Texnologiyalara münasibət fərqlidir

Sürətlə yeniləşən, dəyişən müasir texnologiyalara münasibətlər də fərqlidir. Hər kəsin fəaliyyət sahəsindən, dünyagörüşündən, istifadə imkanlarından asılı olaraq texnologiyalara fərqli münasibətlərin ortaya çıxmasını da təbii qarşılamaq olar. Bu baxımdan, qadınların və kişilərin də texnologiyalara münasibətlərində fərqli cəhətlər müşahidə olunur. İngiltərədə aparılan bir araşdırma, qadın və kişilərin texnologiya ilə əlaqələrinin bir-birindən çox fərqli olduğunu ortaya çıxarıb. Bu fərq "Gadget Helpline" adlı texnoloji məsləhətləşmə şirkətinin 75 min nəfər arasında apardığı araşdırmada da özünü biruzə verir. Şirkətin araşdırmalarına görə, kişilərin yüzdə 64-ü, qadınlarınsa yüzdə 24-ü problem yaşadıqları cihazların istifadə etmə bələdçisinə heç fikir də vermirlər.

Müşahidə edilib ki, qadınlar telefonda kişilərə nisbətən daha çox zaman keçirir. Belə ki, qadınların yüzdə 32-si telefonla danışmağa olduqca həvəslidirlər. Bununla belə, sorğu xidmətlərində və ya müştəri xidmətlərində işləyən kişilər isə daha çox qadınlarla danışmağa üstünlük verirlər. Belə kişilər yüzdə 66 faiz təşkil edir. Aparılan bir araşdırma kişilərin və qadınların internet üzərində təhlükəsizlik mövzusuna yanaşmalarını müəyyənləşdirib. Araşdırmanın nəticələrinə görə kişilər internet mövzusunda daha nizamsız hərəkət edirlər, qadınlar isə addımlarını daha möhkəm atırlar. Məsələn, kişilərin 47 faizi fərqli internet saytları üçün həmişə eyni şifrəni istifadə edərkən, qadınlarda bu nisbət 26 faizdir. E-poçt əlavələri mövzusunda yenə kişilər daha tədbirsiz davranırlar. Bir e-poçt əlavəsinin nə qədər etibarlı olduğunu araşdırmadan əlavəni açan kişilərin nisbəti 60 faiz olduğu halda, qadınlarda bu nisbət 48 faizdir. Digər tərəfdən, kişilərin 30 faizi sistemlərində göstərilən təhlükəsizlik xəbərdarlıqlarına, "cansıxıcı" hesab etdikləri üçün əməl etmirlər.

Ancaq kişilərin 85 faizi internet üzərindən gələ biləcək təhlükəsizlik hücumlarının növlərini bilirlər. Bu məlumata sahib qadınların nisbəti isə, çox təəssüf ki, bu rəqəmin yalnız yarısını təşkil edir. Proqramlarını avtomatik olaraq aktivləşdirmə mövzusunda hər iki cins də sinifdə qalmış görünür. Kişilərin yalnız 20 faizi, qadınların isə 10 faizi proqramların avtomatik aktivləşmə xüsusiyyətlərindən istifadə edir.

Joanna Baua adlı psixoloq texnologiyadan istifadə üzrə cinslərarası fərqlilik olduğunu bildirir. Psixoloq, ümumiyyətlə, kişilərin texnologiyaya başa düşülməsi və fəth edilməsi lazım olan bir predmet olaraq baxdığını bildirir. Onun sözlərinə görə, qadınlarda isə bu hiss bir qədər başqadır. Belə ki, zərif cinsin nümayəndələri isə daha çox özlərinə fayda verəcək cihazlara motivasiya olmağa üstünlük verirlər. Bütün bunlarla yanaşı, qeyd etməliyik ki, cəmiyyətin yeni informasiya erasına qədəm qoyduğu bir dövrdə bu quruluşun ən fəal üzvü olan qadınların da həyatında bir çox dəyişikliklər qeydə alnıb. Bu dəyişiklikləri bir çox hallarda texnologiya ilə əlaqələndirilir. Bu fikri bir qədər aydınlaşdırmaq üçün qeyd edək ki, bir neçə il əvvəl 40 yaşından yuxarı qadınlar kompyuterlər haqda bir o qədər də məlumata malik deyildilər. Zaman keçdi, dəyərlər, həyatın ahəngi dəyişdikcə, insanların zövqləri və intellektual səviyyələri də dəyişməyə başladı. İndi e-poçt vasitəsi ilə məktub alıb göndərə bilən, hətta internetdə özünə lazım olan məlumatları axtarıb tapa bilən qadınlar da kifayət qədərdir.

Bu gün dünya səviyyəsində qadınlar ictimai şəbəkə texnologiyalarında da rekord vururlar. Texnologiya fenomeninin qadınların gündəlik həyatına inteqrə olunması müsbət hal kimi qiymətləndirilir. Qeyd etmək lazımdır ki, həm istifadəçilər, həm də həmin resursların yaradıcıları arasında qadınların sayı çoxdur. Bu gün qadınlar bütün bu proseslərin əsas iştirakçılarına çevrilmişlər. Amerika futuroloqları C.Hesbet və P.Eburdinə görə qadınlar informasiya cəmiyyətində professional və sahibkar kimi üstünlük təşkil edirlər və informasiya inqilabının genişləndiyi bir şəraitdə kişilərlə rəqabət aparmaq gücündədirlər.

Analitiklərin verdiyi proqnoza əsasən, internet istifadəçiləri arasında qadınların faizi durmadan artır: ABŞ-da - 40 faizdən çox, Avropada - 20 faizdən çox, Rusiyada - 15 faiz və c. Aparılan təhlillərdə internet istifadəçilərinin beşdə dörd hissəsinin 16-35 yaşlı gənclər olduğu məlum olur. Yaşı 64-dən çox olan istifadəçilərin ümumi sayda xüsusi çəkisi 0,7 faiz təşkil edir. İstifadəçilərin 55 faizi ali təhsillidir. İnternetdən informasiya axtarmaq məqsədilə istifadə edənlər daha çoxdur - 49,2 faiz (oyun, şəkil yükləmək və musiqiyə qulaq asmaq halları da daxil olmaqla). Hakimiyyət orqanları ilə əlaqə yaradanlar əvvəlki illə müqayisədə artsa da, yenə daha az - 4,4 faiz xüsusi çəkiyə malikdir. Qadınlar internetdən professional maraqlarını təmin etmək məqsədilə informasiya mənbələrini tapmaq, söhbət, tanışlıq, mənəvi və mədəni ehtiyaclarını ödəmək üçün istifadə edir və eyni zamanda əyləncəli materiallar, dükanlar, kosmetika, moda və kulinariya haqqında informasiya tapırlar.

Digər maraqlı məsələlərdən biri də virtual məkanda mövcud olan resursların xanımların tələbatını təmin etməsidir. Bu məsələ ətrafındakı araşdırmaların nəticəsi ona əsas verir ki, bu tələbat qismən ödənilir. İki il bundan əvvəl Rusiyanın YANDEX axtarış sisteminin statistik məlumatına istinadən "qadınlar" açar sözü sorğusuna cavab olaraq 212 milyona yaxın veb səhifə açılmışdır. Bu veb-səhifələrdə əsas etibarilə əyləncə xarakterli məlumatlar, mağazalar, yeməklər, kosmetika, moda, tanışlıq xidməti haqqında informasiyalar, eyni zamanda erotik və pornoqrafik saytlara keçidlər yerləşdirilmişdir. Həmin məlumatlar xüsusi yaradılmış http://family.yandex.ru/ saytı vasitəsilə filtrdən keçirildikdən sonra (etik normalara uyğun olmayan saytları avtomatik siyahıdan çıxarır) saytların sayı 139 milyon olmuşdur. Həmin dövrdə Azərbaycan dilində Google.az axtarış sistemində "qadınlar" açar sözü sorğusuna cavab olaraq 481 min veb səhifə açılmışdır.

Statistikaya görə, 2000-ci ildən axtarış sistemlərində qadınlar haqqında veb səhifələrin sayı 4 dəfə artıb. Bu saytların içərisində gender (qadın və uşaq hüquqları) haqqındakı saytların sayı 9 dəfə artmışdır. Bu faktlar onu göstərir ki, internet informasiya inqilabının parlaq ifadəçisi olmaqla, eyni zamanda ümumdünya gender bərabərliyi hərəkatına imkan verir.

Azərbaycanda ev xanımları ilə bərabər işgüzar xanımlar da az deyil. Bu xanımlar həm də ev işlərinin öhdəsindən gəlməyi, vaxtlarını duzgün bölüşdürməyi bacarmalıdırlar. Bu işdə onlara internet yardım edə bilər. Belə ki, lazımı məsləhətlərin vaxtında alınmasında, insanlarla informasiya mübadiləsinin aparılmasında və lazım olan xəbərin tez çatdırılmasında (təbriklər, e-məktublar), alqı-satqı, bank hesabından pul köçürmələri, sifarişlərin edilməsi (mağazalara, restoranlara, gözəllik salonlarına, nəqliyyat xidmətlərinə) və digər bu kimi işlərin görulməsində internetin rolu böyükdür. Yəni xanımların tələbatının çoxunu əks etdirən saytların və ya portalların olması onların işini yüngülləşdirər, vaxt itkisini azaldar, axtarış sistemindən istifadə etmələrinə ehtiyac yaranmaz. Yəqin elə bu səbəbdəndir ki, internet qadınların ehtiyaclarını tam dolğun ödəyə bilmir.

Mütəxəssislər, qadınların maraq dairəsi olan uşaqlara qayğı, ailə, milli mətbəximiz, körpələr, valideyn, virtual uşaq dünyası, evdarlıq, etiketlər, moda və s. kimi saytların daha da çox olmasını təklif edirlər. Onların qənaətinə görə, ev əşyalarına, geyimlərinə qulluq, təmizlənmələr və yuyulmaların sirləri, kiçik ev təmir işlərinin aparılması, bağ və bostan işlərində kömək, ev heyvanlarına qulluq, saç düzümü, makiyaj, moda, qidalanma qaydaları, dizayn, evin bəzədilməsi, kulinariya və s. kimi müxtəlif informasiya bölmələrinin, eləcə də adları sadalanan sahələr üzrə mövcud saytlara istinadların çoxalması daha yaxşı olardı.

Dostəli Cəmaləddin

Mövqe.- 2010.- 15 dekabr.-S. 11.