Pərvin Əliyevanın "Boşluğun əlifbası"

şeirində hiss və intellektin paralel səyahəti

Bəzən şeir sadəcə söz deyil; o, boşluqdan yüksələn, sükutla qarışmış fısıltıdır. Pərvin Əliyevanın "Boşluğun əlifbası" oxucunu zaman və məkan sərhədsizliyi ilə dolu bir dünyaya aparır. Hisslər bir-birini tamamlayır, daxili aləm və xarici reallıq arasında paralel səyahət yaranır. Axşamın gəlişi yalnız təbiət hadisəsi deyil, həm də insanın daxili aləminin əks-sədasıdır. Şeirin ritmi və metaforik zənginliyi oxucunu dərindən düşünməyə dəvət edir. İntəhasızlıq və tənhalıq hər misrada həm rəhbər, həm də sirdaş rolunu oynayır. Bu, şeirin həm hissi, həm də fəlsəfi quruluşunu formalaşdırır. Oxucu, şeirin mürəkkəb qatlarını araşdırdıqca, daha dərin emosional təcrübə yaşayır.

"Axşam düşdükcə adamı tanış bir hiss -

intəhasızlıq, tənhalıq hissi bürüyər"

Bu misra şeirin başlanğıcında oxucunu emosional boşluğa aparır. "Axşam düşdükcə" ifadəsi zamanın keçidini və təbiətin ritmini simvollaşdırır. İntəhasızlıq və tənhalıq hissləri şeirin əsas emosional tonunu müəyyən edir. Misra insanın daxili aləminin mürəkkəbliyini göstərir. Ritmik quruluş diqqəti sözlərin mənasına çəkir və oxucunu düşüncəyə sövq edir. Misra həm fərdi, həm də ümumbəşəri duyğulara qapı açır. Fəlsəfi baxımdan boşluq və sonsuzluq arasındakı paralellər önə çıxır. Əlavə olaraq, bu misra oxucuda sakit, lakin dərin hüzur yaradır, həm nostalji, həm də düşüncəyə dəvət edir. Bu ilkin hiss və atmosfer, oxucunu növbəti misranın - əzabın vizual təqdimatının - təhlilinə doğru aparır:

"Ayaqlarımız yox, yeriyər bu yer üzündə əzablar"

Metafora əzabın hərəkət edən bir qüvvə kimi təqdim olunmasını vurğulayır. Əzab, insanın həyatda qarşılaşdığı sınaqlara ritmik bir element kimi işlənir. Vizual təsvir oxucuda həm qorxu, həm də empatiya yaradır. Misra fiziki və emosional təcrübəni birləşdirir. Abstrakt quruluş oxucunu düşünməyə vadar edir. Həyatın qaçılmaz çətinliklərini simvollaşdırır. Ritmik və semantik qatları bir-birinə bağlıdır. Əlavə olaraq, misra həyatın davamlı hərəkət və çətinliklərlə dolu olduğunu göstərir, oxucuda həm əzabın ağırlığı, həm də onun ritmik təkrarçılığı hiss olunur. Əzabın davamlı hərəkətinin təqdimatı oxucunu daha yüngül olan uşaq saflığı və keçmişə qayıtmaq arzusunun təsvirinə aparır. Aşağıdakı misralar kimi;

"Qayıtmaq hansısa nağılın əvvəlinə,

sehirli bir aləmə, qoşulub uşaqtək oxumaq, oxumaq,

oxumaq"

Qayıtmaq arzusu nostalji ilə uşaq saflığını birləşdirir. Paradoksal olaraq, keçmişə qayıtmaq həyatın qaçılmaz axını ilə ziddiyyət təşkil edir. Uşaq kimi oxumaq arzusu həyatın sadəliyinə can atmağı simvollaşdırır. Misra həm emosional, həm də intellektual qatlar təqdim edir. Ritmik təkrar hisslərin və istəklərin dərinliyini artırır. Misra həm fərdi, həm də kollektiv xatirələri çağırır. Oxucu həm nostalji, həm də fəlsəfi düşüncə hiss edir. Əlavə olaraq, bu misra şeirin yüngül, amma təzadlı ab-havasını yaradır, həm sevincli, həm də düşüncəli bir ton verir.

"Ayrılıq özünü tanımaq üçün mizandır,

tərəzidir,

ayrılıq qayğısız xoşbəxtlik üçün ödək"

Ayrılıq introspektiv və ölçü funksiyasını daşıyır. Misra həyatın sınaqlarını və özünü tanıma prosesini göstərir. "Ödək" anlayışı fərdi xoşbəxtliyin ayrılıqla əlaqəsini simvollaşdırır. Misra həm filosofik, həm də poetik qatları birləşdirir. Ayrılıq dərs və sınaqdır. Oxucu daxili harmoniya və dözümlülük haqqında düşünür. Ritmik və metaforik zənginlik oxucunu fəlsəfi təfəkkürə sövq edir. Əlavə olaraq, misra oxucuda hiss və düşüncə arasında balans yaratmaq təsiri bağışlayır.

"Beş günlük, bir aylıq ayrılığa döz!

Döz ki, möhkəm olmağı öyrənəsən,

bütün əbədi ayrılıqlara dözə biləsən"

Dözümlülük və həyat təcrübəsinin önəmi vurğulanır. Qısa və uzun müddətli ayrılıqlar həyatın müxtəlif mərhələlərini simvollaşdırır. Misra oxucuya həyatın kiçik və böyük sınaqlarına hazırlıq mesajı verir. Ritmik təkrar diqqəti artırır və hissləri dərinləşdirir. Misra həm hissi, həm də intellektual səfər yaradır. Ayrılığın təcrübəyə çevrilməsi oxucuya fəlsəfi dərs verir. Əlavə olaraq, ab-hava həm tərbiyəedici, həm də sınaq xarakterlidir.

"Baxma, baxma bir gözlə həyata,

chr("39")Gözün qəlbə hökmü çatarchr("39"), deyənə də inanma!"

Oxucuya xəbərdarlıq və fəlsəfi çağırış daxildir. Misra gözlə görünənlə qəlbin hiss etdiyi arasındakı fərqi vurğulayır. Ritmin ləngiməsi mesajın dərindən qavranmasını təmin edir. Misra həm poetik, həm də fəlsəfi qatları birləşdirir. Oxucu daha diqqətli və analiz edən mövqe tutmağa məcburdur. Misra həm fərdi, həm də kollektiv təcrübəyə qapı açır. Əlavə olaraq, ab-hava meditativ və düşündürücüdür.

"İndi gecəmiz, o dünyadan gələn oynaq

səslər,

nəhəng və qarışıq, titrək və yüngül"

Səslərin təsviri həm mistik, həm də paradoksal xarakter daşıyır. Misra ölümlə, yaddaşla və vaxtın keçiciliyi ilə bağlı hisslər yaradır. Oxucu qarışıq, amma maraqlı emosional təcrübə yaşayır. Səslərin müxtəlif keyfiyyətləri vizual və auditiv təsir yaradır. Misra həm metaforik, həm də fəlsəfi qatları birləşdirir. Paradokslar oxucuda düşüncə və hissi balanslaşdırır. Əlavə olaraq, ab-hava sirli və cəlbedici təsir bağışlayır.

"Sonra yüz illərin ölü sakitliyi, qəribliyi,

bir də uçub-dağılandan sonra

köhnə məskənləri xatırladan dinclik"

Zaman və tarixi anlayış metaforik təsvirlə ifadə olunur. Sakitlik və uçub-dağılma kontrastı nostalji və fəlsəfi düşüncəni oyadır. Misra keçmişlə indinin, itki ilə bərpa arasındakı əlaqəni göstərir. Ritmik struktur oxucunu düşünməyə və təhlil etməyə vadar edir. Misra həm fərdi, həm də kollektiv xatirələri çağırır. Əlavə olaraq, ab-hava sakit, lakin dərindən düşündürücüdür və oxucuya zamanın ağırlığını hiss etdirir.

"Metaforların da terapiyası var,

bunları metafor xatirinə demirəm,

teşbehləmirəm də"

Metafora yalnız bədii vasitə deyil, daxili şəfa və özünü dərk etmə vasitəsidir. Oxucuda həm emosional, həm də fəlsəfi rezonans yaradır. Şeir vasitəsilə özünü anlama və introspektiv təcrübə vurğulanır. Ritmik quruluş oxucuda təcrübə və dərk etmə arasında paralellik yaradır. Misra həm hiss, həm də intelektual səviyyədə zənginlik təqdim edir. Əlavə olaraq, ab-hava rahatlaşdırıcı və meditativdir.

"Ayaqlaşır ayrılıqla dincliyim, bilirəm"

Paradoksal olaraq, ayrılıq və dinclik birlikdə işləyir. Daxili harmoniya və balans anlayışı oxucuya çatdırılır. Ritmik və semantik quruluş düşüncə və hissi birləşdirir. Misra şeirin fəlsəfi və poetik qatlarını tamamlayır. Əlavə olaraq, ab-hava meditativ və qətiyyətlidir, oxucuya daxili harmoniyanı hiss etdirir.

Şeir insanın ayrılıq və tənhalıq hisslərini təsirli şəkildə çatdırır və oxucuda duyğu oyadır. Lakin bəzi misralar uzun və mürəkkəbdir, buna görə fikri tam izləmək çətinləşir. Metaforlar şeirə dərinlik qatır, amma bəzən mesajı aydın göstərmir. Ümumilikdə, şeir həm hissi, həm də düşüncəsi ilə güclüdür, sadə və aydın ifadələrlə təsirini daha da artırmaq olardı.

Nizami Bayramlı

Olaylar.- 2025.- 10-16 oktyabr, №35.- S.23.