“Ən əsas prinsipimiz odur ki, nə yolla olursa olsun öyrənmək lazımdır”

2009-cu ildə ən çox beynəlxalq layihəni Azərbaycan Könüllülər İctimai Birliyi həyata keçirib

Dahilərdən biri deyib həyatda uğur qazanmağın yolu odur ki, hər işə başlamazdan əvvəl gərək özü-özünə bu sualı verəsən: “Mən bu işdən nə əldə edəcəyəm”. Görünür bu dahi kapitalizm ictimai-iqtisadi formasiyasının “hökm sürdüyü” dövürdə yaşayıbmış. Çünki adətən kapitalizm sistemində inasnlar hansısa işə başlayanda mənfəat olmasa, o işə getmirlər. Amma belə bir sistemdə könüllülük faliyyəti ilə məşğul olan inaslar və ictimai qurumlarda az deyil. Əslində elə vətəndaş cəmiyyətinin qurulmasında əsas şərtlərdən biri insanların könüllü olaraq ödənişsiz fəaliyyət göstərməsidir. Maraqlıdır ki, bu “mənfət uğurunda” zamanda insanlar könüllülük işinə necə gəlirlər? Onları bu işə cəlb etmək üçün hansı maraq oyadılır? Üzvləri gənclər olsa da Azərbaycan Könüllülər İctimai Birliyi bu işdə ən “qocaman”dır. Yəni Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin qurulması ideyası yaranan ərəfədə bu təşkilat təsis edilib. Birliyin yeni seçilmiş prezidenti Əliaslan Əliyevlə görüşüb qeyd etdiyimiz və digər suallara cavab axtardıq.

- Sözün düzü, bu vaxta qədər çətinliklə üzləşməmişik. Ən azından könüllü işinin müqabilində bizim həmin insanların inkişafına yönəlmiş təkliflərimiz hədindən artıq çox olur. Məsələn, il ərzində biz 100-ə yaxın gənci beynəlxalq tədbirlərə göndəririk. Biz o gəncləri seçib göndəririk ki, onlar bizim layihələrimizdə aktiv şəkildə iştirak edirlər. Könüllü üçün xaricə canatma meyiliyi çox olduğu üçün bu da bir stimuldur. Kimlərsə Azərbaycanda olan beynəlxalq və yerli tədbirlərdə iştirakçı kimi daha fəal olublarsa artıq biz onları növbəti layihələrimizə rəhbər təyin edirk. Və yaxud bir onları biznes strkturlarına işə düzəltməyə kömək edirik. Bizdən işçi istəyəndə kreiteyaralırı deyirlər, o saat bilirik ki, bizim belə bir könüllümüz var və o bu işi apara bilər. Ən əsası da bu sistemdə işəgötürən sıradan bir adamı işəgötürmək istəmir. İş təcrübəsi istəyir. Bu təcrübəni də gənc harada qazanmalıdır? Yeganə yer ictimai təşkilatlar. Yəni bu ictimai təşkilatlarda gənclər çalışmaqla əslində çox böyük məktəb keçirlər. Orada öyrəndiklərini gələcək iş yerlərində tətbiq edirlər. Bu da onlara maraqlıdır. Vaxtilə bizim təşklatın üzvü olmuş gənclərdən hazırda həm dövlət orqanlarında, həm biznes qurumlarda, həm də müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarda aktivləri var.

- Bildiyimiz kimi ötən il Azərbaycanda “Könüllülük fəaliyyəti haqqında” qanun qəbul olundu. Bundan sonra bu sahədə hansısa canlanma varmı?

- Əslində bu qanun geçikmiş qanun idi. Çünki BMT-nin Könüllülük Proqramı Azərbaycanda 1999-cu ildən başlayıb. Bundan bir il sonra ilk könüllü təşklat- Azərbaycan Könüllülər İctimai Birliyi yaranıb. 10 ilin tamamında qanunun qəbulı olunması , fikrimcə, bir az geçikmiş idi. Çünki həm gənclərin fəallığı əvvəlki dövrlə müqayisədə çox yüksəkdə idi, həm də o qanunun qəbul olunub- olumamağından asılı olmayaraq canlanma var idi. Qanunun yalnız könüllülərin hüquqları pozularsa, onların hər hansı digər problemi olanda rolu olur. Qanun həmin prosesləri nuzamlamaqda kömək edir.

- Azərbaycanda könüllülük fəaliyyəti necə tənzimlənir?

- Azərbaycanda könüllülük fəaliyyəti ilə bağlı qanunda göstərilənlərlə, realıq bir qədər fərqlidir. Məsələn, qanunun tələblərinə görə könüllü iş qrafiki və könüllüyə ödənilən məbləğ var. Yəni könüllülünün öz istəyilə matevasiyası olmalıdır ki, hər hansı bir layihədə iştirak etsin. İştirak etdiyi müddətdə qanunvericiliyə uyğun olaraq ona gündəlik xərclərinin ödənilməsi üçün normativə uyğun olaraq ödəniş olmalıdır. Amma həmin o normativlərlə real xərclər arasında uyğunsuzluq var. Real xərcləri nəzərə alsaq o xərclər könüllüyə bir az artıq ödənlməlidir. Könüllünün də matevasiyası daha çox maliyyəyə yox, layihəyənin özünə istiqamətlənir. İndi bizimlə əməkdaşlıq etmək üçün Güləş Federasiyası müraciət edib. Güləş Fedarasiyasının da aprel ayında Avropa Çempionatı olacaq. 100 nəfər könülü lazımdır. Həmin insanların xərclərinin ödənməsindən başqa onların gələcəkdə beynəlxalq yarışlar olan zaman həmin yarışları tərcüməçi kimi və ya hansısa formada komanda tərkibində xaricə getmək məsələsidir. Bu artıq könüllülük işinə cəlb olunan insan üçün maraqlıdır. Çünki bu adam tələbədir və istər-istəməz xaricə çıxmaq istəyir. İndiki tələbələrin əsas istəyi bir az dəb halını alıb, bir aza reallıqdan irəli gəlib ki, dünya görüşünü genişləndirmək üçün və s. xaricə çıxmaq istəyir. Bu artıq onun motivasiyası oldu. Ona görə də könüllülük fəaliyyəti daha çox təşkilatın resursları, könüllünü hansı formada işə cəlb etməsi, və onu necə maraqlandırması ilə tənzimlənir.

- Könüllülük fəaliyətini əsasən hansı sektor həyata keçirir?

- Ən əsası qeyri-hökumət təşkilatlarını. Onların fəaliyyəti ancaq ondan ibarət deyil ki, layihə yazıb onu həyata keçirsin və yekunda da hesabat versin. İşin effektivliyi ondan ibarətdir ki, sən vətəndaş cəmiyyətini bir hissəsisənsə necə öz təşkilatının inkşafı ilə maraqlısansa, ondan da daha çox cəmiyyətə töhfə verməlisən. Cəmiyyətə də töhfəni bir həyata keçirdiyin layihənin uğuru ilə, bir də o layhəyə cəlb etdiyin insan resurusu ilə verə bilərsən. Hazırda ən çox sərmayə qoyulacaq sahə insan kapitalıdır. Çünki insana ünvanlanmış olan layihələrdə heç vaxt uduzmursan. Ola bilər hər hansı bir zamnda iş görəsən. Bu layihə hər hansı bir müddəti əhatə edir. Amma insan yetişdirsənsə bu insan yaşadıqca artıq o, dövlətçiliyə xidmət edən bir insandır. Bir nəfər inkişaf edirsə sonrada o da digərlərinə kömək olacaq. Beləliklə cəmiyyətin çoxşaxəli formada inkişafına yardımçı olursan. Könüllülük fəaliyyəti də bu işdə aza rol oynamır.

Dövlət orqanlarından Gənclər və İdman Nazirliyinin adını çəkə bilərəm. Bu da öna görədir ki, həm də nazirliyin işçilərinin bir qismi vaxtilə QHT-lərdən çıxmış insanlardır, həm də adından göründüyü kimi gənclərlə iş düzgün qurulub. Gənclərin özlərinin də marağı var ki, orada iştirak etsinlər. Bir də ki, yerli QHT-lərdən başqa beynəlxalq təşkilatların layihələrinə könüllülər cəlb olunurlar. Deyərdim ki, bələdiyyələrdə könüllülkü işi demək olar ki, qurulmayıb.

- Bəs, könüllülük fəaliyyəti xaricdə necədir?

- Avropada bir proqram var. Bu EVS (Avropa Könüllülük Xidməti) adlanır. Müxtəif təşkilatlar bir şəbəkə vasitəsilə bir-birinə könüllü göndərirlər. Məsələn, bizə 2009-cu ildə Polşadan 3 könüllü gəldi. Onlar bizim təşklatın fəaliyyətində aktiv iştirak edirdilər. Bundan başqa biz də ilk dəfə olaraq 4 nəfəri Avropanın müxtəlif ölkələrinə göndərdirk. Bu bizə nə verir? Həmin şəxslə minumum 3 ay müddətində olduğu təşkilatı öyrənir və təcrübə keçirlər. Həmin şəxslər ölkəyə qayıdanda öz bilik və təcrübələrini çox rahatlıqla tətbiq edə bilirlər. Eynilə Avropadan bura könüllülər cəlb edirik. O gənclər bura gələndə öz təcrübələrini bizimlə bölüşürlər. Bunula da Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin inkişafında böyük rol oynamış olurlar. Bizim ən əsas prinsipimiz odur ki, fəaliyyətlə, oxumaqla, ümumiyyətlə, nə yolla olursa olsun öyrənmək lazımdır.

- Bu iş daha çox hansı ölkədə inkişaf edib?

- Konkret olaraq mən ölkəyə ayrımaq istəməzdim. Məsələn, bizdə könüllülük fəaliyyəti daha çox təşkilatladadır. Amma Avropada elə deyil. Avropada təşkilatlarla bərabər ictiayyətin fərdi üzvləridə bu işdə fəaldırlar. Əgər hansısa binanın həyətində kiçik bir ekoloji problem yaranırsa, onlar gözləmirlər ki, bunu ya bəldiyyə, ya icra hakimiyəti və s. aradan qaldırsın. 10 nəfər təşəbbüs qurupu yaranır, müəyyən təşkilatlara müraciət edib avadanlıq alırlar və sonra ərazini özləri təmizləyilər. Onlar hansısa orqandan heç nə gözləmirlər, sadəcə yaşadıqları ərazinin qayğısına qalırlar. Bu da könüllülük fəaliyyətinin bir tərkib hissəsidir. Bizdə o tip məsələlərə bir az kənardan baxırılır. Fikirləşirik ki, kimsə bizim əvəzimizə gəlib nə isə etsin. Tutaq ki bir neçə gün bundan qabaq qar yağmışdı. Düzdü müəyyən yerlərin qarını təmizlədilər. Amma dövlət istəsə belə bu işin hamısnı həyata keçirə bilməz. Onda gərək bütün dövlət qurumları düşsün məhəllələrə qar təmizləsinlər. Dünyanın heç bir ölkəsində bu mümkün olan şey deyil. Bizim vətəndaşımızın özündə bir təşəbbüs olmalıdır. Heç olmasa hərə öz məhlləsini qardan təmizləsin. Bu kifayət qədər böyük bir şeydir.

- Siz gənclərlə əsasən hansı işləri görürsünz?

- Ekoloji layihələrdən tutumuş idman yarışlarına kimi ən müxtəlif sahələrdə işləyirik. Bizim tez-tez uşaq evlərində, əlillərlə bağlı aksiyalarımız olur. Hətta biz könüllülük fəaliyyətinə müğənniləri, ölkədə tanınmış şəxsləri cəlb edirik. Çünki xüsusi qayğıya ehtiyacı olan insanlar cəmiyyətədən özünü təcrid etməməlidirlər. İnsana imkana verməmək lazımdır ki, o özümü cəmiyyətdə yararsız hesab etsin. İnsan həmişə özünü lazımlı hesab etməlidir.

Fuad

Paritet.- 2010.- 18-19 fevral.- S. 10.