masallıda fəaliyyət göstərən “Halay”ın çıxışını təriflədi. Gənc Lətifənin isə əlini sıxaraq dedi: “Bu, çox gözəl idi. Söz ver ki, sən xalq yaradıcılığına daim belə sədaqət göstərəcəksən. ”Halay"ı qoruyacaqsan". O vaxt Lətifə cavab verməyə utanıb. Amma bu sözlər yaddaşına elə həkk olunub ki, üstündən uzun illər keçsə də, “Halay”a sədaqətini, himayəsini davam etdirir.

50 ilin «Halay»ı

Ansamblla yaxından tanışlığımız onların Masallı Rayon Mədəniyyət evindəki çıxışları zamanı baş tutur. Əvvəlcə, ansambla hərtərəfli qayğı göstərən, səhnə paltarlarını zövqlə hazırlatdıran, yeri gələndə özü də başına örpək, belinə şal bağlayıb, qızlara qoşulan Lətifə Mövsümova ilə «Halay»ın yaranma tarixi barədə söhbətləşdik. Masallı Rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışan həmsöhbətimiz ansamblın tarixi barədə danışdı: Bu adlı-sanlı kollektiv 1957-ci ildə vaxtilə rayonun Mahmudavar kənd klubunda işləmiş Ümbülbanu Cəbiyeva tərəfindən yaradılıb. İlk vaxtlar «Halay»da cəmi 3 qız olub. Elə o zaman paytaxtımızda keçirilən folklor festivalında uğurla çıxış edən «Halay» ilk mükafatını qazanıb. Bu təltif gənc «Halay»ı daha da həvəsləndirib. Zəngin xalq bayatılarını, halal zəhməti vəsf edən nəğmələrimizi, mənəvi gözəlliklərimizi əks etdirən rəqslərimizi ansambl daha böyük səhnələrdə nümayiş etdirib. Unudulmaz Rəşid Behbudov, Zeynəb Xanlarova, Müslüm Maqomayev və başqa korifey incəsənət ustaları ilə eyni səhnədə uğurla çıxış edən «Halay» 1959-cu ildə rəsmi ansambl kimi təsdiq edilib, status qazanıb.

Meksikaya dəvət və Türkiyəyə səfər

30-a yaxın xarici ölkədə olmuş, qədim xalq adət-ənənələrini məharətlə nümayiş etdirən kollektivin hər çıxışı müxtəlif festivallarda yüksək qiymətləndirilmiş, hər səfərindən Vətənə yüksək mükafatlarla qayıtmışdır. Bu təltiflərə baxanda böyük bir kolleksiyanı xatırladır. Qızlar xarici ölkələrə səfərləri zamanı bölgə adət-ənənələrini özündə əks etdirən müxtəlif əşyaları da götürməyi unutmurlar. Masallıda ənənəvi üsulla hazırlanan həsir, palaz, həsir zənbil, habelə digər sənət məmulatlarımız əcnəbi tamaşaçı kütləsinə də tanıdılır. Türkiyə, İraq, Macarıstan, Rusiya, Belarus, Moldova və bir çox ölkələr «Halay»ın səfər trayektoriyasına daxildir. Ansambl ötən il Dağıstanın paytaxtı Mahaçqala şəhərində keçirilən folklor kollektivlərinin 3-cü Beynəlxalq festivalında da uğurla çıxış edərək mükafata layiq görülüb. Həmin tədbir çərçivəsində təşkil olunan «Xalq kostyumu poeziyası» adlı 3-cü Milli libas festivalında «Halay» qədim ənənəvi yaradıcılığına görə xüsusi diploma layiq görülüb. Tədbirdə iştirak edən Meksikanın nümayəndə heyəti isə «Halay»ın çıxışını Cənubi Amerikada görmək istədiyini bildirib. Məhz həmin festivalda Meksika nümayəndə heyətinin başçısı «Halay»ın ifasından heyrətlənib və milli rəqslərdən birini ona öyrətməyi xahiş edib. Hədiyyə olaraq isə ansambla Meksika tərəfi öz milli papaqlarını bağışlayıb. İndi bu papaq da «Halay»ın kolleksiyasında saxlanılır.

Ansambl ümumilikdə Türkiyənin 15 şəhərində qastrol səfərində olub. Baharın gəldiyi, Novruzun qeyd edildiyi bir vaxtda Türkiyə səfərində olan ansambl özləri ilə bu bayramın atributu olan səməni, şəkərbura, paxlava və başqa sovqatlar götürüblərmiş. Konsertlərin birində «Halay» üzvləri ilə görüşüb onları təbrik edən Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğana baharın gəlişinin simvolu olan yaşıl səməni veriblər. Bu hədiyyə baş nazirdə sevinc hissləri doğurub.

«Halay» bizim yaşantımızdır!

Bunu ansamblın qızları deyir. Hazırda «Halay»ın 20 üzvü var. onların ifaları, rəqsləri, hətta davranışları da qədim folklor ənənələrimizdən gəlib. Sabahımıza yol alan karvana bənzəyir. «Lolo», «A yordu, yordu», «Ay ləli, yar…», «Masallı toyu», «Talışo mey», «Kinəli», «Yallı», «Səməni» və sair mahnı və rəqs musiqiləri «Halay»ın repertuarının əsasını təşkil edir. «Lolo» gəlin köçürməmişdən qabaq ifa edilən mahnıdır. «Sonalar» da bu qəbildəndir.

Onlar bu mahnıları talış və Azərbaycan dillərində heç bir fərq qoymadan həvəslə ifa edirlər. «Ay yordu, yordu» bütöv bir musiqili səhnəcikdir. Bu səhnəcikdə tərəflər üzbəüz dayanıb deyişir. Özü də bu deyişmə son dərəcə təbii qurulur. Kim yoruldusa, o da uduzur.

Sabutay.

Mədəniyyət.- 2009.- 9 may.- S. 18.