Məşhur mahnının müəllifi tapıldı

"Mərkəz" "Bağban, məni yaralama" mahnısının xalq mahnısı olmadığını üzə çıxararaq müəllifi ilə söhbətləşdi

Onunla bir təsadüf nəticəsində tanış oldum. Muğam Mərkəzində film təqdimatı zamanı sevilən şair Vahid Əzizlə söhbət edirdik. Bu zaman bizə nurani bir xanım yaxınlaşıb, şairlə hal-əhval tutdu. Vahid müəllim, «Tanış ol, bu şairə Şərafət Dağıstanlıdır»-deyəndə bu tanışlığı sadəcə, bir etiket xatirinə qəbul etdim. Amma «Yaralama» mahnısının söz müəllifi»-xatırlamasını eşidəndə dərhal təəccübüm sualla ifadə olundu; Necə? «Bağban məni yaralama» mahnısının söz müəllifi bu xanımdır? Sözün düzü, həmişə xalq mahnısı kimi tanıdığım və çox sevdiyim bu mahnının

(Bir bülbüləm xoş nəfəsli,

Həmdəmimdir, bahar fəsli.

Xoşlamıram dar qəfəsi,

Bağban, məni yaralama,

Bu dağlardan aralama!-)

müəllifi ilə qarşı-qarşıya dayanmağımdan hətta şaşırdım da… Daha sonra isə şairənin mənzilində görüşdük. Şərafət xanım şeirlərindən ibarət cild-cild kitabları, haqqında yazılmış 40-50 ilin yazılarının qarşıma töküb, xatirələri ipə-sapa caladı.

Söhbətləşməzdən öncə, gəlin onu daha yaxından tanıyaq. Çünki mənim kimi bəlkə də çoxları bilmir ki, bir çox məşhur mahnıların söz müəllifi məhz Şərafət Dağıstanlıdır.

Şərafət Dağıstanlı 1939-cu il aprelin 22-də Dağıstanın Rutul payonu Gilixor kəndində anadan olub. 6 yaşında anasını Samur çayında itirən balaca Şərafət Qax rayonunda qohumlarının himayəsində böyüyüb. 1950-ci ildə qohumları ilə birlikdə Bakıya köçüb. 1961-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinə daxil olub. «Azərbaycan qadını» jurnalında, Cəfər Cabbarlı adına Azərbaycan kinostudiyasında, Dövlət radiosunda, həmçinin bir sıra qəzet və jurnallarda çalışıb. Şərafət xanım 60-dan artıq mahnının söz məllifidir; «Yaralama», «Dağlar», «Gəl axtar məni», «Bu dünyanın», «Sənsiz», «Səndən ötrü», «Olmur», «Xəbər al məni», «Ana Kürüm», «Xatirələr», «Sən vermədinmi», «Dağlar qoynunda, qoynunda» və s. Ən maraqlısı budur ki, bu mahnılar onun özündən xəbərsiz bəstələnib. Həmin mahnılar bu gün də tanınmış xanəndələr və el aşıqları tərəfindən sevi-sevə oxunur.

Bir mahnının tarixçəsi…

Sovet dövründə pambıq yığımı yarışlarının qızğın vaxtlarında sosialist əməyi qəhrəmanlarının şərəfinə çoxlu sayda mahnılar yazılırdı. Həmin mahnılar bir çox müğənnilər tərəfindən ifa olunurdu. Belə mahnılardan biri-Sabirabad rayon sosialist əməyi qəhrəmanı Zəminə Aslanovaya həsr olunmuş «Zəminə» mahnısı idi ki, bu bəstənin söz müəllifi Şərafət Dağıstanlı, musiqi müəllifi isə Elza İbrahimova idi. O dövrün insanlarının yaxşı yadında olar;

«Qədəminə çiçək düzür, gül düzür,

Çöllər sənin xatirinə Zəminə!

Göylər narın yağışını yollara,

Çilər sənin xatirinə, Zəminə!

Çəmənlərdə dəstəsini bağlayır,

Güllər sənin xatirinə Zəminə!

Şərafət xanım danışır ki, uzun illər onun sözlərinə yazılmış mahnılar aşıq və xalq mahnıları kimi təqdim olunub. Bunun isə günahını müğənnilərdə görür: «Mən müğənniləri qınayıram, ona görə ki, onlar mahnıları oxuyanda ən azı söz müəllifi və bəstəkarların adlarını elan etməlidirlər. Hələ indiyə qədər bir müğənnidən eşitmədim ki, desinlər «Yaralama» mahnısının söz müəllifi Şərafət Dağıstanlıdır. Bu mahnının Xan Şuşinskidən tutmuş Mənsum İbrahimova qədər hər kəs oxuyub. Heç bu mahnının bəstəkarını da tanıyan yoxdur, ona görə ki, heç yerdə adı çəkilməyib».

Xan əmiyə «sirr açdım»…

Şairə xanım ustad sənətkar Xan əmi ilə tanışlığından da söz açdı: «1965-ci ildə Şuşaya-sanatoriyaya istirahət məkanına getmişdim. Elə sanatoriyanın həyətində- skamyada oturub şeir yazırdım, bir də gördüm böyük xanəndəmiz Xan əmi mənə yaxınlaşdı. Həmin vaxta qədər mən Xan əmini qiyabi tanıyırdım. Sən demə, o da sanatoriyada dincəlirmiş. Məndən soruşdu ki, nə yazırsan, qayıtdım ki, şeir. Bir-iki şeirimə baxdı və çox xoşuna gəldiyini dedi. Mən həmin vaxtlarda onun ifasında «Yaralama» mahnısını da eşitmişdim. Amma belə başa düşdüm ki, Xan əminin bundan xəbəri yoxdur. Elə orda söhbət açıldı ki, «Yaralama» mahnısının söz müəllifi mənəm. Xan əmi çox heyrətləndi və bundan xəbərsiz olduğuna görə təəssüfləndi. Bu mahnıdan sonra Xan əmi 1972-ci mənim sözlərimə yazılmış «Olmur» təsnifini oxumaqla o musiqiyə məşhurluq qazandırdı».

Şahmalı Kürdoğlu məndən üzr istədi

Öyrəndik ki, hər iki mahnının bəstəkarı vaxtilə Ağdam musiqi məktəbinin direktoru vəzifəsində çalışan Xosrov Fərəcov olub.

Amma Şərafət xanım bir dəfə də olsun o bəstəkarla üz-üzə gəlməyib. Sadəcə, həmin adam Şərafət xanımın şeirlərinin gözəlliyinə heyran olub və musiqi bəstələyib».

«Olmur» təsnifi də uzun illər xalq mahnısı kimi tanınıb. Hətta bir dəfə Şahmalı Kürdoğlu bir dəfə bu təsnifi Rusiyada oxuyan zaman «xalq mahnısı» kimi təqdim edib: «Mən Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda tələbə idim, orda bir məclisə dəvət almışdım. Gördüm Şahmalı Kürdoğlu «Olmur» təsnifini oxudu və xalq mahnısı kimi təqdim etdi. Dedim o təsnifin söz müəllifi mənəm, bu necə xalq mahnısı ola bilər? Özü də çaşıb qaldı və məndən üzr istədi».

Sonralar bu mahnılar Səxavət Məmmədov, Arif Babayev, Əbülfət Əliyev, Mənsum İbrahimov, Nəzakət Teymurova oxuyub. Amma bir dəfə də olsun bu mahının söz müəllifini axtarıb-aramayıblar: «Bir dəfə özüm kitabımı götürüb Mənsum İbrahimovun yanına getdim. Ona deyəndə ki, «Yaralama» mahnısının söz müəllifi mənəm, çox təəccübləndi. Mənə belə gözəl mahnıya görə minnətdarlıq etdi. Amma o biri müğənnilər heç məni yadlarına da salmırlar.

Şərafət xanım bir şeydən də gileyləndi. Dediyinə görə, çox vaxt onun sözləri təhrif olunmuş formada oxunur ki, bu da musiqinin gözəlliyinə, mənasına xələl gətirir. Məsələn, «Bir çiçəyəm al qumaşı, üstəki şeh üzük qaşı!» əvəzinə müğənnilər belə oxuyur: «

«Bir çiçəyəm al qumaşı, üstəki tağ üzük qaşı!»

Aşıq Pənahın adına çıxdığı mahnı…

1975-ci ildə mən Neftçalada zona müxbiri kimi fəaliyyət göstərirdim. Məni ordan Salyana zəhmətkeşlərlə çağırdılar, orda mən Aşıq Pənahla tanış oldum. Orda 8 şeirmi Aşıq Pənaha, «Ana Kürüm» mahnısının sözləri də həmin şeirlərin arasındaydı. Üstündən çox keçməmiş gördüm «Ana görüm» mahnısı dillər əzbərinə çevrilib, Aşıq Pənahın mahnısı kimi.

Bax, bu kitabımda şeir yer alıb:

Kür Bakıya axdı, gəldi,

Sinəmə gül taxdı gəldi,

Sahilləri yaxdı gəldi,

Ay mənim ana Kürüm!

Qurbanam sana Kürüm!

… Şərafət Dağıstanlının sözlərinə bu gün də mahnılar yazılır. Əsrin müqaviləsi sayılan «Bakı-Ceyhan»a həsr olunmuş «Bakı-Ceyhan neft kəməri» mahnısının da söz müəllifi Şərafət Dağıstanlıdır.

… Fürsət varkən, şərafət xanımın əziz-xələf kimi saxladığı lent yazılarında mərhum sənətkar Səxavət Məmmədov və Sədinin ifasında «Yaralama» mahnısını dinləyib feyzi-yab olduq. Söhbət əsnasında öyrəndik ki, şairə xanım indiyə qədər zəhmətinin bəhrəsini dadmayıb, nə fəxri adı var, nə də mükafatları… Bununla belə onun bir arzusu var: «Çoxlu sayda çap olunmamış şeirlərim var ki, onların kitab halında nəşr olunmasını arzulayıram. Bir də arzum budur ki, sözlərimə yazılmış mahnılar ifa olunarkən, adımı çəksinlər. Bu mənim üçün dünyaya dəyər».

Cəvahir Səlimqızı

Mərkəz .- 2012.- 28 iyun.- S. 14.