Televiziya yaradıcılıq tələb edən bir məkandır

Firudin Bünyadzadə: “Dövlət televiziyasında olan efir mədəniyyəti, üslub, efir ab-havası dəyişməyib”

Bu gün heç bir evi televiziyasız təsəvvür etmək olmaz. Hər gün evimizə mavi ekranlardan boylanan bu sirli məkanla Azərbaycan tamaşaçılarının tanışlığı düz 54 il bundan əvvəl ana televiziyamız sayılan Azərbaycan Dövlət Televiziyası ilə başlayıb. Yarandığı gündən inkişafa doğru gedən bu məkan indi özünün ən ali pilləsində durur.Lakin unutmaq da olmaz ki, televiziyamız bu inkişafa zaman - zaman həmçinin öz sənətinə vurğun olan, işinin peşəkarları sayılan neçə -neçə insanların sayəsində nail olub. Demək olar ki, elə yarandığı ilən 40 il Azərbaycan Dövlət Televiziyasının “Xəbərlər” verilişində rejissor işləyən Firudin Bünyadzadə ilə söhbətimiz də bu mövzuda davam etdi. Televiziyanın dünənindən və bu günündən danışan Firudin Bünyadzadə söhbətə Azərbaycan Dövlət Televiziyasına ilk gəlişindən danışdı.

-Xatirlərimdə yaşayan o zəngin mənəviyyatlı illəri necə unutmaq olar. İncəsənət İnstitutunu bitirəndən sonra işləmək üçün təyinatımı Mədənyyət Nazirliyinə verdilər. O zaman 1956-cı il idi. O illərdə televiziya Azərbaycanda ilk addımlarını atırdı. Televiziya Mədəniyyət Nzirliyinin bir idarəsi idi. İdarənin rəisi də Ənvər Əlibəyli idi. Mədəniyyət nazirinin müavini İsrafil Nəzərov məni qəbul edib bir qədər söhbət edəndən sonra kadrlar şöbəsinə sərəncam verdi ki, mən televiziya idarəsində işləyim. İdarəyə getdim, bina hələ inşa olunub qurtarmamışdı. Hər tərəf qalaq -qalaq daşlar, palçıq gölməçələri idi. Bir təhər binaya daxil oldum. Binanın aşağı mərtəbəsində cəmi 3 otaq hazır idi. İdarənin rəisi, baş redaktor və baş rejissor bir otaqda, qalan iki otaqda isə başqa yaradıcı işçilər əyləşmişdilər. Rəssamlar isə dəhlizdə dekorları divara söykəyib işləyirdilər.İdarədə 30 m2 darısqal studiya fəaliyyət göstərirdi. Elə o zamandan həmin idarədə çalışmağa başladım. Çətinliklər çox idi. Lakin hamımızda böyük ruh yüksəkliyi var idi. Rejissorlar yaradıcılıq işləri ilə bərabər televiziyanın texniki imkanlarını bilməli və veriliş zamanı bu imkanlardan istifadə etməyi bacarmalıydılar.İndinin televiziya imkanları qarşısında o zamankı primitiv texniki avadanlıqları çox vaxt rejissorlara imkan vermirdi ki, öz yaradıcılıq potensialını tamaşaçılara çatdıra bilsinlər. Televiziya yaradıcılıq tələb edən bir məkandır.Texnika isə bir vasitədir.

-Televiziyanın ozamankı sadə texnikasının yaratdığı çətinliklərə toxundunuz. Azərbaycan Televiziyası bu gün dünya standartlarına cavab verən zəngin maddi texniki baza ilə təmin olunub. Necə hesab edirsiniz illər öncə bu imkanları olmayan televiziyada çalışanların, yoxsa bu gün zəngin texnologiyadan yararlanaraq işləyənlərin peşəkarlığı, yaradıcılığı yüksəkdir?

- İlk olaraq bunu deməliyəm ki, hər bir sahədə olduğu kimi televiziya aləmində də peşəkarlıq tədricən yaranır. İlk yaranan televiziyada peşəkarlıq necə ola bilərdi. Televiziya inkişafa doğru getdikdə peşəkarlıq da əmələ gəlir. Gəlin təsəvvür edək, əgər o zaman televiziyamız yeni yaranmışdısa və xaricdən heç bir mütəxəssis dəvət olunmamışdısa yerli əməkdaşlardan hansı peşəkarlığı gözləmək olardı? O zamanın işçiləri özləri hələ televiziyanı öyrənirdilər. Bir müddətdən sonra biz artıq işimizin peşəkarına çevrildik. Lakin cəsarətlə deyə bilərəm ki, illər öncə zəngin texniki imkanları olmayan ozamankı yaradıcı kollektivdə məsuliyyət, estetik zövq, etika daha yüksək idi. Bu gün xüsusilə özəl televiziya verilişlərində rejissor peşəkarlığı yoxdur. Pult arxasına əyləşən hər bir rejissor bilməlidir ki, o peşəkar yaradıcı mədəniyyət və incəsənət təbliğatçısıdır.

-Ötən illərdən Azərbaycan Televiziyası uzun bir inkişaf yolu keçib. Bu dəyişikliklər sizi qane edir?

- Əlbəttə, qane edir. Dünyada illər boyu hər bir şey inkişafda olduğu kimi televiziya da inkişaf edir. O vaxt yeni yaranan, ilk addımlarını atan milli televiziyamız da bu gün özünün inkişaf etmiş bir pilləsində durur. Bu, tək məni yox, bütün televiziya tamaşaçılarını qane etməlidir. Bu inkişaf televiziya əməkdaşlarının yaradıcılığı baxımından da özünü göstərir. O zamankı yaradıcılıqla indiki yaradıcılıq müqayisə olunmayacaq dərəcədədir. Çünki yaradıcılığı göstərmək üçün texnikanın olması da vacibdir. O vaxt heç bir texnika yox idi. Bu da əvvəl insanların nə qədər yaradıcı olmasına baxmayaraq istər-istəməz verilişlərin keyfiyyətcə aşağı səviyyədə olmasına gətirib çıxarırdı. İlk televiziya fəaliyyətə başlayanda informasiya proqramı ilə efirə çıxmışdı. Cəmi 30- 40 nəfər işçinin çalışdığı bu idarədə biz çalışırdıq ki, qısa vaxt ərzində öncə daxili xəbərləri, sonra isə Sovet məkanında olan xəbərləri çatdıraq. Sonradan isə digər redaksiyalar yarandı. Bütün bunlar ozamankı kiçik kollektivin maksimum yaradıcılıq səylərinin nəticəsi idi. Mən indi günün çox hissəsini AzTV verilişlərini izləyirəm. Bu dəyişiklikləri o zamanın televiziyası ilə müqayisə etmək düzü mənə gülməli gəlir. Əgər biz o zaman gün ərəzində 2-3 saatlıq efir ilə çıxırdıqsa, bu gün bu telekanalı 24 saat bütün dünya izləyə bilir. İnkişafdan danışdıqda tək bunu demək kifayətdir. Bu günün televiziyasının yaradıcılıq keyfiyyətinə gəldikdə isə bu gün redaksiyalarda gənclərin çalışmağı, onların geniş müasir texnologiyaları bilməsi təbii ki, onların yaradıcılığına da müsbət mənada təsir edir. Eləcə də bu gün canlı verilişlərin çox olması televiziya imkanlarının genişliyindən xəbər verir. Həmçinin səyyar televiziyaların olması bu gün ölkənin istənilən nöqtəsində baş verən hadisələri canlı olaraq tamaşaçılara çatdıra bilir. Təbii ki, bütün bu qeyd olunanlar televiziyanın dünənini, bir verilişi efirə vermək üçün mövcud çətinlikləri görən rejissor kimi məni necə qane etməyə bilər?

-Uzun illər Dövlət televiziyasının “Xəbərlər” verilişində rejissor işləmisiniz. Bu gün həmin televiziyada yayımlanan eyniadlı verilişdə nə dəyişməyib?

- Ümumiyyətlə, bu televiziyada olan efir mədəniyyəti, üslub, efir abı havası deyərdim ki, dəyişməyib. İllər keçsə də, ana televiziyamız öz səviyyəsini saxlayıb. Bu “Xəbərlər” proqramına da aiddir. Bu verilişdə olan rəsmilik, ciddi ab- hava, efir mədəniyyəti illər sonra da dəyişməz qalıb. Buna baxmayaraq bu illər ərzində “Xəbərlər”in müsbət mənada qazandıqları da az olmayıb. Bu müddət ərzində “Xəbərlər” verilişi daha da operativlik, professionallıq qazanıb.Yeniliklərə qoşulsa da lakin öz çərçivəsindən çıxmayıb. Biz bir zamanlar Azərbaycanın hansısa bölgəsindən hər hansı məlumatı əldə etmək üçün günlərlə çalışırdıq. O informasiya efirə getdikdə isə artıq öz aktuallığını itirirdi. Bu gün isə yüksək rabitə, internet informasiyanı tamaşaçılara çatdırmaqda daha operativ edib. Bu günün “Xəbərlər”i köhnə məlumatları təkrarlamır. Hər zaman yeniliklərlə çıxış edir. Həmçinin ötən illərdən fərqli olaraq bu günün xəbərləri özünün yüksək səs effekti ilə, təsviri iə seçilir. Bu gün informasiya verilişi kimi tanınan “Xəbərlər” verilişi öncələr bir neçə ad altında efirə gedib. Belə ki, 60-cı illərdə televiziyanın “Son xəbərlər” redaksiyası yarandı.Bir neçə ildən sonra “Yeniliklər” adlandı.Hər iki ad günün tələblərinə cavab verə bilmədiyi üçün yeni ad fikirləşməli və başlıq çəkilməli idi. Onda mən redaksiyanın rejissoru kimi təklif etdimki, informasiya proqamımız “Günün ekranı” adlandırılsın. Komitənin rəhbərliyi mənim təklifimi bəyəndi və redaksiyamızın da adi günün ekranı adlandırıldı. Rəhbərlik məni həmin redaksiyaya baş rejissor təyin etdi. 70-ci illər cəmiyyətimizin bütün sahələrində dönüş illəri idi. Harada həyat qaynayırdısa- “Günün ekranı” orada idi. Oprerativ verilişlər hazırlanır və həmin gün də “Günün ekranı” proramında göstərilirdi.

Mən televiziyada diktor və aparıcı məfhumuna da toxunmaq istərdim. Belə ki, əvvəlki illərdə televiziyada yalnız diktor görürdük. Diktor daha çox rəsmi və quru tərzdə informasiyanı çatdırırdı. Bu gün isə müxtəlif verilişlərdə aparıcıların olması tamaşaçı ilə televiziya arasında sanki bir canlı ünsiyyət yaradır. Bu gün televiziyamızda yeni bir uğuru da qeyd etmək yerinə düşər. Belə ki İdman Kanalının açılması bizlərə ümüd verir ki, gələcəkdə digər müxtəlif sahəli kanallar da açılacaq.

-Siz həmçinin televiziyada işlədiyiniz müddətdə İncəsənət İnstitutunda da dərs demisiniz. Həm rejissor həm müəllim olaraq tələbələrinizə tədrisdə əsas nəyə diqqət edirdiz?

- O vaxtı mən hələ gənc idim. Ürəyimdə çox həvəs var idi. Sevib-seçdiyim rejissor adı ilə həmişə xüsusi fəxr edirdim. Gəncləri də özüm kimi görmək istəyirdim. Əsas iş yerim AzTV olmaqla bərabər həm də İncəsənət İnstitutunda teatr tarixindən dərs deyirdim. Azərbaycan, Rusiya və Qərb teatr tarixlərindən mühazirələr oxumaq, tələbələri xalqımızın zəngin mədəniyyəti, incəsənət xəzinəsinin sirləri ilə tanış etmək mənə xüsusi xoş idi. Sonrakı illərdə incəsənəti bitirən tələbələrimin çoxu televiziya və radioda işlədilər.Öz tələbələrim sonradan həmkar kimi görmək mənə zövq verirdi.

G. RAMİZQIZI

Paritet.- 2010.- 26-27 avqust.-S. 10.