Zəlimxan Yaqub:“Dünənə heç zaman güllə atmadım”

Demək, halalına haramlıq qatıb,

Tutduğu zirvədən enirsə şair.

Demək, ortalıqda şeytan işi var,

Kor qalan ocaq tək sönürsə şair.

(Zəlimxan Yaqub)

Dahilər haqqında danışmaq nə qədər çətindirsə, yazmaq ondan da çətindir. Həmin kəslər milyonların sevgisini qazanıb, könüllərdə əbədi səltənət qurub və yaşadığı ömür adi ömür olmayıb. Ömürləri kimi ölümləri də adi deyillər. Yaradıcılıqları kimi, adları da ölməzdir və əbədilik qazanıblar. Məgər könüllərdə səltənət quranın unudulması asandır? Əlbəttə, yox! Xalq sevdiyini unutmaz. Çünki onu milyonların içərisindən seçərək sevib. Zəlimxan Yaqub da xalqın milyonlar içərisindən seçərək sevdiyi söz sərrafı idi. Mənalı ömür sürən Xalq şairi Zəlimxan Yaqub söz dünyasında özünəməxsus iz qoydu. Allahın verdiyi ömrü mənasız yaşamağın əleyhinə çıxan Zəlimxan Yaqub etibarlı dostu qələmə müraciət edərək yazır:

Ömür bir fürsətdi, verilib sənə,

Ömürdən, fürsətdən yaz, qələmim, yaz.

Yaradan dünyanı cənnət yaradıb,

Sehrli cənnətdən yaz, qələmim, yaz.

Zəlimxan Yaqub yaradıcılığı o qədər zəngin və şaxəlidir ki, əsrlər keçdikcə gələcək oxucular bu yaradıcılığa dəfələrlə qayıdacaqlar. Zaman belə dahiləri əsrdə bir dəfə yetirir. Hər insan sözə sığal çəkə bilmir. Zəlimxan Yaqub isə bu çətin və məsuliyyətli işin öhdəsindən layiqincə gəldi və zaman Zəlimxanın istəyi ilə hərəkət etdi. Zəlimxan Yaqub irsində tarixə, milli kökə, adət-ənənəyə bağlılıq sarsılmazdır. Buna görə də şeirlərini milli kökə kökləyərək yazırdı. Biz bunu onun yaradıcılığında müfəssəl şəkildə görə bilirik. Şeirlərinin birində yazır:

Dünənə heç zaman güllə atmadım,

Keçmişi hörmətlə ananlardanam.

Duydum tarixləri bir tarix kimi,

Hər şeyi incədən qananlardanam.

Şair deyəndə gözlərimiz qarşısına kədər, dərd, qəm, qüssə gəlir və onların ömrü xalqın dərdini, yükünü çəkən ömürdür. Onların qəlbi rahatlıq tapa bilmir. Şairlər yazaraq rahatlıq tapırlar. Məgər şair ağrı, acı hiss etmədən yaza bilər? Zəlimxan Yaqub şeirlərinin birində yazır:

Ağrın yoxsa, nə biləsən dünyada

Sevinc nədir, kədər nədir, ələm nə?

Şair uca Allahla ünsiyyətdə olan insandır. İlhamlanmaq buna ən bariz nümunədir. Şairlər ölümlərindən sonra da böyük bir iz qoyurlar. Zəlimxan Yaqub da bu məsuliyyəti duyaraq yazır:

Dünya mənim idi mən olmamışdan,

Bilirəm dünyaya mən niyə gəldim.

Yazıldı alnıma sözün qisməti,

Sözümü zamana deməyə gəldim.

Həmişə Xalq şairi Zəlimxan Yaqub irsinə sonsuz məhəbbətim, sevgim, marağım olub ki, bunun nəticəsində onun bir neçə şeirini əzbər bilirəm və seçilmiş əsərləri stolüstü kitablarımdır. Sağlığında apardığı verilişləri, dəvət olunduğu tədbirlərdəki gurultulu çıxışlarını hər zaman sevinclə izləyirdim. Onun birnəfəsə dediyi şeirlər tək məni yox, hər kəsi sevindirirdi. Onun şeirləri xalq ruhuna çox yaxın idi. Bu gündə Zəlimxan Yaquba olan sevgini hər an hiss edirəm. Xalq və şair arasında olan sıx münasibət Zəlimxan zirvəsinin əlçatmaz olduğunu təsdiq edir. Zəlimxan Yaqub poeziyası xalq poeziyası idi. Azərbaycan cəmiyyətində Zəlimxan Yaquba olduqca böyük maraq var və onun şeirləri xalq arasında ildırım sürəti ilə yayılırdı. Çünki Zəlimxan Yaqub hər birimizin şairi olub və şeirləri ürəyimizin dərin qatlarından xəbər verir.

1 aprel 2018-ci ildə kitabxanama gözəl bir hədiyyə daxil oldu. Ədəbiyyat tariximizə adı qızıl hərflərlə yazılan hamımızın sevdiyi, əziz şairimiz Zəlimxan Yaqubun 13 cildlik əsərləri və “Peyğəmbər” poeması ailəsi tərəfindən mənə hədiyyə olundu. Öz adımdan bu hədiyyələrə görə Zəlimxan Yaqubun ailəsinə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Zəlimxan Yaqub adi insan deyildi, həmçinin adi şair də deyildi. O, yaradıcılığı, aşıq ifaları, səlis nitqi, gözəl fiziki görkəmi və iti yaddaşı ilə birlikdə əsl şəxsiyyət idi. Zəlimxan müəllim şeirləri yoxdan yaradırdı. Sanki bu şeirlər öz qafiyələri, heca sayları, ritmi ilə birlikdə, bir sözlə, nəzəri qaydalarla qeybdən bəzənib gəlirdi. Sevimli şairimiz Zəlimxan Yaqubun şəxsi yaradıcılıq otağı ilə tanış oldum. Otağa daxil olarkən gözümün önündən nələr keçdiyini bircə Allah bilir. Xalqın sevdiyi oğul Zəlimxan Yaqub öz əsərlərini bu dörd divarın arasında ərsəyə gətirib. Həqiqətən, bu divarlar və otaq Zəlimxan Yaquba yoldaşlıq etdiyi üçün bərəkətlidir. Otaqda olan kitab rəfləri və oradakı kitablar məni öz dünyamdan qopararaq Zəlimxan dünyasına apardı. Səliqə ilə yığılmış kitablar və şairin nizamla düzülmüş şəxsi arxivi, həqiqətən, məndə çox xoş təəssürat yaratdı.

Yaradıcı insanın otağı yaradıcılıqla məşğul olan insanlar üçün, həqiqətən, əziz və maraqlıdır. Çünki o insanların gözəl əsərləri bu otaqda yazılıb. Bu baxımdan, Zəlimxan Yaqubun yaradıcılıq otağı və şəxsi kitabxanası mənim üçün olduqca əzizdir. Axı Zəlimxan müəllim ən çox sevdiyim şairlərdən biridir. Onun bədii fikirləri, fəlsəfi düşüncələri, təsirli sözləri məhz bu otaqda dilindən süzülüb ağ kağızların üzərinə köçərək ölməzlik əldə edib. Belə insanların dillərindən süzülən hər bir kəlam əbədilik qazanır və xalqın hafizəsində yaşayır.

Şairin yaradıcılıq masası, xüsusilə diqqətimi cəlb elədi. Masa olduqca geniş, rahat və komfortlu idi. Axı xalqın şairinə bu yaraşır. Ürəyi sözlə dolu olan insana, bəlkə, bu masa da kifayət etməz. Zəlimxan Yaqubun yaradıcılığı zəngin bir irsə əsaslanır. Şairin əsərləri tək bu gün üçün yox, gələcək üçün də aktualdır.

Otaqla tanışlığımdan sonra şairin yandakı otağına daxil oldum və burada isə Zəlimxan Yaqubun bəzi şəxsi əşyaları, ilk nəşr olunan kitabları və sazı qorunub saxlanılır. Hər iki otaq Zəlimxansevərlər üçün bir muzey rolunu oynayır. Divarlarda şairin sağlığında öz əlilə yazdığı şeirlər və şəkillər diqqətimdən kənarda qalmadı.

Zəlimxan Yaqubun şəxsi kitabxanasında səliqə ilə düzülən kitablar məni özünə cəlb etdi və kitablara bir-bir nəzər yetirdim və olduqca dəyərli, az tapılan əsərlərlə rastlaşdım. Həmçinin şairin kitab rəfində öz əsərlərinin nizamla düzülüşü də diqqətimdən yayınmadı. Zəlimxan müəllimin zəngin əsərləri məni çox sevindirirdi və bəzi əsərləri isə mənim kitabxanamda var. Ürəyimdən bir hiss keçdi ki, kaş şairin bütün külliyyatı kitabxanamda olsun. Bu düşüncələrdə olarkən bir səs məni xəyal dünyamdan ayırdı. Şairin böyük oğlu Bəhlul Yaqubov mənə bildirdi ki, atamın 13 cildlik külliyyatını və “Peyğəmbər” poemasını sizə hədiyyə edəcəyəm. İnanın, bunu eşidərkən həddindən artıq çox sevindim və Bəhlul müəllimə dərin təşəkkürümü bildirdim.

Beləcə, Xalq şairinin yaradıcılıq dünyasına qısa bir səyahət etdim və onun bütün külliyyatına sahib oldum. Ədəbiyyatsevər bir insan kimi onun yaradıcılığını dərindən öyrənmək məqsədilə artıq əsərlərinin I cildinin mütaliəsinə başlamışam. Mənə bu hədiyyəni verən, Zəlimxan Yaqubun yaradıcılıq otağı ilə tanışlığıma şərait yaradan və şairin şəxsi əşyaları ilə tanış edən Zəlimxan müəllimin oğlu Bəhlul Yaqubova dərin təşəkkürümü bildirirəm.

Mahmud Əyyublu

AAB-nin üzvü

Palitra 2018.- 4 aprel.- S.13.