Hazırda təhsil sferasında 14 dövlət proqramı uğurla həyata keçirilir

Şəmsəddin Hacıyev: “Təhsil müəssisələrinin yeni maliyyələşdirmə mexanizminə keçidi bütövlükdə ali təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsinə səbəb olacaq”

O bildirib ki, yeni təhsil qanunu təhsil sistemində baş verən bütün proseslərin tənzimlənməsi üçün vahid qanunvericilik bazasının yaradılması və ölkədə fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələrinin hüquqi statusunun dəqiq müəyyən edilməsi baxımından mühümdür: “ Yeni qanunun qüvvəyə minməsi ali təhsilimizin Boloniya prosesinə qoşulmasının sürətləndirilməsi və ali təhsil müəssisələrimizin bu prosesin tələblərinə uyğunlaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin artmasına səbəb olub. Ümumiyyətlə, 2009-2010-cu tədris ili ali təhsil müəssisələrində kredit sisteminin tətbiqinin genişlənməsi, orta məktəblərdə test üsulunun tətbiqi ilə mərkəzləşdirilmiş buraxılış imtahanlarının keçirilməsi, ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu prosesinin daha da təkmilləşdirilməsi, ali təhsil müəssisələrinin yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqinə başlanması və s. yeniliklər ilə xarakterizə oluna bilər. “Təhsil “qanununun icrasının təmin edilməsi məqsədilə, Nazirlər Kabineti tərəfindən “Məktəbə hazırlığın təşkili qaydaları”nın, “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları (kurikulumları)”nın, “Orta ixtisas təhsili pilləsinin dövlət standartı və proqramı”nın, “Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı”nın, “Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və “magistr” dərəcələrinin verilməsi qaydaları”nın, “Rezidentura təhsilinin məzmunu və təşkili qaydaları”nın, “Təhsil haqqında dövlət sənədlərinin nümunələri və onların verilməsi qaydaları”nın, “Ümumi təhsili xüsusi nailiyyətlərlə başa vuran məzunların qızıl və ya gümüş medalla təltif olunma qaydası”nın təsdiq edilməsi haqqında müvafiq qərarlar qəbul edilib və bu istiqamətdə işlər davam etdirilir.”

Ötən ay Prezident yanında Təhsil Komissiyasının ali təhsil müəssisələrinin yeni maliyyələşmə mexanizminə dair keçirilən müşavirəyə toxunan Ş. Hacıyev bildirib ki, təhsil müəssisələrinin maliyyələşdirilməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsi və əslində tamamilə yenidən qurulması “Təhsil haqqında” qanunun 38-ci maddəsində nəzərdə tutulub: “Yeni maliyyələşdirmə mexanizminin ən sadə anlamda məzmunu təhsil müəssisələrinin hər bir təhsilalana düşən xərc norması üzrə maliyyələşdirilməsindən ibarətdir. Bu ildən başlayaraq sözügedən mexanizmin hələlik ali təhsil müəssisələrində tətbiqinə başlanacaqdır. Artıq bu barədə Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı var və Maliyyə Nazirliyi, eləcə də Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən bu istiqamətdə lazımi tədbirlər həyata keçirilir. Hesab edirəm ki, yeni maliyyələşdirmə mexanizmi ali təhsil sistemində sağlam rəqabət mübarizəsinin bərqərar olmasına, dövlət və özəl ali məktəbləri arasında ayrıseçkiliyin aradan qaldırılmasına və son nəticədə bütövlükdə ali təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsinə səbəb olacaqdır.”

Müşavirədə Boloniya prosesinə qoşulduğunu elan edən ali məktəblərlə bağlı da tənqidi fikirlərə münasibət bildirən Ş Hacıyev əlavə edib ki, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin 4 fakültəsində 2006-cı ildən, digər fakültələrində isə 2008-ci ildən kredit sisteminin tətbiqinə başlanıb.Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiş standartlara əsaslanaraq kredit sisteminin bütün tələblərinə cavab verən yeni tədris planları hazırlanıb və 2009-2010-cu tədris ilindən I kurslar həmin tədris planlarına müvafiq olaraq təhsilə başlayıblar. Əvvəlki illərdən fərqli olaraq, bu ildən tələbələr üçün fərdi tədris planları tərtib olunub, onların əsasında işçi tədris planları qurulub və fənlər üzrə qruplar formalaşdıqdan sonra dərs cədvəlləri tərtib edilib. Eyni zamanda, kredit sisteminin əsasnaməsinə uyğun olaraq yeni jurnallar tərtib olunaraq istifadəyə verilib. Bu jurnallarda sərbəst işlər üçün ayrıca səhifə ayrılaraq tələbələrin imtahana qədərki ballarının hesablanması cədvəlləri yerləşdirilib: “Xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır ki, bu ildən I və II kurslarda imtahanlar kompüterlərlə təchiz edilmiş xüsusi otaqlarda test üsulu ilə həyata keçirilir. Hər bir fənn üzrə nəzərdə tutulmuş test imtahanlarına ayrılan vaxt 1 saat 20 dəqiqə olmaqla 50 sualdan ibarətdir və hər bir düzgün cavab bir balla qiymətləndirilir. İmtahana qədərki balların qabaqcadan proqrama daxil edilməsi nəticəsində tələbələr imtahandan dərhal sonra öz yekun ballarını görürlər və imtahanın nəticələri dərhal çap olunur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, virtual universitet bu nəticələrdə heç bir dəyişikliklər etməyə imkan vermir. Universitetdə imtahanlar başa çatdıqdan sonra tələbənin təhsil proqramını mənimsəmə səviyyəsini yoxlamaq üçün Ümumi Orta Müvəffəqiyyət Göstəricisi (ÜOMG) hesablanır. ÜOMG kredit sisteminin əsas atributlarından biridir. Bu göstərici avtomatik olaraq virtual universitetin köməyi ilə hesablanır. Bütün bu yeniliklər tyutorların xüsusi səyi nəticəsində həyata keçirilib. Məhz kredit sisteminə aid ilkin əsas məlumatları, eyni zamanda Boloniya prosesi, biliyin qiymətləndirilməsi, virtual universitetdən istifadə qaydaları və s. haqqında ətraflı məlumatları tələbələrə tyutorlar aşılayırlar.”

Məlum olduğu kimi “ Təhsil haqqında” qanun çərçivə qanunu olduğu üçün təhsilin ayrı-ayrı pillələri və səviyyələri üzrə bir sıra sahəvi qanunların da qəbul edilməsi nəzərdə tutulub. Artıq “Elm haqqında” və “Ali təhsil haqqında” qanun layihələrinin hazırlanması məqsədilə Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin nəzdində müvafiq işçi qrupları yaradılıb. Hazırda hər iki qanunun ilkin layihəsi hazırdır və onların Milli Məclisin payız sessiyasında müzakirəyə çıxarılması nəzərdə tutulub. Qanun layihəsinin əsas məqsədi haqqında məlumat verən Ş.Hacıyev bildirib ki, məqsəd Azərbaycan elminin inkişafını sürətləndirmək olan “Elm haqqında” qanun layihəsi elmin qanunvericilik bazasının yaradılmasına və elmi fəaliyyətlə bağlı bütün proseslərin hüquqi tənzimlənməsinin təmin olunmasına xidmət edəcək. Qanun layihəsində elmi fəaliyyət sahəsində dövlət siyasətinin məqsəd və prinsipləri, elmi fəaliyyətin stimullaşdırılması mexanizmi, elmi işçilərin hüquq və vəzifələri, elmin idarə olunması və koordinə edilməsi sistemi, elmin maliyyələşdirilməsinin yeni mexanizmi, innovasiyaların stimullaşdırılması, elmi məktəblərin yaradılması və s. bu kimi məsələlər təsbit edilib. Elmin nəticəliliyinin yüksəldilməsi, Azərbaycan elminin dünya elmindəki çəkisinin artırılması və elmi yeniliklərin praktikada tətbiqinin genişləndirilməsi sözügedən qanun layihəsinin ən ümdə keyfiyyətləri kimi qeyd oluna bilər. “Ali təhsil haqqında” qanun layihəsinə gəldikdə bu sahəvi qanun olmaqla ali təhsil sferasında olan münasibətlərin tənzimlənməsi üçün hüquqi baza rolunu oynayacaq. Layihə “Təhsil haqqında” qanunda müəyyən edilmiş ümumi prinsiplərdən çıxış etməklə ali təhsilin təşkili və idarə olunması sistemini, ali təhsilin hər bir səviyyəsində (bakalavriat, magistratura və doktorantura) tədrisin təşkili və səviyyələr arasında üzvi bağlılığın təmin olunması mexanizmini, ali təhsil müəssisələrinin hüquqi statusunu, ali təhsilin yeni maliyyələşdirmə sistemini, ali təhsil müəssisələrində elmlə tədrisin effektiv vəhdətinin bərqərar olunmasını müəyyən edir .

Bu gün təhsilin inkişafı ilə bağlı xeyli sayda dövlət proqramları icra olunur. Ş Hacıyev təhsilimizdə aparılan belə islahatların da əhəmiyyətindən danışıb: “Kifayət qədər mürəkkəb konfiqurasiyaya malik olan təhsil sferasında isə ümumiyyətlə proqram-məqsədli yanaşma alternativi olmayan üsul kimi çıxış edir. Proqram-məqsədli yanaşmadan gözlənilən nəticələrin gerçək məzmun daşımaması yalnız bir halda - proqramlararası koordinasiyanın və tənzimlənmənin kifayətedici səviyyədə olmadığı şəraitdə mümkündür. Hazırda təhsil sferasında 14 dövlət proqramı uğurla həyata keçirilir. Apardığımız hissəvi ümumiləşdirmələr göstərir ki, təhsilin bütün pillələrini və səviyyələrini əhatə edən bu proqramların reallaşdırılması prosesi təhsil sisteminin keyfiyyətcə yeniləşməsində əhəmiyyətli irəliləyişlərə nail olmağa imkan verib”

G. Bünyadzadə

Paritet.- 2010.- 17-19 iyul.- S. 5.