“Sərhədsiz sənət: Azərbaycan xalça dünyası İqor Burqanovun yaradıcılığında”

Layihə çərçivəsində bu dəfəki təqdimatımız Azərbaycan xalçası və İqor Burqanovun yaradıcılığı ilə bağlıdır.

Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi daim novatorluğun tərəfdarı olub, keçmiş ilə əlaqəni itirməmək şərti ilə müasir yaradıcılığın bütün təzahür formalarını müdafiə edib. Muzeydə müasir dövrdə xalça sənətində öz yaradıcılıqlarını nümayiş etdirən sənətkarların dəfələrlə sərgisi təşkil edilib. Müasir dövrdə keçmiş ənənələr yenidən tələb olunmağa başlayır, artıq zaman baxımından uzaq görünən ideyalar yeni qəlibə salınır və üzvi surətdə bədii inkişaf prosesinə qatılır. İndiki zaman bədii ideyaların virtual formalarda təcəssüm edildiyi, texnikanın inkişaf etdiyi bir dövrdür. İnsanlarda öz ətrini, lətafətini, romantikasını qoruyan ənənəvi incəsənət ilə canlı təmasda olmaq ehtiyacı yaranır. Bu baxımdan müasir rəssamların öz əsərlərini məhz xalça sənəti vasitəsilə təqdim etməsi təqdirə layiqdir.

2012-ci ilin may ayında Azərbaycan Xal çası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyində təşkil olunmuş Rusiya Federasiyasının Əməkdar rəssamı, sənətşünaslıq namizədi, Rusiya İncəsənət Akademiyasının müxbir üzvü İqor Burqanovun “Müasir xalça” sərgisi mədəniyyətlərarası dialoqun bir nümunəsidir. Bir xalqın sənətinin digər xalqın sənətində öz əksini tapması xalça sənətinin zənginliyindən və nüfuzundan irəli gəlir. İqor Burqanov qədim sənət nümunəsi vasitəsi ilə müasir təsvirlərini təqdim etməklə onlara yeni nəfəs verib. Xalq incəsənəti ilə sintezdə təqdim olunan rəssamın əsərləri xalçalarda xüsusi istilik ilə nəfəs alır.

Rəssamın xalça sənəti vasitəsi ilə öz dünyasını ifadə etməsi onun bu sənətə rəğbət bəsləməsindən irəli gəlir.

Əlbəttə ki, hər bir sənət əsəri yarandıqdan sonra öz fərdi həyatını yaşayır. Ona həm müsbət, həm də mənfi münasibət bəslənilməsi təbii bir haldır. Lakin hansısa yeniliyə, novatorluğa can atan sənətkarın qarşısını almaq qeyri-mümkündür. Xalça sənətinə yeni baxımdan yanaşma cəhdi artıq özü bir inkişafdır. L.Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi və “Burqanov Evi” Moskva Dövlət Muzeyinin İqor Burqanovun eskizləri əsasında toxunmuş xalçalardan ibarət “İqor Burqanovun müasir xalça sərgisi”nə həsr olunmuş elmi məqalələr yazılması üçün “Sərhədsiz sənət: Azərbaycan xalça dünyası İqor Burqanovun yaradıcılığında” adlı müsabiqə elan etməkdə məqsədi məhz yeni yaranan sənət əsərinə münasibətin aşkar edilməsidir. Bu məlumatlar xalça sənətinin müasir baxımdan təqdim olunmasında müsbət rol oynaya bilər. Artıq təqdim olunan məqalələrdə rəssamın məhz xalça sənəti vasitəsi ilə təqdim olunan yaradıcılığının xüsusi təsir gücü qeyd olunur. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, L.Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi və “Burqanovlar evi” Moskva Dövlət muzeyinin təşkilatçılığı ilə Xalça muzeyində “İqor Burqanov-Müasir Xalça” beynəlxalq elmi konfrans keçirilib. Beynəlxalq elmi konfransın keçirilməsində əsas məqsəd qədim sənət vasitəsilə müasir təsvirləri təqdim edərək xalça sənətində yenilik yaratmaq, qonşu xalqlar arasında mədəni əlaqələri inkişaf etdirmək və möhkəmləndirməkdən ibarətdir. Konfransda təqdim olunmuş məqalələr dinlənilib və yekun nəticələr əsasında ən yaxşı məqalə müəllifləri mükafatlandırılıb. I-ci yerə sənətşünaslıq elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Ofelya Mirzəzadə, II-ci yerə AMEA- nın Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun dissertantı Turanxanım Şirzadova, III-cü yerə Bakı İdarəetmə və Texnologiya Kollecinin müəllimi Səxavət Umudova layiq görülüb. Digər məruzəçilər isə sənətşünaslıq elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Tahir Bayramov, Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin əməkdaşları Təranə Məlikova, Ülkər Şirəliyeva, İlahə Behbudova, Rüstəm Əfəndiyev həvəsləndirici mükafat təqdim olunub. Müsabiqə iştirakçılarının hər birinə diplomları Rusiyanın Azərbaycandakı səfiri Vladimir Doroxin və mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Ədalət Vəliyev tərəfindən təqdim olunub. Beynəlxalq elmi konfransın materialları əsasında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, L. Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi və Burqanovlar ev muzeyi tərəfindən Azərbaycan və rus dillərində kitab nəşr olunub. Konfransda Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və Rusiya səfirliyindən nümayəndələr, sənətşünaslar, toxucular, muzey əməkdaşları iştirak edib. Qeyd edək ki, İqor Burqanov “Burqanov Evi” Moskva Dövlət Muzeyinin direktoru, Rusiya Rəssamlar Akademiyasının müxbir üzvü, Rusiyanın Əməkdar rəssamı, sənətşünaslıq namizədi, dosent, məşhur “Göy Xoşbəxtlik Quşu” rəsm aksiyasının müəllifidir. Onun yaratdığı «Xoşbəxtlik Quşu» rəmzi Avropa və Rusiyanın bir çox bədii arxitektura obyektlərində istifadə olunub. «Xoşbəxtlik quşu» obrazından Kuante (Belçika) şəhərindəki Rusiya əsgərlərinə abidədə, Moskvadakı “Şimali Butovo” yaşayış kompleksində, “Fili” rayonundakı uşaq parkında, “Yeni Olimpiya Kəndi”nin landşaftında istifadə olunub. İ.Burqanov Xilaskar İsa məbədinin yenidən qurulmasında iştirak edib, “Bratislavskaya” metro stansiyasının relyeflərinin müəllifidir. Rəssamın yaradıcılıq palitrası çox rəngarəngdir. O, heykəl portretlər ustası sayılır. Burqanov II Aleksi, Moskva knyazı Dmitri Donskoy, imperator II Nikolay, şair F.Tütçevin portretlərinin müəllifidir. O, həmyerlimiz, tanınmış heykəltəraş Aleksandr Burqanovun oğludur. Onun yaratdığı misilsiz xalçalar bu sahəyə yeni yanaşmanın rəmzidir. O, Azərbaycan ənənəvi xalçalarından Avropa xalçalarına keçərək onlara yeni forma və mahiyyət verib. Rəssamın əsərləri Azərbaycan xalçasının bədii estetik prinsipləri əsasında ətraf gerçəkliyin özünəməxsus interpretasiyasıdır. Bu xalçaların istər quruluşu, istər rəng həlli, istər sədə toxunuşu göstərir ki, xalçaçılıqda zaman etibarı ilə uzaq görünən müasir düşüncə tərzi tamamilə yeni konsepsiya əsasında qurulur, müasir incəsənətin ümumi bədii axarına qoşulur. Tarixən Şərq aləminə bağlı olan xalça sənətinin özünəməxsus bədii keyfiyyətləri, əsrlər ərzində, demək olar ki, dəyişilməyən, nəsildən-nəslə ötürülərək, öz mövqeyini qoruyan ənənələri var. Xalça sənətində müasir elementlərdən istifadə etmək, müasir düşüncə tərzini əks etdirmək rəssamdan həm böyük istedad, həm də böyük məsuliyyət tələb edir. Bu istedad və məsuliyyət İqor Burqanovun yaradıcılığında aşkar surətdə hiss olunur. Rəssam son dərəcə rasional şəkildə işlənmiş kompozisiyanı, eskizi toxucuya təqdim edir. Bu sənətin arxasında böyük insan zəhməti dayanır. Ona görə də xalçaçı rəssam bu zəhmətə həssaslıqla yanaşmalı öz fikir və ideyalarını təsvir müstəvisində dəqiqliklə ifadə etməyi bacarmalıdır.

Anar MİRİYEV

Palitra.-2013.-2 mart.-S.11.