Dövlət aztəminatlı vətəndaşların sosial müdafiəçisidir

Cənab Prezidentin son Sərəncamı yüksək səviyyəli sosial siyasətin daha bir təzəhürüdür

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Aztəminatlı ailələrə birdəfəlik yardım göstərilməsi haqqında” imzaladığı Sərəncam dövlət başçısının yüksək səviyyəli sosial siyasətinin daha bir təzəhürüdür. Sərəncama əsasən ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailələrin hər birinə 100 manat məbləğində birdəfəlik yardım ödəniləcək. Dekabrın sonuna kimi həyata keçiriləcək ödənişdən 73 minədək ailə (290 minə yaxın ailə üzvü) yararlanacaq.

Azərbaycanda son dövrlərdə sosial siyasətin mütəmadi olaraq güclənməsi həm də həssas əhali qruplarına yönələn dövlət qayğısının artması fonunda özünü göstərir. Həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi istiqamətində aparılan uğurlu siyasət sosial cəhətdən həssas əhali qruplarına dövlət qayğısının mütəmadi şəkildə artırılması, sosial təminat sisteminin daha geniş əhali kateqoriyalarına yönəldilməsi ilə müşayiət olunur. Bu gün Azərbaycan kifayət qədər geniş əhali kateqoriyalarını əhatə edən sosial təminat sisteminə malik bir ölkə kimi seçilir və həssas əhali qruplarına münasibətdə Azərbaycan dövlətinin mövqeyi qlobal miqyasda ən humanist yanaşmalara əsaslanması ilə diqqəti cəlb edir.

Dövlətimiz son illərdə əhalinin aztəminatlı hissəsinin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə çox mühüm addımlar atıb. Bu addımların nəticəsidir ki, 2003-cü ildən bəri əhalinin yoxsul olan hissəsi 46,7 faizdən 5 faizə qədər azalıb.

2002-ci ildə ölkəmizdə yaşayış minimumu adambaşına 35 manat idi. Həmin ildə əhalinin 46,7 faizi yoxsulluq səviyyəsində yaşayırdı. Hazırda yaşayış minimumu 180 manat, yoxsul kəsim isə 5 faiz həddindədir. Ötən müddətdə yaşayış minimumu 5,14 dəfə artırıldığı halda yoxsulluq həddi 9,4 dəfə azaldılıb.

Aşağı gəlirli insanların olması sosial və institusional məsələlərlə yanaşı həm də iqtisadi məsələdir. Aztəminatlı insanların azaldılması yalnız iqtisadi siyasət sahəsində həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində əldə edilməsə də, iqtisadi artım və makroiqtisadi sabitlik kimi məsələlər yoxsulluğun azaldılmasına zəmin yaradaraq, çoxşaxəli və davamlı inkişaf tempinin təmin edilməsində mühüm amildir.

İqtisadi artımın davamlılığını təmin edən ən başlıca cəhətlərdən biri iqtisadi inkişafın sahəvi və coğrafi diversifikasiyasıdır. Bu baxımdan, qeyri-neft sektorunun inkişafı, həmçinin, regionların tarazlı inkişaf etdirilməsi xüsusi önəm daşıyır. Məhz dayanıqlı iqtisadi artım makroiqtisadi sabitliyin əsasını təşkil etməlidir.

Tədqiqatlar göstərir ki, inflyasiyanın sürətli artımı ilk növbədə əhalinin aztəminatlı təbəqələrinə daha ağır zərbə vuraraq, onlardan bir qədər yuxarı səviyyədə olan ailələrin aztəminatlı vəziyyətə düşməsinə gətirib çıxarır. Bu baxımdan makroiqtisadi sabitlik, davamlı olaraq iqtisadi artımın təmin edilməsi, ölkənin gəlir və xərclərinin səmərəli idarə edilməsi mühüm əhəmiyyətə malikdir.

Dövlət 2018-ci ildən etibatən ölkədə təkrəqəmli inflyasiyaya nail olub. 2019-ci ildə də inflyasiya təkrəqəmlidir və proqnozlara əsasən qarşıdakı illərdə də bu vəziyyət davam edəcək.

Məlum olduğu kimi, işsizlik yoxsulluğu, aztəminatlı kateqoriyanı formalaşdıran əsas amillərdən biridir. Azərbaycan dövləti məşğulluq siyasətində aktiv və passiv tədbirlər vasitəsilə işsizlərə yardım göstərilməyə çalışır. Passiv tədbirlər, əsasən, işsizliyə görə müavinətlərin verilməsindən ibarətdir. Aktiv tədbirlər isə, əsasən, peşə təlimlərinin təşkil edilməsi, əmək yarmarkalarının keçirilməsi və sair kimi çoxsaylı tədbirləri əhatə edir və əsasən, əmək bazarının təşkilinə və təkmilləşdirilməsinə, işçi qüvvəsinin iqtisadiyyatın tələblərinə uyğunlaşdırılmasına yönəlib.

Digər mühüm məsələ əməkhaqqının tənzimlənməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsidir. Məşğul əhali arasında yoxsulluq riskini azaltmaq üçün son illərdə minimum əməkhaqqının artırılması istiqamətində müvafiq tədbirlər həyata keçirilib. Belə ki, yalnız 2019-cu il ərzində minimum əməkhaqqı 120 manat və ya təzminən 2 dəfə artırılaraq 250 manata çatdırıldı.

Pensiyaların artırılması istiqamətində də ciddi addımlar atılır. Cari dövrdə minimum pensiyalar 116 manatdan 200 manata qədər artırılıb.

Dövlət minimum əməkhaqqının və minimum pensiyanın yaşayış minimumuna çatdırılmasını əsas hədəf kimi müəyyənləşdirilib. Artıq bu hədəfə çatılıb. Digər hədəf ünvanlı sosial yardımın müəyyənləşdirilməsi üçün istifadə edilən ehtiyac meyarının həddinin yaşayış minimumuna çatdırılmasıdır.

Dövlət aztəminatlı, sosial qayğıya ehtiyacı olan insanlara kömək məqsədilə hər il dövlət büdcəsindən böyük məbləğdə maliyyə ayrılır. Həmin vəsaitlər dövlət büdcəsinin sosial yönümlü xərclərinə aid olub “sosial təminat və sosial müdafiə” bölməsində toplanır. Büdcəsinin xərcləri hesabına dövlət əhaliyə müxtəlif formada ödənişlər və xidmətlər həyata keçirir. Birbaşa formada müxtəlif sosial ödənişlər, yəni pensiyalar, aztəminatlı ailələrə müavinətlər, məcburi köçkünlərə ərzaq təminatı üzrə müavinətlər və s. ayrılır. Dövlət büdcəsində bu bölmə üzrə ayrılan vəsaitlərin həcmi, onun artım dinamikası, xərclərin bölüşdürülməsi şəkli qayğıya ehtiyacı olan insanlara dövlətin münasibətini ifadə edir. Dövlət aztəminatlı vətəndaşların sosial müdafiəçisidir və bu öhdəliyini yerinə yetirmək üçün ən böyük mənbə kimi dövlət büdcəsindən istifadə edir. 2014-cü ildə sosial təminat və sosial müdafiə xərclərinə 2,072 milyard manat və ya xərclərin 10,3 faizi ayrılmışdı. 2020-ci ildə bu istiqamətdə ayrılacaq vəsait 3,244 milyard manat və ya 56,6 faiz çox olacaq.

İstənilən ölkədə dövlətin sosial qayğısına ehtiyacı olan insanlar var. Hər bir ölkədə əlillər, ailə başçısını itirən yeniyetmələr, işsizlər, çoxuşaqlı ailələr, tənha qocalar və s. qayğı tələb edən aztəminatlı insanlar yaşayır. Bu insanların məsələləri ilə bağlı dövlətin həyata keçirdiyi tədbirlər məcmu halda sosial müdafiə və ya sosial təminat siyasəti adlandırılır. Son illərdə aztəminatlı, qayğıya ehtiyacı olan insanların sosial müdafiəsinin dövlətin daşıdığı funksiyalar içərisində daha sürətlə ön sıraya keçməsi müşahidə olunur.

Vasif CƏFƏROV

Mövqe.- 2019.- 25 dekabr.- S.6.