Alim və insan

Azərbaycanın görkəmli ziyalısı, tanınmış ictimai-siyasi xadim, böyük pedaqoq Zahid Qaralovdan söhbət düşəndə, qardaşım Tofiq Bayramın onun haqqında dediyi «böyük insan üstəgəl böyük alim» sözləri yadıma düşür. Bəlkə də Zahid müəllimə olan böyük ehtiramın da bir səbəbi qardaşım dünyasını dəyişdikdən sonra onun sevdiyi, əzizlədiyi insanlara bağlanmağım, onlara bəslədiyim bacı sevgisidir.

Zahid müəllimlə yaxından tanışlığım 90-cı illərin əvvəlinə təsadüf edir. Respublikamızın taleyi və xalqımızın həyatı üçün son dərəcə həssas günlərdə ağır məsuliyyətin altına girib nicat yolu arayanların sırasında Zahid Qaralov birincilərdən oldu. Şəxsiyyəti məndə böyük rəğbət və maraq doğuran Zahid müəllimlə görüşmək, onun haqqında yazmaq, düşündüklərimi bölüşmək daxili ehtiyacıma çevrildi.

Həmin dövrdə hörmətli professor Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqoqika İnstitutuna rəhbərlik edirdi. Zəng edib görüşmək istədiyimi dedikdə, əvvəlcə imtina etdi və müsahibə vermək arzusunda olmadığını bildirdi. Lakin Tofiq Bayramın bacısı olduğumu eşitdikdə münasibəti dərhal dəyişdi və «gəl, bir söhbət edək» dedi. Təyin olunan vaxtda Zahid müəllimin son dərəcə sadə, nəinki direktor, hətta kiçik ranqlı məmur otağından da sadə, soyuq otağına daxil oldum.

Elə həmin andan bu müdrik insana qəlbimdə doğma, mərhəm hisslər oyandı və onu özümə böyük qardaş kimi qəbul etdim. Hər cür rəsmiyyətdən uzaq, çox maraqlı bir söhbətin axarına düşüb Zahid müəllimlə birgə onun keçdiyi uşaqlıq, yeniyetməlik, gənclik illərindən adladıq. Bu yolda nələrlə rastlaşmışdı Zahid müəllim. Bütün bunlar onun təbiətini dəyişməmiş, xeyirxahlığını azaltmamış, obyektivliyinə xələl gətirməmişdi. Əksinə, onu daha da mətinləşdirmiş, prinsipial və ədalətli etmişdir. Sonralar yüksək dövlət vəzifələrində işləyərkən haqqı nahaqqa verməməsini şərtləndirmişdi.

Zahid müəllimin xoş aurasında olduğum anlar yaddaşımda silinməz izlər buraxdı. Azərbaycanın əbədi lideri Heydər Əliyevə qarşı hücumlar başlananda Zahid Qaralovun onun müdafiəsinə qalxanların ön sıralarında getməsi, Heydər Əliyevin Hüquqlarının Müdafiəsi Komitəsinə rəhbərlik etməsi ilə bağlı suallarıma verdiyi təvazökar cavab məni təəccübləndirdi. Özünün azacıq xidmətlərini şişirdənlərdən fərqli olaraq Zahid müəllim bu işdə təşəbbüsün xalqın özündən gəldiyini vurğulamaqla kifayətləndi. Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradılmasında nüfuzu, gərgin əməyi, təşkilatçılıq bacarığı ilə fəal iştirak etmiş Zahid müəllim öz təbiətinə sadiq qalaraq bunun hər bir ziyalının, düşünən, millətinə can yandıran hər kəsin borcu olduğunu önə çəkdi.

Dəqiq elmlərin tədrisi, metodikası sahəsində elmi nailiyyətləri ilə təkcə Azərbaycanda deyil, beynəlxalq səviyyədə tanınmış Zahid müəllim bütün bunları özünün yox, müəllimləri, görkəmli pedaqoq alimlər Abbaszadə və Mehdizadənin adıyla bağlayır. Doğma yurda, elə-obaya bağlılıq, əldə etdiklərinə görə yaxınlarına minnətdarlıq Zahid müəllimin xarakterik xüsusiyyətidir.

Son zamanlar Zahid müəllim yaşadığı ömrün, əldə etdiyi elmi biliklərin, yiyələndiyi bacarıq və təcrübənin növbəti uğuru olan bir neçə fundamental əsərlər ərsəyə gətirmişdir. Azərbaycan elmi publisistikasının uğuru hesab oluna bilən «İdeologiya və mənəviyyat» kitabı Nəsrəddin Tusi irsinin tədqiqinə həsr olunmuşdu. «Elm, saf əxlaq dünyasına açılan qapı» (I, II cild) kitabları böyük maraq doğurur.

«İdeologiya və mənəviyyat» kitabının tarixi şəxsiyyət, böyük ideoloq, ictimai-siyasi xadim, zəngin mənəviyyat daşıyıcısı, təmiz əxlaq nümunəsi, azərbaycançılıq etalonu Heydər Əlirza oğlu Əliyevə ithaf etdiyini göstərən Zahid müəllim son dərəcə orijinal, tərbiyəvi əhəmiyyətli elmi bir əsəri oxuculara təqdim etmişdi.

Kitabın tərtibatı zamanı müəllif orijinal bir üsuldan istifadə edərək, kitabda istifadə olunmuş anlayış və terminlərin izahını vermiş və bunu çox aydın şəkildə təqdim etmişdi.

Müəlliflik missiyasını hətta kitabın tərtibatında belə unutmayan Zahid müəllim bu izahatı ilə əvvəlcə oxucunu öyrədir ki, əsəri oxuyarkən o, həm də maariflənsin, yeni bilikləri əxz etsin.

Son dərəcə orijinal, indiyə qədər oxuduğum kitablara bənzərsizliyi ilə seçilən «İdeologiya və mənəviyyat» əsərində axtardığım bir sıra suallara cavab tapıram.

Kitabda çox maraqlı bir fəsil «Fikir ziddiyyətləri» adlanır. Son vaxtlar ətrafımda müzakirələr aparılan dinlə bağlı bir çox məsələlər bu fəsildə araşdırılmışdır.

«Ölkədə ciddi siyasi, iqtisadi, sosial islahatlar həyata keçirilir. Belə bir şəraitdə özlərini modern təfəkkür sahibi adlandıran bəzi şəxslər mədəni, milli, dini, mənəvi, tarixi dəyərlərin sual altına alındığını iddia edir. Azərbaycanın həyat tərzinin keçmişinə şübhə ilə yanaşırlar. Bundan istifadə edən bəzi mühafizəkarlar isə milli, dini, mənəvi, mədəni, tarixi dəyərləri qorumaq adı altında aqressiv cəbhə yaratmağa çalışırlar. Beləliklə, vahid tarixi inkişaf prosesi birtərəfli qiymətləndirilməklə, insan-insan, insan-dövlət, etnik-etnik, icma-icma qarşıdurması yaradılır. Əslində Azərbaycanın bugünkü müasirləşməsi ilə müstəqilliyə qədərki həyat tərzi arasında heç bir ziddiyyət yoxdur, yeniliyin hamısı əvvəlki bünövrə üzərində yüksəlir, təkmilləşir, möhkəmlənir. Azərbaycan xalqı öz yaşayış tərzini qoruyub saxlayır, özünüinkişaf prosesini davam etdirir».

Zahid Qaralovun «İdeologiya və mənəviyyət» əsərində dinin digər varlıqlarla qarşı-qarşıya qoyulmasının ziyanlı olduğu konkret misallarla göstərilmişdir.

Bunların hər birinin özünəməxsus dəyəri, insanların davranışına təsir gücü vardır. Tanrının yaratdığının hamısının qəbul olunan, həyati olması xüsusilə vurğulanır.

Zahid Qaralova görə, kütləvi maariflənməyə cəmiyyətimizdə böyük ehtiyac var. Bizə elə gəlir ki, «İdeologiya və mənəviyyat» əsəri bu maarifləndirmə işinə töhfə verə bilən çox qiymətli bir vasitə rolunu oynaya bilər.

Svetlana BAYRAMOVA

Mərkəz.-2011.-22 fevral.- S.10.