Dağlıq Qarabağ məsələsində yeniliklər varmı?

Rəsmi Bakının fikrini dəyişməsi

Sankt-Peterburq görüşündən sonra Dağlıq Qarabağ məsələsinin həllində hansı yeniliklərin ola biləcəyi barədə müəyyən müzakirələr gedir. Rəsmi Bakının buna reaksiyası məsələyə öz damğasını vurdu. Prezident Administrasiyası Beynəlxalq Əlaqələr Şöbəsinin müdiri Novruz Məmmədov mətbuata verdiyi məlumatda Sankt-Peterburq görüşündə heç bir irəliləyişin olmadığını qeyd edib. Rusiya rəsmi dairələrinin öncə verdiyi vədlərə rəğmən Ermənistanın qeyri-konstuktiv mövqeyi ucbatından tərəflər ortaq nəticəyə gələ bilməyiblər. Diqqəti çəkən məqam odur ki, Rusiya tərəfi prosesin müsbət sonuclanması üçün elə bir cəhd göstərməyib. Rusiya prezidenti Dmitri Medvedyevin görüşdə iştirakı məsələsi və bu formatda hansısa irəliləyişin əldə olunacağına inamın olması fonunda nəticəsizlik düşündürücü görünür. Rusiya rəhbərliyi nəyə görə Sankt-Peterburqda konkret irəliləyişin əldə olunmasına çalışmadı?

Rusiyanın hansı səbəblərdən bunu etmədiyinin konkret səbəblərini müəyyən etmək çətin deyil. Rusiya öncədən Ermənistanı müdafiə edir, çünki Dağlıq Qarabağı o ermənilərə “hədiyyə” edib. Eyni zamanda, Rusiyanın cari geosiyasi maraqları da var. Güney Qafqazda ABŞ-la apardığı geosiyasi mübarizə fonunda bu maraqların ödənmədiyi məlumdur. Üstəlik, NATO bölgəyə daha çox nüfuz etməkdədir. Kremlin enerji layihələri ilə də bağlı yadda qalan uğuru gözə dəymir. Ona görə də rəsmi Moskvanın hansı səbəblərdən Dağlıq Qarabağ probleminin həll edilməsində maraqlı olması bizə elə də aydın deyil. Bunun əksi təəccüblü olardı. İndi Sankt-Peterburqda Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin təkbətək görüşündə müsbət nəticənin alınmadığını rusiyalı ekspertlər də deyirlər. Ancaq onlar bunun səbəbini Kremldə axtarmırlar. Hər nə isə S.Sarqsyan bu dəfə də ağalarının tapşırığını yerinə yetirərək prosesin irəliləməsinə əngəl oldu.

Bir şeyi deyəsən, yaxşı hesablamayıblar – rəsmi Bakının səbrinin bir həddi var. N.Məmmədovun “rəsmi Bakı fikrini dəyişə bilər” ifadəsini işlətməsi təsadüfi deyil. Doğurdan da Azərbaycan bu süründürməçi metodlara özünün qəti mövqeyini bildirməli idi. Prosesi sonsuza qədər bu cür davam etdirmək mümkün deyildir. Hətta daha cansıxıcıdır. Rəsmi Bakının danışıqlar formatının dəyişilə bilməsinə işarə etməsi bütün bunlara görə olduqca diqqətçəkicidir. Faktiki olaraq ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrləri vəzifələrinin öhdəsindən gələ bilmirlər. Onlar məsələni süründürməklə daha çətin durum yaradırlar. Böyük güclərin geosiyasi maraqlarına görə hərəkət etməsi bu səbəbdən təhlükəlidir. Azərbaycan dəfələrlə bu haqda xəbərdarlıq etsə də, hər hansı dəyişiklik gözə dəymir. Problemin həll edilməsi üçün vasitəçilərdən hər hansı birinin ciddi cəhd etməsi müşahidə edilmir. İndi Azərbaycan tərəfi məsələni ciddi qoymuşdur. Onun həll edilməsi üçün vasitəçilərin hansı addımları atacağı bilinmir, lakin belə görünür ki, o, öncəki məcrada da davam edə bilməz. Amerika diplomatiyasının bölgədə fəallaşması fonunda bu, hansı yeniliklərə gətirib çıxara bilər?

Azərbaycanın fikrini dəyişməsi altında danışıqları ümumiyyətlə, dayandırması anlamı da dura bilər. Belə ki, Azərbaycan öz ərazisində antiterror əməliyyatları keçirmək ixtiyarına malikdir. Ermənilər danışıqlarda barışmazlıqlarını davam etdirirlər. Onlar torpaqları müharibə ilə aldıqlarını deyir və həmin yolla Azərbaycanın hərəkət etməsini istəyən kimi görünürlər. Burada ermənilərin nəyə ümid etdiyini anlamaq çətin deyil. Onlar Azərbaycanı müharibə tərəfdarı, bölgədə qarışıqlıq yaradan dövlət kimi qələmə verməyə çalışırlar. Şübhə yoxdur ki, ermənilərin bu cür danışmaları arxasında duranlar var. Azərbaycanın müharibəyə başlaması halında bölgəni tam qarışdırmaq istəyənlər tapılacaq və onda daha mürəkkəb bir durum yarana bilər. Lakin Azərbaycanın da öz arqumentləri və savaş üsulları olmamış deyil. Təbii ki, bizim dövlət hər şeyi ölçüb-biçərək hərəkət edəcək. Belə ki, Azərbaycan antiterror əməliyyatını beynəlxalq hüquq çərçivəsində apara və dinc ermənilərin yaşadıqları yeri tərk etməsinə imkan verməyə bilər. Hər bir halda Azərbaycan öz ərazisindən terrorçuları təmizləyən dövlət kimi kənar təzyiqlərə məruz qalmamalıdır. Deməli, rəsmi Bakının fikrini dəyişməsi real bir işdir. Ona görə də ermənilər Sankt-Peterburq görüşündən sonra daha dərindən düşünməlidirlər.

Orxan Güneyli

Olaylar.- 2009.- 11 iyun.- S. 5.