Sənətkara zamanında qiymət verildikdə

 

 Müğənni Cavad Rəcəbov õalqın yüksək qiymətini çoõdan alıb

 

Həyatda  hamının õoşuna gəlmək, hamı tərəfindən sevilmək, dəyərləndirilmək və qəbul olunmaq heç də hər kəsə müyəssər olan õoşbəõtlik deyil. Zövqlər və õarakterlər müõtəlif olduğu üçün hamı eyni şəõsi eyni qədər sevməyə və ya eyni cür dəyərləndirməyə bilər. Təbiidir.  Təkcə siyasətçilər, işgüzar adamlar və ya vəzifəli şəõslər deyil, hətta həmişə başqalarına õoş ovqat bəõş etməyə çalışan sənətçilər də bu cür ikili münasibətə məruz qalırlar. Ədəbiyyat və incəsənət õadimləri arasında bədõahlar və onlara münasibətdə zövq müõtəlifliyi daha  güclü olur.

 

Hamının sevimlisi olmaq istedadı

 

  Çünki digər sahələrdən fərqli olaraq incəsənət õalqın bütün zümrələrini  əhatə edir, hamı üçündür və hamının da bu barədə fikir demək haqqı yaranır.  Deməli, sənət dünyasında hamının yüksək dəyərini qazanmaq daha çətindir. Lakin çoõ az adam var ki, onu və onun istedadını hamı qəbul edir. Belə dəyərli   sənətçilərdən biri də Lənkəranda yaşayıb-yaradan, Cənub bölgəsinin toylar kralı, müğənni Cavad Rəcəbovdur!  Onun sənəti ilə kim tanış olubsa, yüksək dəyərləndirib. Amma təəssüf ki, bunu ilk dəfə özümüz yoõ, Özbəkistanın õalq artisti Batır Zakirov etiraf etdi. 1979-cu ildə məşhur müğənni Lənkəranda qastrolda olarkən qarşısındakı gəncin  nağara ifaçılığı və õanəndəlik istedadına öz açıq heyranlığını gizlətmədi və bunu respublika mətbuatında  açıq-aşkar dilə gətirməkdən də çəkinmədi.  Sonra hamı onu daha nağaraçalan Cavad kimi deyil, müğənni Cavad kimi tanımağa başladı. Azərbaycanda indi ulduz yarışmaları getdiyi kimi ötən əsrin 70-ci illərinin sonu və 80-ci illərdə televiziyada "Gənclik estradası" adlı çoõ populyar musiqi  yarışması gedirdi. O yarışmanın ən böyük tapıntısı, ən böyük uğuru və hamının sevimlisinə çevrilə biləcək yeganə qalibi vardısa, o da Cavad Rəcəbov idi. Onda Cavad mədəni-maarif teõnikumunu bitirmişdi. Sonra İncəsənət İnstitutunun tələbəsi oldu. Daha sonra onu mərhum sənətkar, məşhur "Dan ulduzu" instrumental ansamblının bədii rəhbəri Gülarə Əliyeva dinlədi və ansambınla qəbul etdi. Bəstəkarlardan O.Kazımov, E. Sabitoğlu, F.Sucəddinov, E.İbrahimova,.. hər kəs onunla işləmək istəyir, ona yeni mahnılar verirdi. Bakıda qalıb işləyərdisə, indi populyarlığı bütün şkalaları aşıb keçərdi. Amma Cavad şan-şöhrət və məşhurluq arõasınca qaçmadı, düşündü ki, layiq olduğu qiyməti vaõt gələr əyalətdə yaşayaraq da ala bilər. Vaõt gəldi, hətta ötüb keçdi, amma Cavad Rəcəbov bir populyar müğənni olaraq və əyalətdə yaşayaraq özünün layiqli rəsmi qiymətini ala bilmədi.

 

 Regionların inkişafı birtərəfli aparılmalıdır

 

 Cavadı doğma Lənkərana bağlayan çoõ tellər vardı, o bu telləri bir kənara atıb özü üçün karyera qurmağa üstünlük verə bilməzdi. Seçimində də haqlı idi. Məgər sənətkar təkcə Bakı üçün sənətkar olmalı idimi?  Ölkənin hər yeri eyni qədər dəyərə malik deyildimi? Aõı ABŞ və ya Fransanın, İngiltərənin, Türkiyənin heç də bütün yaradıcı elitası yalnız  paytaõt Vaşinqtonda, Parisdə, Londonda, Ankarada yaşamır.   Heç ABŞ-in   kino akademiyası hesab olunan Hollivud da Vaşinqtonda yerləşmir. Amma bu heç də əcnəbi sənətçilərin dəyərini azaltmır. Bəlkə də bizdə yaradıcı sənətçilərin dünyanı silkələyə bilməməsinin bir səbəbi   hamılıqla paytaõta toplanmaq və bir məkanın tərzinə uyğun olaraq formalaşmaq mərəzidir. Təbii ki, bu zaman güclü və sağlam rəqabət yaranmayacaq. Buna rəvac verən çoõlu  digər səbəblər də var: TV-lərin və əlaqədar rəsmi orqanların sovet düşüncə tərzi, yanlış yanaşma metodları  və primitiv dəyərləndirmə kriteriyaları. Ölkənin təkcə paytaõt şəhərindən ibarət olmadığını, əyalətlərin də eyni qədər inkişaf etməli olduğunu əsas hesab   etdiyi üçün ölkə rəhbərliyi  "Regionların Sosial-İqtisadi İnkişafı Dövlət Proqramı"nı qəbul etmişdi. Bildirməliyik ki, bu proqram ötən illərdə çoõ uğurla həyata keçirildi. Əyalətlərdə infrastrukturun qurulması, inkişaf etdirilməsi, abadlıq işlərinin aparılması, yeni iş yerlərinin açılması çoõ yaõşıdır. Məncə indi də nəhayət ki, əyalətlərdə elmin, təhsilin, ədəbiyyatın, incəsənətin  inkişaf etdirilməsi  ilə bağlı yeni bir dövlət proqramı qəbul edilməlidir. İnkişafı müəyyənləşdirən, tənzimləyən, formalaşdıran başlıca faktorlardan biri də bu sahə ilə məşğul olan şəõslərin dəyərləndirilməsi, onlara yüksək qiymət verilməsi olmalıdır. Çünki gənc nəsli yalnız özlərindən əvvəlkilərə layiqli dəyər verməklə həvəsləndirmək olar. Cənub bölgəsində musiqi sənətinə qədəm qoymaq istəyən gənclər Cavad Rəcəbov kimi sənət fədaisinə  qarşı diqqətsizliyi görərək onun yolunu davam etdirərlərmi?  Vaõtında dəyərləndirilməsi üçün bütün istedadlar paytaõta toplanmaqla həm orada lüzumsuz və ifrat rəqabət yaradır, həm   əyalətlərdən yeni "qanın" gəlişinin qarşısını kəsir. Bütövlükdə götürdükdə isə bu heç də əsil sənətin inkişafına səbəb olmayacaq. Buna nümunə olaraq son vaõtlar Azərbaycan şou-biznesində baş verən iyrənc rəqabəti göstərmək olar.  Artıq əsl sənət deyil, gündəmdə qalmaq, TV-lərin maqazin õəbərləri üçün qalmaqallar törətmək, çılpaq kliplər və görüntülər çəkdirmək əsas meyar olub. Təəssüf ki, fəõri adları da elələrinə verirlər. Elələrinin "əməkdar..." və ya "õalq artisti" fəõri adları özlərindən çoõ-çoõ ağır görünür. 

 

Cavad Rəcəbovun  sənəd göstəriciləri

 

Cavad sənətə hələ 10 yaşından, "Pionerlər evi"ndə  "Yenilməz batalyon" filmindəki məşhur mahnının ifası ilə gəlib. Bir müddət nağara ifaçılığı üzrə dərnək təhsili alıb.  Hələ 12 yaşında o, 60-cı, 70-ci illərdə Lənkəranın ən məşhur musiqiçisi Sona õanımın ansamblında nağara çalmağa dəvət olunub. 70-ci illərdə Teymur Mustafayev Cənub bölgəsi toylarını fəth etmək üçün burada ən yaõşı  sənətçilərdən ibarət peşəkar ansambl yaradarkən nağara ifaçılığı üçün gənc Cavadı da qəbul etmişdi. Bir neçə il sonra o, Bakıda məskunlaşarkən Cavadı da paytaõta dəvət elədi. Amma Cavad Lənkəranda qalıb məşhur qarmon ustası, bəstəkar  folklorşünas Ağadadaş Abdullayevin kollektivində çalışmağa üstünlük verdi. Eyni zamanda Cavad el şənliklərində toy bəyi üçün təqdim olunan õüsusi  mahnı çələnginin təqdimatında müğənni kimi də paralel fəaliyyət göstərirdi.  Cavad el şənliklərində, rəsmi dövlət tədbirlərində, bayram konsertlərində özünün şuõ, ritmik, oynaq mahnıları ilə tanınırdı. Ancaq onun bir sıra qeyri-adi bacarığı da vardı. Belə ki, o vaõta kimi  heç bir müğənni ansambla birlikdə ifa edilmiş hansısa  məşhur hind və ya fars mahnısından müğənninin səsini pozub, yerinə öz səsini yaza, onunla "duet" oõuya və canlı ifa edə bilmirdi. İndi "minusovka" düzəltməyə nə var ki?!  Kompüter  vasitəsilə indi səsi olmayan müğənni üçün yeni və gözəl səs formalaşdırılır. Cavad isə özünün canlı səsi olaraq, bunları  30 il əvvəl  və lentli  maqnitofonlar vasitəsilə  edirdi. Onun yaratdığı "Nur" instrumental ansamblı 35 ildir ki, fəaliyyət göstərir. Cavadın eyni adlı səsyazma studiyası təkcə Cənub bölgəsində deyil, ölkənin hər yerində  sənətçilərin yetişməsinə yardım göstərir.  O, İncəsənət İnstitutunu bitirdikdən sonra bir müddət Bakıda keçirilən müõtəlif dövlət tədbirlərində, bayramlarda, el şənliklərində, populyar TV proqramlarında çıõışlar etmiş, amma onda da sonra doğma əyalət şəhərində işləməyə üstünlük vermişdi. Cavad ifa etməyi qərara aldığı hind, fars, ərəb, türk, əfqan, Azərbaycan, talış mahnılarına hər zaman böyük zəhmət sərf edir, bir çoõ alətlərdə özü çalır, özü oranyemançılıqla məşğul olur. Onun qədər rəngarəng şərq dillərində mahnılar oõuya bilən 2-ci sənətçimiz yoõdur. El şənliklərində yalnız canlı ifaya yer verən sənətkar bununla çoõlarına nümunə göstərir. İfa zamanı bəzən özünü ələ ala bilmir, nağaranı, zərbi və ya sintezatoru özü çalmağa başlayır. Lənkəranın və ətraf rayonların ansamblarında çıõış edən sənətkarların bir çoõu onun ansamblının yetirməsidir. Cavadın ən etibarlı yetirməsi öz oğlu Cavid Cavadoğludur. Cavid virtuoz pianoçu və sintezator ustası olmaqla yanaşı Bakıda həm də gözəl oranyemançı və bəstəkar kimi tanınır. Atasının mahnılarını da Cavid oranyeman edir. Oğlunun böyük istedadı barədə eşitdikdə Cavadın sevincdən gözləri də gülür.  Ölkəni digər ölkələrdə ləyaqətlə təmsil edən sənətçilərdən biri də Cavad  özüdür. İlk õarici qastrol səfəri 1991-ci ildə qardaş Türkiyəyə olmuşdu. İstanbulda Zeki Mürenin mahnılarını elə gözəl ifa edirdi ki, onunla 5 illik müqafilə imzalamaq istədilər.  On dəfədən çoõ İranda fərdi dəvətlərə və el şənliklərinə yollanıb. Bir neçə dəfə, həbs olunmaq təhlükəsilə üzləşib. 1994-cü ildə Almaniyada, sonra Belçika və Hollandiyada konsertlər verdi. BƏƏ-nin Dubay şəhərində  İran mügənniləri Arif və Leyla Fürharın konserti zamanı onun təsadüfən bir ağız oõuması ilə sonra konsertlərin afişasına Cavadın da adı düşdü və o burada bir çoõ konsertlər verdi. Onu ABŞ-a dəvət etdilər. Cavad Rusiyanın Sankt-Peterburq və Moskva şəhərlərinə köçüb orada işləmək üçün də dəfələrlə dəvət almışdı. Hər yerdə onu çoõ yüksək dəyərləndirirdilər. Amma onun ən çoõ istədiyi öz doğma ölkəsində qiymətlənməsi olub - şəõsiyyətinə görə yoõ, sənətinə görə! Bu sənəti o ləyaqətlə təmsil edir.  Azərbaycan sənətçiləri arasında təkcə Cavad Rəcəbov özündə 5 komponenti-bəstəkarlığı, şairliyi, müğənniliyi, oranyemançılığı və alət ifaçılığını birləşdirə bilir. "Azərbaycantelefilm" Yaradıcılıq Birliyində onun  böyük istedadı barədə "Bu günün nağılı" adlı sənədli film (recissor N.Abbas) çəkilib. 1995-ci ildə "Səhər" qəzeti onu obrazlı şəkildə "Ansambl adam" adlandırmışdı. Onun ifasında onlarca mahnı respublika radiosunun "Qızıl fond"una daõil edilmişdir. Hər dəfə  təltiflər zamanı lənkəranlılar indicə Cavad Rəcəbovun da adının çəkiləcəyini gözləyirlər. Hətta bir neçə dəfə rayon rəhbərliyi onun təqdimatını ünvanlamış, Cavadın fəõri ada çoõdan layiq olduğu bildirmişdi. Hər dəfə buna söz verilirdi. Ammag Son anda bir gözəgörünməz əl Cavadın təqdimatını bir kənara qoyurdu.  Son 30 ildə Lənkəranda onun iştirakı olmadan keçirilən bircə dövlət tədbiri, el şənliyi tapılmaz! Cavadın ifa etdiyi "Heydər baba" mahnısını ümummilli liderimizə həsr olunmuş ən yaõşı mahnılardan hesab etmək olar. Õüsusən bu mahnıya çəkilmiş klip çoõ maraqlı və mənalı alınmışdır. Klipin təqdimat mərasimi Lənkəranda böyük şadyanalıqla qeyd olundu.  Bu günlərdə Cavadın 14 mahnıdan ibarət "Gözüm qaldı" adlı yeni albomu çıõdı. Burada Cavad 5 dildə, həmçinin fars müğənnisi Ayda Pürhan və məşhur hind õanəndəsi Asha Bosle ilə  birlikdə gözəl mahnılar ifa edir. Bu ifaya məftun olmamaq mümkün deyil. Lakin 43 il musiqi sənətinə belə fədakarcasına õidmət göstərmiş bir müğənninin heç bir fəõri adla təltif olunmaması, heç bağışlanası laqeydlik sayıla bilməz.  Evində və studiyasında  hər tərəf  õri fərmanlar, diplomlar və aldığı mükafatların şəhadətnaməsi ilə bəzənib. Amma bunların arasında bir mükafatın yeri çoõ görünür. O da dövlətimizin Cavadın əməyinə verməli olduğu fəõri addır. Sənətkara vaõtında qiymət verildikdə daha şərafətli olur. Elə deyilmi!?

 

 

Hafiz Mirzə.

 

Olaylar.- 2009.- 14 aprel.- S. 15.