Şair Vəli Bozalqanlı irsinin axtarışında...

Şair Vəli Bozalqanlı 1880-ci ildə Tovuz rayonunun Bozalqanlı kəndində anadan olub. 20 yaşına qədər çobanlıq edən Vəli daha sonra papaqçı yanında şagird olub. Bir müddətdən sonra isə ayrıca papaq dükanı açaraq orada fəaliyyət göstərib. Şair Vəli Aşıq Hüseyn Bozalqanlıya şagirdlik edib. Ondan bəzi aşıq havalarını öyrənib və ara-sıra ifaçılıqla məşğul olub. Vəli Bozalqanlı bir sıra ictimai yığıncaqlarda iştirak edib. Dövrünün tanınmış söz ustadlarından Aşıq Ələsgər, Hüseyn Bozalqanlı, Xəyyat Mirzə ilə deyişib. 1933-cü ilin axırlarında qarayara xəstəliyindən vəfat edib. İndi isə Vəli Bozalqanlının şeirlərini təqdim edirik:

Dolanır

Səhər-səhər, bulaq, sənin başında

Bilirsənmi neçə canlar dolanır?!

Hərami baxışlı, hilalı qaşlı,

Tuti dilli dürr dahanlar dolanır.

Axşam, səhər başın baharından yaz,

Kəklik kimi coşa gələr xoş-avaz,

Dəstə-dəstə bəri gələn sərvi-naz,

Uca boylu nə qılmanlar dolanır.

Hərami gözlülər, hilal qaşlılar,

Yorğun maral kimi xoş baxışlılar,

Tirmə şal geyimli, qorqan saçlılar,

Ağ bədənlər, zər-nişanlar dolanır.

Mehmanındır yaşılbaşlı sonalar,

Süzgün baxıb cəllad kimi can alar,

Cismi insan, hüsnü mələk-simalar,

Təzə məhbub növcavanlar dolanır.

Bir abi-həyatsan gələn qonağa,

Əcəb seyrəngahsan ayna qabağa,

Yaxşıyla yamana qiymət qoymağa,

Vəli kimi gövhər-kanlar dolanır.

Gəzdi, qayıtdı

Bir maral baxışlı, tərlan cilvəli,

Sallanıb qarşımda gəzdi, qayıtdı.

Gördü bərəsini laçın kəsibdi,

Yaşılbaş sonatək süzdü, qayıtdı.

Bir ayna qabaqlı, qaşları kaman,

Qövsi-qüzeh gözlü, ləbləri yəmən.

Camalın şairə veribdir nişan,

Qəmər üzlü, qara gözlü qayıtdı.

Könlümün sevdiyi gözəl həmbabı,

Zülfləri bənd edib on dörd kitabı.

Ənnabi dodağı, cəvahir qabı,

Dür-dahanlı, şirin sözlü qayıtdı.

Dürdanədir ağır ellər içində,

Şəmsi-qəmər o gözəllər içində.

Zəmzəm zəmzəməli göllər içində,

Bir quba-qaz kimi üzdü, qayıtdı.

Vəlinin də könlü gəzən çağında,

Məcnun səhrasında, Fərhad dağında,

Yüz nazü qəmzəynən solu sağında,

Gərdənə telləri düzdü, qayıtdı.

Olar

Mənəm deyib bu meydana varanın,

Təbi tüğyan eylər, kirdigər olar.

Arif məclisində gövhər sərf eylər,

Nəsihət dəhanda dil əzbər olar.

Dərsdən ehtiyacım yoxdu bir kəsə,

Çıxaram meydana, girərəm bəsə.

Sallam, səni şər xatayi təcnisə,

Cavabında dünya sana dar olar.

Şair Vəli pəncə atar hər yana,

Kəllə boyun çəkməz heç körpə dana.

Tülkülər aslanla girməz meydana,

Tülkünün meydanı xəlvət, dar olar!

Gəzərsən

Qılman məlahətli, mələk simalı,

Könülləri sən, qıralı gəzərsən.

Bir qıya baxışın oxladı məni,

Xumar gözlü dağ maralı gəzərsən.

Eşq içində atəş saldın cana sən,

Ahu kimi süzdün, keçdin yana sən.

Şonqar mənəm, yaşılbaşlı sona sən,

Səyyadından hey aralı gəzərsən.

Əzəldən sevmişəm sən qızılgülü,

Bir ayna qabaqlı, saçı sünbülü.

Cida salma şeyda qalan bülbülü,

Solar gülün həm saralı, gəzərsən.

Təbib sənsən, yaralarım doğru, yar,

Yar həsrəti canda ciyər doğruyar.

Axtararsan, ələ keçməz doğru yar,

Həm yaslı, həm yaralı gəzərsən.

Qəvvas olub dəryaları keçməyə,

Sərraf olub məna, məxrəc seçməyə.

Dostu zəhər versə, alıb içməyə

Mən Vəlini sən çıralı gəzərsən.

Yeridi

Şənbənin günündə, yol kənarında,

Sallandı, qarşımdan sona yeridi.

Biri mehribandır, güldü, danışdı,

Biri cilvələndi, yana yeridi.

Biri çox gözəldir, əhli məhəbbət,

Birinin qaməti şirin hekayət.

Sümükləri uyğun, zülfləri kəmənd,

Rübənd tutdu, dürr dahana yeridi.

Biri növcavandır, dodağı ballı,

Biri şirin sözlü, kövsər zülallı.

Sürahi qamətli, ağ üzü xallı,

Bir ox vurdu, göhərkana yeridi.

Biri alışdırdı din-imanımı,

Almas kirpikləri tökdü qanımı.

Biri qiya baxdı, aldı canımı,

Nazü-qəmzələri qana yeridi.

Bir gül açıbdır təzə sənubər,

Vəlinin onlardan şikayəti var.

Gözəllər içində biridir ülkər,

Şölə salıb nur asmana yeridi.

Sən nəsən?

Şahlar şahı özü verib dərsimi,

Qədəminə xaki-payam, sən nəsən?

Sovlatıma nə daş, nə dağ dayanmaz,

Boz bulanıq, coşqun çayam,

sən nəsən?

Ər deyilsən, durma barabarıma,

Aşıqlıq elmimə, şirin karıma.

Pəncən çata bilməz burcü carıma,

Yeddi qaftək mən qalayam,

sən nəsən?

Əslim Bozalqanlı, Aşıq Vəliyəm,

Yol azanın ərkanıyam, yoluyam.

Firdovsi xəyallı, qırxlar quluyam,

Bir saya sal, mən o sayam, sən nəsən?

Könül muştaq olub mah camalına,

Sənnən şirin-şirin ixtilat eylər.

O kövsər ləbindən, gül yanağından

Bir busə lütf etsən, kifayət eylər.

Yenə canım qaldı dərd ayağında,

Dilbər sevdasında, gül oylağında,

Könlümün bülbülü hüsnün bağında,

Oxuyar şövqlə, qiyamət eylər.

Yoxdur sənin kimi qaşları kaman,

Qul şair Vəlidir oduna yanan,

Mərhəmətli sultan, lütfkar canan,

Öldürməz aşığı, mərhəmət eylər.

Eylər

Yarın vəsfi-halı düşəndə yada,

Qəm yeyər könlümü, dad-aman eylər.

Eşq əlindən yandı dilim, dəhanım,

Atəş sinəm üstə nə yaman eylər.

Səndən ayrı düşdüm indi nazlı yar,

Qan ağlar gözlərim, çəkər ahu-zar.

Verən olsa yardan mənə bir xəbər,

Elə bilərsən ki, bir ehsan eylər.

İtirmişəm tülək tərlan, maralı,

Gülgəz rəngim gündən-günə saralı.

Şair Vəli, düşdüm yardan aralı,

Bülbül kimi könlüm nə fəğan eylər?!

Canım

Təzə məni eşqə salan növcavan,

Ağ üzündə gülün qurbanı canım!

Fərə kəklik kimi dəyib danışam,

Şəhdü şəkər dilin qurbanı canım!

Düşübdür sinəmə eşqinin közü,

Sənin firqətindən, ay qonşu qızı,

Yanağın dağların lalə, nərgizi,

Üzündəki, xalın qurbanı canım!

Gördü aşıq Vəli oduna yandı,

Məstanə gözlərin canlar, alandı,

Kirpiyin cəlladı, qaşın kəmandı,

Gen qabaqda telin qurbanı canım!

Toplayıb tərtib etdi:

Mahmud Əyyublu

AAB-nin üzvü

Palitra.-2018.-12 dekabr.-S.15.