Azərbaycanın bütün sahələrdə atdığı sülhməramlı addımlar dünyada təqdir olunur

Novruz bayramının YUNESKO səviyyəsində tanıdılması birmənalı olaraq Azərbaycan mədəniyyətinin böyük uğuru və qələbəsi kimi dəyərləndirilir

Ötən yazımızda qeyd etdiyimiz kimi, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin və Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın yüksək diqqət və qayğısı sayəsində Azərbaycan mədəniyyətinin tarixinə daha bir parlaq səhifə yazıldı. YUNESKO-nun Qeyri maddi-mədəni irsin qorunması üzrə Komitəsinin sentyabrın otuzunda Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Abu-Dabi şəhərində keçirilən 4-cü sessiyasında qurumun yekun qərarına əsasən Azərbaycanın aşıq sənəti YUNESKO-nun Qeyri maddi-mədəni irs siyahısına daxil edilib. Bu hadisə aşıq sənətinin Azərbaycan mədəni irsinin ən qədim nümunələrindən biri olduğunu beynəlxalq səviyyədə bir daha təsdiqləyir.

Bundan başqa, sessiyada Novruz bayramı da YUNESKO-nun Qeyri maddi-mədəni irs siyahısına daxil edilib. Novruz bayramının bir sıra dövlətlərdə qeyd edildiyi nəzərə alınaraq təşkilatın tövsiyəsi ilə beynəlmiləl qeyri maddi-mədəni irs nümunəsi kimi YUNESKO-ya təqdim olunub. Bu uğur Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin apardığı məqsədyönlü siyasətin və xalqımızın mədəniyyətinə göstərdiyi yüksək qayğının nəticəsidir. Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban Əliyevanın Azərbaycanın qeyri maddi-mədəni irsinin, xüsusilə muğam və aşıq sənətinin, milli adət-ənənələrimizin dünyada tanıdılması və təbliği istiqamətində gördüyü işlər bu uğurların qazanılmasında mühüm rol oynayıb.

Novruz bayramının tarixi ilə bağlı zaman-zaman müəyyən fikirlər irəli sürülsə də, bir sıra fərziyyələr mövcud olsa da, əslində, min illərdir ki, bu bayramı böyük şadyanalıqla qeyd edən, onun yolunu gözləyən insanlar üçün bunun o qədər də böyük önəmi yoxdur. Amma tarixçilərin, folklorşünasların gəldiyi qənaət bundan ibarətdir ki, elə bu bayramın tarixi dünyanın və insanın yaranışından başlayır. Hələ ibtidai icma dövründən Novruz bayramı adı ilə olmasa da, insanlar bu bayramı özlərinəməxsus şəkildə qeyd ediblər. Soyuq qışın başa çatması, qarın, çovğunun günəşlə, yaşılıqqlarla əvəz olunması o dövrdə yaşayan insanları sevindirib. Onlar təbiətin oyanışını bayram ediblər. Novruz təmizlik, paklıq, ruzi-bərəkət üzərində qərar tutan, qışın yazla əvəz olunduğu, gecə ilə gündüzün bərabərləşdiyi bir bayramdır. Öz gəlişi ilə hər şeyi yeniləşdirən və gözəlləşdirən Novruz insanlar arasındakı münasibətlərin də xoş bir məcraya düşməsinə yol açır, ötən ildə baş verən bütün yamanlıqları, umu-küsüləri unudaraq, insanda yalnız xoş hisslər oyadır. Ovqatımızın bahar havası kimi təmiz olmasını təlqin edir bu bayram. Min illər yaşı olan Novruz özündə xalqımızın ən qədim adət-ənənələrini, mənəvi dəyərlərini əxz etdirir. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycanda ta qədimdən Novruzun gəlişinə böyük hazırlıq görülür. Bütün bu hazırlıqlar isə təmizliyin, abadlığın, saflığın, xeyirxahlığın üzərində qurulur.

Bütün müsəlmanların, xüsusilə də türklərin sevinclə qeyd etdikləri Novruz bayramı sülh, əmniyyət, bərabərlik rəmzi kimi də geniş bir coğrafiyanı əhatə edir. Bütün dünya xalqlarının barış və hüzur içində yaşamasını istəyən türkün qədim və zəngin mədəniyyətinin bir parçası olan bu bayram şənlikləri ildən-ilə daha geniş vüsət alır. Ən ağır dönəmlərdə də türk xalqı bu ənənələri yaşadıb , bu coşqu və vüsəti azalmağa, varlığının göstəricilərindən biri olan Novruzu itməyə, yox olmağa qoymayıb. Sovetlər Birliyi dönəmində bu məkanda yaşayan türk xalqları, eləcə də Azərbaycan Novruz bayramını qeydetmə hüququndan şüurlu şəkildə məhrum edilsə də, heç bir idarəçilik üsulu xalqa bu bayramı keçirməyi yasaq edə bilmədi. Ötən əsrin 60-cı illərində Şıxəli Qurbanovun çox ciddi səyləri nəticəsində ilk dəfə olaraq Azərbaycanda Novruz bayramının açıq şəkildə keçirilməsinə nail olundu. Ötən illərin 70-ci illərində isə ümummilli lider Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndən sonra keçmiş SSRİ-nin bütün qadağalarına baxmayaraq, Novruz bayramı, belə demək mümkünsə, uzun illərin yasağından sonra ev bayramından el bayramına çevrildi. İnsanlar artıq Novruzu gizli deyil, açıq şəkildə, böyük coşqu və sevinclə qeyd edirdilər. Məhz həmin illərdə ilk dəfə olaraq, milli dəyərləri hər şeydən uca tutan Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə böyük atəşfəşanlıqla Novruz bayramı yaz bayramı adıyla qeyd olundu. Həmin mərasim ölkə televiziyası ilə canlı yayımlandı.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra isə Novruz bayramı rəsmi dövlət bayramı kimi qeyd olunmağa başladı. Artıq neçə illərdir ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Novruz bayramı əsil milli, xalq bayramı kimi xüsusi qeyd olunur. Dövlət başçısının qərarı ilə bayram günləri əhali üçün böyük şərait yaradılaraq istirahət günlərinin sayı artırılıb. Azərbaycan vətəndaşlarının Novruzu böyük bayram əhval-ruhiyyəsi ilə keçirməsi üçün dövlət tərəfindən lazımi diqqət ayrılıb. Həmsöhbət olduğumuz şəhər sakinləri də paytaxtda, eləcə də regionlarda böyük bayram əhval-ruhiyyəsinin yaşandığını vurğuladılar. Buna görə də onların hər biri dövlət başçısı İlham Əliyevə minnətdarlıqlarını bildirdilər. Bu gün Novruz Azərbaycanın hər qarışında böyük şadyanalıqla qeyd olunur. Onu da deyək ki, təkcə Azərbaycanda deyil, soydaşlarımızın yaşadıqları dünyanın müxtəlif ölkələrində Novruz bayramı, Azərbaycan adına süfrələr açılır, şamlar yandırılır, tonqallar qalanır.

Azərbaycanla birlikdə Novruz bayramını bir sıra şərq xalqları da bayram edirlər. Qardaş Türkiyədə də bu bayram yüksək səviyyədə qeyd olunur. Təsadüfi deyil ki, türklər üçün Novruzda onlara uğur gətirən bir tarixi fakt çox önəmlidir. Hansı ki, Birinci Dünya savaşı zamanı məhz Novruz bayramı günlərində Çanaqqala Boğazında türk donanması Antanta hərbi birlikləri üzərində zəfər qazandı. Vətən və millət uğrunda savaşan türk ordusunun bu qələbəsi bütöv türk dünyasına bir bayram töhfəsi oldu. Anadolu "Milli Mücadilə"si illərində də Novruz bayramı heç unudulmayacaq tarixi bir hadisə ilə yaddaqalan oldu. Sakariya səfərindən dərhal sonra Mustafa Kamal Paşa Atatürk cəbhəyə gəlib son hazırlıqları yoxlayır.10 mart günündə Ankaradakı bütün məktəblərə Novruzun yüksək səviyyədə qarşılanması üçün imkan verilir. Azərbaycanda olduğu kimi, Türkiyədə də deyirlər ki, Novruz bayramı yalnız uğur, qələbə, sevinc, ruzi və bərəkət gətirir.

Bu gün Azərbaycandakı kimi Türkiyənin də hər yerində Novruz bayramı yüksək səviyyədə qeyd olunur, bayram şənlikləri keçirilir. Adətən böyük şəhərlərdə yaşayan, işləyən insanlar, xüsusən də gənclər Novruz bayramında mütləq əyalətlərdə, kənd yerlərində yaşayan ata-analarının, doğmalarının böyüklərinin yanına yollanıb, onları təbrik edir, bayramı birlikdə qarşılayırlar. Özbəkistanda isə Azərbaycanda olduğu kimi deyirlər ki, kim Novruz bayramını öz evində keçirmirsə, o zaman həmin adam yeddi il bayramı yad yerdə qarşılayacaq. Ona görə özbəklər də bizim kimi bayramı öz evlərində keçirməyə üstünlük verirlər. Novruzun şahı isə təbii ki, özbək plovu olur. Eyni zamanda Özbəkistanda da bayram süfrələri müxtəlif şirniyyatlarla, çərəzlərlə, boyanmış yumurtalarla bəzədilir.

İran İslam Respublikasında da Novruz bayramı geniş miqyasda rəsmi dövlət bayramı kimi qeyd olunur. Dövlət səviyyəsində müxtəlif tədbirlər keçirilir. Burada da ilk olaraq böyüklərlə bayramlaşırlar. Eyni zamanda hamı bir-birinin bayramını təbrik edir, ən yaxşı arzularını bildirirlər. Bütün evlərdə bayrama xüsusi hazırlıq görülür və Novruz bir neçə gün qeyd olunur. Hər kəs bayram axşamı və bayram günlərində təzə paltar geyinir, uşaqlara şirni paylanır. İranda deyirlər ki, Novruz bayramında hər kəs xoş ovqatda olmalı, yalnız yaxşı sözlər deməli, öz imkanı daxilində xeyirxahlıq göstərib, kimsəszləri, ehtiyacı olanları sevindirməlidir. Eyni zamanda bayram günlərində dünyadan köçən yaxınlarının məzarını ziyarət edib, şam yandırmaq, onların ruhuna yasin oxutdurmaq da bir ənənədir. Novruz bayramı sözügedən ölkələrlə birlikdə Əfqanıstanda, Pakistanın bəzi yerlərində, Qazaxıstanda, Qırğızıstanda, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində, İraqda, xüsusilə də Kərkükdə, türkmənlərin daha sıx yaşadıqları yerlərdə və digər şərq ölkələrində də qeyd olunur. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin və Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın yüksək diqqət və qayğısı sayəsində Novruzun da belə yüksək səviyyədə tanıdılması birmənalı olaraq Azərbaycan mədəniyyətinin böyük uğuru və qələbəsi kimi dəyərləndirilir.

A.Sultanova

Movqe.- 2009.- 8-9 oktyabr.- S. 4.