Turizm iqtisadiyyatın əsas sahələrindən birinə çevrilib

İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına (İƏT) üzv ölkələrin Ekoturizm üzrə II ekspert qrupunun (EKO) görüşü və “Ekoturizmin inkişafında ekoloji, iqtisadi və mədəni üstünlüklərin müəyyən edilməsinin əsasları” mövzusunda beynəlxalq ekoregion konfransı başladı. İƏT, MTN, ETSN-nin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən və 10 ölkədən 22-yə yaxın nümayəndənin iştirak etdiyi konfrans iyunun 10-dan 12-dək keçirilir.

Tədbirdə Azərbaycanın milli parklarının ekoturizm potensialı, cəmiyyət-təbiət münasibətlərində ekoturizmin rolu, bu sahədəki beynəlxalq təcrübə, milli parklarda ekoturizm fəaliyyətinin tənzimlənməsi, müasir dövrdə davamlı turizmin (turbiznesin) inkişafında ekoturizmin rolu, Azərbaycanın Dağlıq Şirvan iqtisadi-coğrafi rayonunun ekoturizm resursu, Şirvan Milli Parkı ərazisində davamlı ekoturizm fəaliyyətinin həyata keçirilməsinin əsas prinsipləri, Zaqatala rayonunda ekoturizmin inkişaf perspektivləri kimi məsələlər müzakirə olunacaq.

Tədbirdə çıxış edən EKO-nun baş katibinin müavini Həsən Tahiran bildirdi ki, hazırda bütün dünya miqyasında ətraf mühitin mühafizəsi böyük əhəmiyyət kəsb edir: “Ekoturizm isə bir çox ərazilərdə həyata keçirilir ki, həmin ərazilərə baş çəkən insanlarda təbiətlə tanış olmaq imkanı yaranır. Bu gün dünyada hər 5 ölkədən 4-də 5 əsas sahədən biri turizmdir. Bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə xarici valyutanın daxil olması baxımından turizm mühüm yer tutur. Yoxsul ölkələrdə isə turizm 2-ci əsas sahədir. Məsələn, Kosta-Rikada ekoturizm əsas sahə sayılır. Bəzi ölkələrdə turist təbiətdən istifadə etməyə daha çox vəsait ayırır. İƏT də ekoturizmin inkişaf etməsi üçün müvafiq səylər göstərir. 2008-ci ildə Ankarada ekoturizmlə bağlı tədbir keçirilmişdi və orada bu sahə ilə bağlı 2008-2013-cü illəri əhatə edən tədbirlər planı hazırlanmışdı. İran regional təsisat bazasının yaradılması ilə bağlı müvafiq səylər göstərmişdi. Azərbaycanda II ekspert qrupunun görüşü və ekoregion konfransının keçirilməsi qərarına gəlindi. Əldə edilən nailiyyətlər, görülən işlərin müzakirəsi labüddür və bu sahədə əməkdaşlıq daha da genişləndirilməlidir”.

İran nümayəndəsi, ekspert Məhfuzi bildirdi ki, turizmin dünyada təkamül etməsi 1950-ci illərdən başlayır. Həmin ildə dünyada cəmi 25 milyon turist olub. Turistlərin sayının ildən-ilə artması ilə bu sektordan əldə edilən gəlir də artmağa başlayıb. 2010-cu ildə bu gəlirin 800 milyard dollara çatacağının gözlənildiyini deyən ekspertin sözlərinə görə, ölkələr turizmdə əsasən cəlbedici əraziləri təqdim edirlər: “İran da turizmə perspektivli sahə kimi baxır. Bizim ölkə turizm üçün ilin müxtəlif mövsümləri baxımından dünyada 2-ci yerdədir. 1965-ci ildən etibarən ekoturizmlə bağlı konsepsiya mövcuddur. Bu turizm növünün minimum mənfi təsirləri var. İranda potensial ekoturizmə gəldikdə həm coğrafi, həm də təbii məkanlar var. Heyvanlar və bitki növləri də xeyli fərqlənir. Eləcə də səhralar, quru-yarıquru dağlar, təbii sərvətlər var. İran ekotirzmə malik ölkə kimi təsdiqlənir. Ekoturizm təbiətdən istifadəni nəzərdə tutursa, burada müvafiq çərçivəni tətbiq etməliyik. Bizdə 5 ekoregion var. Bəzən ərazi su qıtlıgı ilə üzləşir. Ölkədə 203 qorunan ərazi var”.

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Turizm Baş İdarəsinin Daxili turizm şöbəsinin müdiri Mahir Qəhrəmanov çıxışında bildirdi ki, müasir dövrün davamlı inkişaf konsepsiyasının əsas tezisi üç prinsip əsasında formalaşıb ki, bunlar iqtisadi inkişafa nail olmaq, sosial rifahın daim artan tələblərini ödəməklə bərabət təbiətin tamlığını, onun gələcək nəsillərə çatdırılmasını təmin etməkdir: “Klassik turizm özlüyündə iqtisadiyyatın bir sahəsidir. O, iqtisadiyyata hərətərəfli və geniş sferada təsir edir. Hər hansı bir ərazidə ayrıca bir turizm obyektinin açılması onun ətrafında bir sıra kənar, bilavasitə turizmə aid olmayan, lakin insanların rifah və tələbatlarını ödəyən fəaliyyət növlərinin yaranması ilə nəticələnir. Bir sözlə, iqtisadiyyat və turizm bir-biriləri ilə sıx bağlıdır. Məsələn, ərazinin infrastrukturunun yüksək səviyyəsi turizmi inkişaf etdirir. Turizmin inkişafı isə infrastrukturu daha da təkmilləşdirir. Klassik turizm davamlı inkişafın ikinci sütununa da müsbət təsir edir. Təbii ki, turizmin inkişafı ərazinin, bütövlükdə ölkənin iqtisadiyyatına əlavə axınlar yaradır. Bu axınların müəyyən hissəsi cəmiyyətin rifahına xərclənir. Turizmin inkişafı digər tərəfdən ilk növbədə regionda yaşayan insanların rifahına müsbət təsir edir. Onlar əlavə iş yerləri qazanırlar. Bundan başqa qonaqlara müxtəlif xidmətlər və mallar satmaqla gəlirlərini artırırlar”.

Lakin həmişə asan və problemsiz də ötüşmədiyini deyən M.Qəhrəmanov bildirdi ki, bir tərəfdən təbiətin mənzərəli yerlərində urbanizm sistemlərinin yaradılması orada yaşayan canlılara mənfi təsir edir: “Belə ki, həmin ərazinin bitki örtüyü öz təbii zənginliyini itirərək yerini ekzotik yad növlərə, süni qazonlara verir. Səs-küy ərazinin faunasına mənfi təsir edir. Bu komplekslərə çəkilmiş yollar vahid ekosistemi ikiyə bölür. Bunun nəticəsində populyasiyalar da ikiyə bölünərək azalır. Son nəticədə faunanın getdikcə azalmasına səbəb olur. Danılmaz faktdır ki, bu tip turizm şirkətlərinin təbiətin mühafizəsinə məsul qurumlarla münasibətləri hər zaman cəriməsiz ötüşmür. Bu bir tərəfdən şirkətin gəlirliliyini azaldır, digər tərəfdən onun cəmiyyətdəki nüfuzuna mənfi təsir edir”.

Ekoturizmin iqtisadiyyatla ekologiya arasında bağlayıcı rol oynadığını deyən şöbə müdiri qeyd etdi ki, burada iqtisadi və sosial inkişaf ətraf, təbii mühitin sığortaçısı, onun mühafizəsinin qarantı rolunda çıxış edir, cəmiyyətin tələbatları arasında balans yaradır, onun gələcək nəsillərə heç olmazsa olduğu kimi çatdırılmasına zəmin yaradır. O da vurğulandı ki, turizm marşrutu üzrə müəyyən məsafələr qət edən insanlar daha sağlam, dinamik həyat tərzi sürür. Onlar təbiətlə sıx təmasda olduqca, təbiət haqqındakı bilik və təsəvvürləri artdıqca ekoetik dəyərlərə daha çox qiymət verirlər.

M.Qəhrəmanov bildirdi ki, ekoturizm bu gün cəmiyyətin can atdığı, geniş axtarışlar etdiyi bir sahənin ekoloji təmiz mallar və xidmətlər sisteminin tərəfdaşı kimi çıxış edir ki, cəmiyyət bu gün alternativ enerji, ekoloji təmiz məhsullar axtarışındadır. Bunların hamısı isə son olaraq ətraf mühit və insan sağlamlığına mənfi təsir edən tullantıların miqdarını azaltmaqdan ibarətdir və ekoturizm burada gələcəyin turizmi kimi çıxış edir. Şöbə müdiri onu da qeyd etdi ki, ekoturizm sahəsində əsas ekoturizm obyekti kimi xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və təbiət obyektləri çıxış edir: “Çünki insanlar ilk öncə nadir canlılarla tanış olmağa daha çox meyilli olurlar. Təbiətin qorunmasının ümumilikdə vacibliyi hissi, bu sahədəki insan məsuliyyəti sonra formalaşır. Ona görə də əlbəttə ki, xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və abidələri əsas ekoturizm obyektləridir. Ekoturizmin inkişafı xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin ciddi gəlir mənbəyinə çevrilməklə onların imkanlarını daha da artırar, dövlət büdcəsindən dotasiyaların miqdarı azalar. Bu da burada çalışanların əməkhaqqında, təbiət komplekslərinin mühafizəsinin daha yüksək səviyyəsində, yerli icra strukturları və bələdiyyələrin büdcə gəlirlərinin artmasında əks olunacaq. Lakin mədəni irs də burada böyük əhəmiyyət daşıyır. Mədəni irs və sivilizasiya mənbələri təfəkkürün daha dərin qatlarında yerləşdiyindən çox önəmlidir. Düşünürəm ki, biz təbiət-cəmiyyət münasibətlərinin harmonik həllini tapmaq istəyiriksə, təbiəti mədəni irslə birlikdə turizm obyektinə çevirməliyik”.

Azərbaycanda bu sahədə müəyyən işlərin görüldüyünü deyən M.Qəhrəmanovun sözlərinə görə, ilk öncə bu sahədə böyük təcrübələri olan, ekoturizm üzrə böyük nailiyyətlər əldə etmiş ölkələrin uyğun profilli şirkətləri və dövlət qurumları ilə əlaqə yaradılıb: “Mütəxəssislərimiz Türkiyə, Fransa, Sinqarurda treninqlər keçib.

Düşünürəm ki, bu konfransın əsas vəzifəsi və hədəfləri EKO ölkələri arasında sıx ekoturizm şəbəkəsi yaratmaq, onun əsas prinsiplərini müəyyənləşdirmək, bu şəbəkəyə mane olan faktorları araşdırmaqdır. Məhz bunun üçün bu konfransa ETSN-in mütəxəssisləri dəvət edilib. Hesab edirik ki, dövlət strukturları, mütəxəssislər və qeyri-hökumət strukturlarının birgə və konstruktiv səyi bu sahədə öz faydasını verəcək”.

Qeyd edək ki, tədbirin sonuncu günü - iyunun 12-də iştirakçılar üçün Şirvan Milli Parkına ekskursiya təşkil olunacaq.

Nigar

Palitra. -2010. – 11 iyun. – S.7.