Doğu Akdəniz Universiteti...

Bu təhsil ocağı dünyanın aparıcı universitetlərinin reytinq cədvəlində 1421-ci yerdə dayanır

Bir ölkənin inkişafının təməlində yüksək təhsil dayanır desəm, yəqin ki, mənimlə razılaşarsınız. Çünki təhsili güclü olmayan ölkənin nə iqtisadiyyatı inkişaf edir, nə sivil cəmiyyət qurula bilir, nə demokratik dəyərlərə nail olunur, nə qanunlarla işləmək prinsipi yaranır, nə də insan amili uca tutulur. Bəli, sivil ölkələrdə bütün bunların olması üçün təhsilə ciddi önəm verilir. Mən bu ciddiliyi Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində olduğum zaman gördüm. Bu ölkənin müstəqilliyi tanınmasa da, bir-biri ilə rəqabət etmək səviyyəsində olan 6 universitetin verdiyi diplomlar bütün dövlətlərdə tanınır. Şimali Kipr dövləti təhsilin və tədrisin keyfiyyətinə görə bir çox ölkələrdən irəlidədir. Həm də ölkənin ayaqda durmasında, müstəqilliyinin tanınmasında istər dövlət, istərsə də özəl universitetlərin və bu unversitetlərdə əməyi olan insanların haqqı böyükdür.

"Beynəlxalq karyera üçün"

1979-cu ildən təməli qoyulan Doğu Akdəniz Universiteti özünə bu devizi seçib-"Beynəlxalq karyera üçün". Bu deviz altında fəaliyyətini quran universitetdə müxtəlif ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın gəncləri təhsil alır. Ali təhsil ocağının indiki durumuna keçməzdən öncə universitetin dünəninə, daha doğrusu, necə qurulmasına nəzər salaq.

Təhsil Nazirliyinin çalışmaları çərçivəsində universitetin təməli olan Yüksək Texnoloji İnstitutu 1979-cu ildə qurulur. İlk olaraq inşaat, elektrik və maşın mühəndisliyi ixtisasları üzrə cəmi 105 tələbə ilə üç il davam edəcək təhsil proqramlarına başlanılır. Ali təhsil ocağının ən ümdə hədəfi mühəndis ilə texnoloq arasında əlaqələri təhsilin köməyilə daha bacarıqlı və yüksək səviyyəyə qaldırmaq, xüsusi fərqlənən tələbələrə "Texnoloq-mühəndis" diplomu vermək olur. Təbii ki, bütün bu istəklərin başında digər ən yaxın ölkə ilə əməkdaşlıq dururdu. Belə bir əməkdaşlıq ilk olaraq qardaş Türkiyə Cümhuriyyətindən gəlir. Belə ki, 1985-ci ildə Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti ilə Türkiyə Cümhuriyyəti hökumətləri arasında Doğu Akdəniz Universitetinin yaradılmasıyla bağlı danışıqlara başlanılır. 1995-ci ildə Doğu Akdəniz Kolleji, 2004-cü ildə isə Doğu Akdəniz Universiteti yaradılır. O gündən bu günə Doğu Akdəniz qarşısına qoyduğu vəzifəni mərhələ-mərhələ həyata keçirir. Artıq fəxrlə demək olar ki, bu günə qədər fərqli millətlərdən və mədəniyyətlərdən olan 30.000-nə qədər məzun buraxan DAU-nun hazırda 8 fakültəsi var. Bu sırada mühəndislik, iqtisadiyyat, hüquq, fənn və ədəbiyyat, təhsil, tibb kimi fakültələrini göstərmək olar. Bundan başqa, DAU-nun 3 yüksək okulu-Bilgisayar və Texnoloji Yüksək Okulu, Turizm və Otelcilik Yüksək Okulu, Uygulamalı Bilimler Yüksek okulları da var.

Azərbaycanla əməkdaşlığa xüsusi önəm verilir

Bu ilin fevralında Azərbaycana işgüzar səfərə gələn və ölkəmizdəki görüşlərindən, ona olan sayğıdan çox məmnun qalan Doğu Akdəniz Universitetinin rektoru Abdullah Öztoprak biz jurnalistləri də eyni məhəbbət və səmimiyyətlə qarşıladı. Orta Doğu, Şimali Afrika və Doğu Akdəniz ölkələrinin ən öndə gələn akademik təhsil müəssisəsi olan DAU-nə 2009-cu ildən rəhbərlik edən müsahibimizin sözlərinə görə, Azərbaycanla əməkdaşlığa və azərbaycanlı gənclərin Doğu Akdənizdə təhsil almasına xüsusi önəm verilir. Bəlkə də elə bunun nəticəsidir ki, hazırda bu təhsil ocağında 180 nəfərə qədər azərbaycanlı tələbə oxuyur. Ancaq ümumi götürəndə Doğu Akdəniz Universitetlərində tələbələrin ümumi sayı 12-13 mindir. Bunlardan da 100 nəfəri Şimali Kipr və Türkiyədən olan tələbələrdir. Digərləri Nigeriya, Afrika, ərəb ölkələri və İrandan gələn tələbələrdir.

Ölkələrarası xüsusi proqramlar

Qeyd edək ki, Azərbaycanda gənclərin xarici ölkələrdə təhsil alması məqsədilə xüsusi Dövlət Proqramı hazırlanıb və icra olunur. "Maraqlıdır, Doğu Akdəniz Universitetində necə, bu proqramla təhsil alanlar varmı" sualıyla Abdullah Öztopraka müraciət etdik. Rektor bildirdi ki, hazırda Doğu Akdənizdə dövlət xətti ilə təhsil alan azərbaycanlı tələbələr yoxdur":Amma Azərbaycana son səfərimdə təhsil naziri Misir Mərdanovla görüşdük və bu məsələ ilə bağlı müraciət etdik. Nazirin məsələyə münasibəti çox yaxşıdır". Onun bilgisinə görə, rəhbərlik etdiyi universitetin hazırda turizm, mühəndislik, biznes və s. sahələr üzrə ölkələrarası xüsusi proqramları var. Bu və digər göstəricilərinə görə, Doğu Akdəniz Universiteti beynəlxalq arenada tanınan əsas dövlət universitetlərindəndir. Eyni zamanda, bu təhsil ocağı dünyanın 20 min aparıcı universiteti arasında reytinq cədvəlində 1421-ci yerdə dayanır.

Tanınmayan ölkənin tanınan diplomları

Məlum olduğu kimi, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin müstəqilliyini Türkiyə dövlətindən başqa hansısa bir ölkə tanımayıb. O cümlədən Azərbaycan dövləti də. Belə olan halda Azərbaycanla Şimali Kipr arasında diplomların qarşılıqlı tanınması məsələsi necə həllini tapır? Abdullah Öztoprak deyir ki, Azərbaycanın Təhsil Nazirliyi, eyni zamanda ölkəmizin ən qabaqcıl universitetlərilə əməkdaşlıqla bağlı anlaşmaları var: "Məsələn, əməkdaşlıq etdiyimiz Azərbaycan İqtisad Universiteti, Azərbaycan Turizm İnstitutu, Azərbaycan Dillər Universiteti və s. təhsil müəssisələrilə ortaq fəaliyyət üçün proqramları reallaşdırmağı düşünürük. Hazırda ölkəmizin tanınmamasına baxmayaraq, universitetimizin diplomları dünyanın hər yerində tanınır. Bu diplomların qəbul olunmaması ilə bağlı problemimiz yoxdur".

Azərbaycanlı tələbələr dərsdən qaçıb

Bəzən olur ki, Azərbaycandan təhsil ardınca xarici dövlətlərə üz tutan tələbələr vətənə qayıtmırlar. Müxtəlif yollarla həmin ölkələrdə qalıb işləmək istəyirlər. Əvvəlki yazılarımda qeyd etdiyim kimi, Şimali Kipr də ən füsünkar və qanunların qorunduğu və riayət olunduğu bir ölkədir. Təbii ki, belə bir ölkədə yaşamağı və çalışmağı əksəriyyət arzulayar. Rektorun sözlərinə görə, azərbaycanlı məzunların bir çoxu Azərbaycana dönürlər.

Biz jurnalistlər azərbaycanlı tələbələrin bilik göstəricilərilə maraqlandıq. Məlum oldu ki, əvvəlki tələbələr daha bacarıqlı olublar. Rektor bir məsələyə də toxundu və bildirdi ki, bəzən olub bir neçə tələbə dərslərə girməyiblər: "Səbəbi bizə də məlum deyildi və bundan xəbər tutan kimi ailələrinə bildirdik, onları aldatmamaları üçün valideynləri dərhal məlumatlandırdıq və məsələ yoluna qoyuldu. Biz burada kiminsə pulunu almaq üçün deyil, keyfiyyətli təhsil vermək üçün çalışırıq".

Azərbaycanlı tələbələrə əlli faiz güzəşt

Tələbələrin ən böyük problemi təhsil aldıqları ölkələrdə və şəhərlərdə harada, hansı şəraitdə yaşamalarıdır. Tam səmimi olaraq deyə bilərik ki, Şimali Kiprdə fəaliyyət göstərən universitetlərdə, o cümlədən Doğu Akdənizdə bu problem yaşanmır. Əksinə, tələbələr üçün hər bir şaraiti olan yataqxanalar inşa olunub. Yəni universitetin 5 min nəfərlik 4 yaşayış yeri mövcuddur. Buna baxmayaraq, azərbaycanlılar xüsusi evlərdə qalmağa üstünlük verirlər ki, bu da əsasən ikinci, üçüncü kursdan sonra reallaşır.

Rektordan ödənilən təhsil haqlarıyla da maraqlandıq. Abdullah Öztoprakın verdiyi məlumata görə, Doğu Akdənizdə təhsil haqları ixtisas proqramlarına görə dəyişir":Məsələn, mühəndislik və hüquq ixtisasları 12 min 500 lirə, turizm, biznes, beynəlxalq əlaqələr ixtisasları üzrə təhsil haqları 10 min lirədir. Amma Azərbaycandan olan və müəyyən göstəricilərə malik tələblər üçün bu ödənişlər yüzdə əllidir. 600 bal toplayan tələbələr isə ödəmələrdən azaddırlar. Bu güzəştlər universitetə daha güclü tələbələri cəlb etmək üçündür. Amma bizim əsas problemlərimizdən biri Azərbaycandan universitetimizə qız tələbələrin az gəlməsidir. Məsələn, İrandan gələn tələbələrin sırasında qız və oğlanların sayı yarıbayarıdır. Ona görə də Azərbaycandan qız tələbələrin universitetimizdə təhsil almaları üçün onlara 50 faiz endirimlər təşkil edirik. Bir sözlə, universitetimizə daha çox qız tələbələri cəlb etmək, onların sayını artırmaq istəyirik".

Onu da xüsusi olaraq vurğulayım ki, istər Doğu Akdəniz, istərsə də digər universitetlərdə onlarca azərbaycanlı müəllimlər çalışır. 12 ildir bu universitetdə çalışan professor, bölüm başqanı Vüqar Soltanzadə, Cavanşir Şibriyev, musiqi müəllimi Dilşad Əsədova və Elnarə Bəşirova ilə söhbət zamanı bəlli oldu ki, onlar bu ölkədə yaşayıb, işləməkdən çox məmnundurlar. Çünki müəllimə verilən dəyər yüksək səviyyədədir.

Arzu Şirinova

Mövqe.- 2011.- 2 aprel.- S. 5.