Hər insan şair ola bilməz
Ədəbiyyat həyat fəlsəfəsinin, ilahi və insani duyğuların cəmləşdiyi məkandır. İnsan özünün, dünya və ilahi varlığın dərkini burada anlayır. Ədəbiyyat sahilsiz, sərhədsiz elmdir. Onun dərinliyinə vardıqca əzəmətini dərk edirik. Hər kəsi öz ağuşuna alaraq, çox az adamı buradan kamil çıxarır. Bədii aləm insan ömrünü uzadan, sağlam edən ilahi nemətdir. Bədii ədəbiyyatla tanış olmayan, oxuyub sevməyən insan kasıb və məğlubdur. O ürəkdən gələn elmdir. Ürəklə qidalanır və oradan bulaq kimi süzülür. Bədii aləm ürəklə yaşayır, dayanması ilə də sona yetir. Küləyin səsini, suyun şırıltısını, ildırımın çaxmasını və s. təbiət gözəlliklərini bizə sevdirən ədəbiyyatdır.
Şairlik bir başqa aləmdir. Sonu bilinməyən
ümmandır. Daxilində böyük
söz xəzinəsi olan insandır. Şairlərə
İlahidən bir qüvvə verilir. Bu
qüvvə onlara ilham, həvəs verərək ümidlər
yaradır. Şair olmaq asan deyil. Bu sənət böyük sənətdir. Hər
insan şair ola bilməz. Mən
bir oxucu kimi, şairləri sonsuz bir çoxluq kimi
görürəm. Hansı ki, o çoxluq
tükənmir. Şairdə də bunu belə
təsəvvür edirəm. Onlar
yazdıqca yaradırlar. Şairi
böyük bir rəssama bənzədirəm. Rəssam hansısa bir gözəlliyi görür və
onu cansız təsvir edir. Şair gözəlliyi
görür və onu sözlə canlandırır. Gözlə görünən gözəllik daha ifadəli
olur, daha cəlbedici xarakter daşıyır. Çünki onu bir şair canlandırır. Biz düşünürük, amma heç nəyi qələmə
almırıq. Ancaq şair
düşünür və bunu qələmə alır.
Şairi bir müəllimə də bənzədirəm.
Çünki qarşısındakı şagirdi, tələbəni
müəllimdən daha yaxşı heç kim
tanıya bilməz. Şairlikdə belədir.
Əgər insanda şairlik ruhu varsa, ətraf mühiti ondan
yaxşı heç kim dərk edib qələmə
ala bilməz. Onun daxilini, xaricini yalnız
şair ruhu canlandıra bilər.
Poeziya insanı, təbiəti, aləmi insana sevdirən ədəbiyyatın
tərkib hissəsidir. Bu sevgi hardan qaynaqlanır? Poeziya öz qüdrətini torpaqdan, qandanmı
alır? Bu suallar hələ də
mübahizə obyektidir. Danılmaz həqiqətdir ki,
dağlar, qayalar, çaylar və s. təbiət gözəllikləri
poeziyanın yaranma mənbəyidir. Bunlar
şairə ilham verir. Suyun səsi, güllərin
xoş ətri, dağların uca zirvəsi və s. kimi
duyğular insanı yazmağa səsləyir.
Başında qartallar uçan, bulaqları qaynayan,
buludlara söykənən uca zirvəli Tovuz mahalı bədii
aləmdə öz yeri ilə seçilir. Bu bulaqdan su
içən, güllərini qoxlayan, dağlarında gəzən
insanlar necə söz qoşmasın?! Aşıqların
bulaqlar başında büllur səsi, dastanları şairlərin
ilham qaynağı olmuş və onları poeziya aləmində
yazıb-yaratmağa vadar etmişdir. Tovuz
rayonu sözün, ələlxüsus ozan-aşıq sənətinin
yurdu, məskəni və yaşadığı bir coğrafiyadır.
Burada bir sıra tanınmış aşıq və
şairlər yetişmiş və xalq içərisində
sevilərək xalq sənətkarlarına çevrilmişlər.
Tovuzun ötən əsrin ortalarından
başlanan fəal ədəbii mühiti olduqca rəngarəng
inkişaf etmiş və gözəl qələm ustadları
yetişmişdir. Həmin mühitin təsirində
olan insanlar çoxlu əsərlər yazaraq Tovuz ədəbi
mühitini daha da zənginləşdiriblər.
Ayla gecə, Günəşlə gündüz,
bülbüllə gül qovuşduğu kimi, söz də
öz qiymətinə ədəbiyyatda qovuşur. Ana ilə
balanı, gecə ilə gündüzü, yerlə
göyü ayırmaq mümkün olmadığı kimi,
sözü də ədəbiyyatdan ayırmaq olmaz. Çünki ədəbiyyat söz üzərində
bərqərar olub. Qiymətli söz,
yazarı əbədiləşdirir. Bu isə
hər yazara qismət olmur.
Göylərdə ulduzların sayı bilinmədiyi kimi,
xalqımızın yetirdiyi şairlərin sayı da bilinmir. Hər
bölgəmizdə, rayonumuzda, kəndimizdə ürəyi
sözlə dolu neçə-neçə şair var. Tarix bizə
şairə dünyasını dəyişdikdən sonra qiymət
verməyi tövsiyə edir. Məqaləmizdə
Tovuz rayonu Əyyublu kəndində yaşayan şair Vaqif
Əlioğlunun (Vaqif Sadıqov) yaradıcılığına
üz tutacağıq. Şair Vaqif Əlioğlunun
yaşadığı rayon və kənddə şairin
şeirlərinə müraciət edən, maraqla oxuyan insanlar
var. Gəlin, şairin sənətinə aid yazdığı
aşağıdakı şeirə diqqət yetirək:
Mən nə
Bəxtiyaram, nə Baba Pünhan,
Nə
Hüseyn Arifəm, nə də Zəlimxan,
Nə Səməd
Vurğunam, nə Məmməd Araz,
Tutmuşam əlimdə doqquz telli saz.
Mənə
“şair” deyib, güldürmə məni,
Yazıram
qəlbimi yeyib didəni,
Sabirin
dilində gördüklərimi,
Necə
ki görürəm o qaydada mən,
Azəri türkünə ərz eyləyirəm.
Vaqif Əlioğlu şairlik kimi ilahi bir vergi ilə
yanaşı, çox yaxşı saz ifaçılıq
qabiliyyətinə də malikdir. Çox
maraqlıdır ki, saz ifaçılığını
öz üzərində çalışaraq öyrənib.
Onun saz ifalarına kənd toylarında qulaq asan
insanlar, sözün əsl mənasında, heyran qalırlar.
Şairin saz haqqında yazdığı şeirinə nəzər
salaq:
Həm
yayım, payızım, həm qışım, yazım,
Həm dəmim,
həm qəmim, həm xoş avazım,
Köynəkdən
çıxanda a telli sazım,
Ömürlük
yadlara həkk olmuş adı,
Şairlərin
tacı, sər ustadı,
Ölməz
Vurğunumdan kəlamlar söylə,
Azəri türkünə salamlar söylə.
Bismillahla
yad et sən Ələsgəri,
Şəmşiri,
Bəhməni, Sinədəftəri,
Azaflını,
Kamandarı, Əkbəri,
Onlar olsun
qoy dilinin əzbəri,
Layiqsiz tərifdən
həmişə gen qaç,
Hər
yerdə Əkbərdən, Xanlardan söz aç,
Yanıq
Kərəminlə aləmə nur saç,
Zəlimxanım,
Ədalətim var söylə,
Azəri türkünə salamlar söylə.
Şairin bir neçə şeiri daha çox oxucu
auditoriyasını tapıb. Masabəylərin dillərində
əzbər olan şeirlərindən biri də “Tovuzum”
şeiridir. Bu şeirin kənd
camaatının və masabəylərin dillərində səsləndiyini
şəxsən özüm eşitmişəm. “Tovuzum” şeiri bir oxucu kimi, məni də
özünə cəlb edir və əzbərdən bilirəm.
Tovuzum
Cənnət
güşəsinə bənzər Tovuzum,
Qocasına,
körpəsinə qurbanam,
Hec bir
yerdə bərabəri olmayan,
Yüz nemətli süfrəsinə qurbanam.
Yayda qalx
sən Şah dağının belinə,
Ordan
tamaşa et Tovuz elinə,
Ölməz
Xanlarımın sarı telinə,
İsmayılın ləhcəsinə qurbanam.
Seyrə
çıxın, göyənlikdə dayanın,
Səhər
çağı gül ətrinə boyanın,
Qartallı,
kəklikli Haça qayanın,
Gül-çiçəkli sinəsinə qurbanam.
Aşıq
Əkbərimin cəlilisinə,
Büllur
bulaq kimi qaynar səsinə,
Ayə tək
yayılmış Yer kürəsinə,
Azaflımın kəlməsinə qurbanam.
İndi Vaqif Əlioğlunun
yaradıcılığını araşdırarkən bir
maraqlı şeir məni özünə cəlb elədi. Şair dostu,
xalq şairi Zəlimxan Yaquba yazdığı şeirini əziz
oxucuya təqdim edirik.
Dözümlüyük,
dözəcəyik birtəhər,
Qoltuğmuzda
papaq, alnımızda tər,
Ay Zəlimxan,
düz 5 ildir sərbəsər,
Yolun
gözləyirik hər axşam-səhər,
Utandıq
yanında qohumun, yadın,
Əziz şair niyə gəlib çixmadın?
Vaxt
tapıb yad edə bilməsən əyər,
Çopur
Ələsgərin xətrinə dəyər,
Vədəsinə
düz çıxmadı söyləyər,
Ünvanına
sənin kimi ustadın,
Harda qaldın, niyə gəlib çixmadın?
İstər
zimistanda, ya baharda gəl,
Yağışda,
boranda, istər qarda gəl,
Saxlama
Vaqifi intizarda, gəl,
Vallah
yadımızdan çıxmayır adın,
Əziz şair niyə gəlib çıxmadın?
Vaqif Əlioğlu tanınmış şair İsa
Cavadoğlunun bir neçə şeirinə nəzirə
yazmışdır. Biz bu məqaləmizdə bunlardan birini və
İsa Cavadoğlunun şairə yazdığı cavab
şeirini əziz oxucuya təqdim edirik.
Ay usta
(İsa
Cavadoğlunun
“Mən
olum” şeirinə nəzirə)
Oğrun
baxışlıya yaxınlaşdım mən,
Gülümsəyib tərs-tərs üzümə
baxdı.
Dedi:
Cavanlıqmı keçir qəlbindən,
Nə hala qalmısan bu qoca vaxtı?
Doğrudanmı,
qocalmışıq, ay usta?
Doğrudanmı, qocalmışıq, ay şair?
Göynətdi
qəlbimi o günü qara,
Yanar ürək hara, qocalıq hara?!
Yetişməmiş
altmışıncı bahara
Doğrudanmı,
qocalmışıq ay usta?!
Doğrudanmı, qocalmışıq, ay şair?!
Karvan asta
gedir, mənzil azalmış,
Nə tez aldı üstümüzü qarlı
qış.
Oğrun
baxışlardan bir həzz almamış
Doğrudanmı,
qocalmışıq ay usta?
Doğrudanmı, qocalmışıq ay şair?!
Uzanmamış
incə belə əlimiz,
Toxunmamış
şirin ləbə dilimiz,
Nə
yatdıq ki, nə də yuxu görək biz,
Doğrudanmı,
qocalmışıq ay usta?
Doğrudanmı, qocalmışıq ay şair?!
Ömrün
yayı keçdi, azalıb payız,
Yavaş-yavaş
bezir külfət, oğul-qız,
Bizə
“dayı” deyir yaşıdlarımız,
Doğrudanmı,
qocalmışıq ay usta?
Doğrudanmı, qocalmışıq ay şair?!
Yönüm
qibləyədər, əllər yuxarı,
Yalvarıram
möhlət verəydi barı,
Sonuncu
arzumdur, nəvə toyları,
Görmək
qismət olacaqmı ay usta?!
Doğrudanmı, qocalmışıq ay şair?
Qocalıq
(Vaqif
Sadıqova cavab)
Sən
cavansan, Vaqif, mənə baxanda,
Aralıdır səndən hələ qocalıq.
Kim etməyib,
qardaş, ondan şikayət,
Üzür canı gilə-gilə qocalıq.
Qocaların nə qəmlisi, nə şəni?
Xəzan olub gül bağçası, gülşəni.
Ürəkdəki
xoş duyğunu, nəşəni
Döndəribdi qara yelə qocalıq.
Dost deyil
ki, inciyəsən, küsəsən,
Düşmən
deyil, nəfəsini kəsəsən,
Bir iş
görmək isdədikdə, ayə, sən,
Badaq vurur gülə-gülə qocalıq.
Təbiətin
gərdişinə yox çara,
Bu sində sevgi hara, eşq hara?
Meyl eliyər nəsihətə, yumora,
Güc veribdi ancaq dilə qocalıq.
Şairlərə hər zaman cəmiyyətdə hörmət olmalıdır. Onlar dünyanı tez duyan, anlayan və müdrik insanlarıdırlar. Dünyamız onların şeirləri ilə bəzənir və çiçəklənir.
Həyat insana sevinc yox, qəm verir. İnsan dünyaya qəm, kədər çəkməyə gəlib. Bizlərin işi sanki qəm yükünü daşımaqdır. Ağlımız kəsən gündən insan dərdlə yoldaş olur. Bu yoldaşlıq uzunmüddətlidir. Daha doğrusu, qəbrə qədər bizi izləyir. Niyə bu yükləri çəkməliyik? Bunun məqsədi nədir? Hələ cavabı bilinməz olaraq qalır. Amma bu insanların çoxu şairdir. Onlar dərdlə, qəmlə, kədərlə yoldaş olurlar.
Mahmud Əyyub
Palitra.-2017.-22 aprel.-S.15.