İki rəssamımızın əsərləri estonlarda xoş təəssürat yaradıb

“Estoniyada may ayında ikinci dəfə sərgimiz təşkil ediləcək”

Azərbaycan incəsənət tarixində dəyərli, öz istedadının işığı ilə ətraf aləmi daha parlaq edən və əsərləri bir sıra yerli və dünya muzeylərində saxlanan rəssamlarımız var. Sevindirici haldır ki, hazırda da bu yaradıcılıq xətti davam etdirilir. Belə istedadlı rəssamlar sırasında “Qoşa qanad” adlandırılan Rza və İradə Avşarlarında adı var. Bu qoşa qanadlar daim birgə çalışır, rənglərdən möcüzə dolu əsərlər yaradaraq, kətana köçürüb bizlərə təqdim edirlər. Bu il isə “Qoşa qanad”ın sənət işığı soyuq şimala-yəni Estoniyaya bir istilik gətirmişdi. Bu yaxınlarda Rza və İradə Avşarın əsərləri Tallində mədəniyyət ocaqlarından birində estonlara təqdim edilib. Bizdə bu sərgi haqqında daha ətraflı öyrənmək üçün onlarla həmsöhbət olduq. İlk həmsöhbətim istedalı rəssam Rza Avşar oldu və sərgidən aldığı xoş təəssüratlarını bizimlə bölüşdü:

“Əsərlərimizlə Şərqin bir hissəsini Estoniyaya apardıq”

-Estoniyada sərgimiz uzun müddətdir orada fəaliyyət göstərən “Rauf Avşar adına kukla teatrı”nın rəhbəri, əməkdar artist Rauf və Xatirə Avşarın, eyni zamanda Azərbaycan diasporunun təşəbbüsü ilə baş tutdu. Bu il avqustun 11-də Tallin şəhərində “Linda Kivi” adlı Mədəniyyət və İncəsənət Mərkəzində mənim və həyat yoldaşım İradə Avşarın 18 rəsm əsərinin yer aldığı sərgimiz keçirildi. Sərginin açılışına eston mədəniyyət işçiləri, müxbirlər, ictimaiyyət nümayəndələri, orda uzun illərdir yaşayan, həmyerlimiz, Estoniya senatının millət vəkili Eldar Əfəndiyev, Azərbaycan diasporu və digər çoxsaylı qonaqlar və adi tamaşaçılar gəlmişdilər. Sərginin təşkil olunduğu məkanda iştirakçıların öz fikirlərini və rəylərini yazmaq üçün bir xatirə kitabı qoymuşduq. İnanın, bir həftə ərzində sərgiyə çoxlu əcnəbi gəldi və onlar maraq dolu baxışları ilə rəsmlərimizi nəzərdən keçirdilər. Sərgimizə estonlarla yanaşı, orada yaşayan azərbaycanlılar, finlər, ingilislər və başqa bir sıra xalqların da nümayəndələri gəlmişdilər.

Onlar yazdıqları rəylərdə və bizimlə söhbətlərində xahiş etdilər ki, biz Estoniyada yenidən belə bir sərgi təşkil edək. Həmyerlimiz, sabiq nazir, millət vəkili Eldar Əfəndiyevin əsərlərimiz çox xoşuna gəldi. Eldar müəllim bizə dedi ki, Estoniyadakı azərbaycanlı icması ilə birgə 2011-ci ilin mayında daha geniş şəkildə sərgimizi təşkil edəcəklər. Orda müxtəlif eston qəzetlərindən və radio üçün müxbirlər bizdən müsahibə aldılar. Sərgi iştirakçıları və mətbuat nümayəndələri qeyd etdilər ki, işlərimiz təsviri incəsənətin impressionizm cərəyanına meyillidir. Mən və həyat yoldaşım əsasən bu cərəyan üzrə işləyirik. Çünki bu cərəyan bizim xarakterə və təbiətimizə daha yaxındır. Biz onlara əsərlərimizin dünyanın bir neçə ölkəsində nümayiş olunduğunu dedik. Bir maraqlı faktı qeyd edim ki, işlərimizdə daha çox isti rənglərdən istifadə etməyimiz estonların çox xoşlarına gəldi. Biz eston rəssamlarının işləri ilə tanış olmaq üçün muzeyə də getdik. Onların rəsm əsərlərində təbiətlərinə uyğun olaraq rənglər sakit, soyuq idi. Ancaq onlar bizim işlərdə öz rəssamlarından fərqli olaraq bunun əksini gördülər. Əsərlərimizdə daha çox parlaq rənglərdən istifadə olunub. Yəni bir sözlə elə bil ki, biz əsərlərimizlə Şərqin bir hissəsini Estoniyaya apardıq. Bu səbəbdən də bizim əsərlərimiz onlar üçün çox maraqlı idi. Onu da qeyd edim ki, hər hansı eston rəssamının da Azərbaycanda sərgisini təşkil etsək azərbaycanlılar tərəfindən eyni maraqla qarşılanacaq.

Dörd tərəfi meşə ilə əhatələnən Tallin bizdə çox yüksək və xoş təəssürat yaratdı.Tallində “Köhnə şəhər” adlı çox gözəl bir məkan var . Bu yeri estonlar çox gözəl qoruyub saxlayıblar, inanın bir mismar belə divara vurmaq mümkün deyil. Bu məkana xaricdən çoxlu sayda turist axını var.

-Sözügedən sərgidə nümayiş olunan əsərləriniz hansı janrda idi?

- Janra gəldikdə, biz Estoniyaya əsasən mənzərə və natürmort janrında olan əsərlərimizi və bir də iki portret aparmışdıq. Çox əsər aparmaqda çətinliklər var idi, bunun üçün də çox əsər apara bilmədik.

-Maraqlıdır, sərgidə nümayiş olunan işlərinizin satışı oldumu və ya hədiyyə etdinizmi?

-Yox, bu sərgimizdə satış olmadı. İlk sərgimiz olduğundan tanışlıq xarakteri daşıyırdı. Sərginin birinci günü estonlar üç əsərimizi almaq istəyirdilər. Ancaq biz qeyd etdik ki, bu sərgimizdə satış nəzərdə tutulmayıb. Müxtəlif mövzular üzrə sifarişlər oldu, ancaq onlara dedik ki, burda elə bir şərait yoxdur ki, biz işləyək. Rəsmlərimizdən E. Əfəndiyevə, Azərbaycan diasporasına hədiyyə etdik. Ancaq Estoniyada may ayında ikinci dəfə təşkil ediləcək sərgimizdə satış olacaq.

“Sizin əsərlər eston dövlət muzeyində(Kumu) nümayiş olunmağa layiqdir”

-Siz qeyd etdiniz ki, sərgidə rəy kitabçası olub. Bu kitabçanı sərgidən sonra vərəqlədikdə daha çox oxuduğunuz tamaşaçı fikri hansı olub?

-Əlbəttə, o rəyləri dəfələrlə oxumuşam. Orda maraqlı rəylər çoxdur. Orda bir- iki tamaşaçının rəyi isə mənim daha çox marağıma səbəb oldu. Belə ki, eston qadın yazırdı: ”Mən Azərbaycanda olmamışam, amma sizin əsərlərə baxdıqdan sonra sanki mən Azərbaycanı canlı görmüş oldum. Yəni sizin əsərləriniz vasitəsilə Azərbaycana səyahət etdim. Bu sərginiz axırıncı olmasın, yeni sərgilər və yeni əsərlərlə Estoniyaya gəlin”.İkinci bir maraqlı rəydə əsərlərimizi haqqında eston sənətşünası bunları yazırdı:” Sizin işlər bizim dövlət muzeyində (Kumu) nümayiş olunmağa layiqdir. Çox xoşuma gəldi ,əsərlərinizdə yeni bir ab-hava var”.

-Eston və Azərbaycan tamaşaçısı arasında hansı fərqləri müşahidə etdiniz?

- Səmimi olaraq qeyd edim ki, ölkəmizdə təşkil olunan sərgilərə daha çox media işçiləri və rəssamlar qatılırlar. Adi tamaşaçıların sayı isə az olur. Amma orda elə deyil, tamaşaçılar sərgilərə çox axın edir, əsas fərq budur.

“Estoniya azərbaycanlı rəssamın gözü ilə”

-Maraqlıdır, Estoniyadan bu cür xoş təəssüratla qayıdan rəssamların əsərlərində oranın mənzərəsi yer alacaqmı?

-(Gülür). Hələ Estoniyada olduğumuz zaman eskizlər çəkmişəm. Bakıya qayıtdıqdan sonra Estoniya ilə bağlı rəsmləri çəkməyə başlamışam. Estoniya ilə bağlı silsilə bir neçə iş hazır edəcəyəm. İkinci sərgimdə “Estoniya azərbaycanlı rəssamın gözü ilə” ad altında qeyd etdiyim işlər nümayiş olunsun. Yəni bu sərgidə Estoniyanı bir rəssam kimi necə görmüşəmsə və məndə hansı təəssüratı yaradıbsa, onu əsərlərimdə təsvir edib və tablolarıma köçürüb estonlara təqdim edəcəyəm.

-Eston rəssamları ilə görüşünüz oldumu?

-Tallindəki “Azadlıq” meydanında Rəssamlar İttifaqı yerləşir. Binanın ikinci mərtəbəsi ittifaqının binasıdır. Birinci mərtəbədə isə rəssamlar üçün lazım olan ləvazimatların yer aldığı mağaza və sərgi salonu yerləşir. Biz orda olanda həmin sərgi salonunda erməni rəssam Rafael Artunyanın sərgisi açılmışdı. O erməni Bakıda anadan olub. Bu Ermənistan -Azərbaycan hadisələrində əvvəl o rəssam Estoniyaya köçüb və orda yaşayır. Onun oğlu Estoniyada çox var-dövlətli insanlardan biridir, bu sərgini də atasının 75 illiyi münasibəti ilə təşkil etmişdi. Hətta bu rəssamın sərgisinin böyük həcmli afişaları Tallində küçələrdə asılmışdı. Mən də maraq üçün gedib o erməni rəssamın sərgisinə baxdım, inanın onun sərgisindəki əsərlər həvəskar bir insan işi idi, orda heç bir professionallıq yox idi. Estoniya Rəssamlar İttifaqı da belə bir qeyri-peşəkar rəssamın sərgisini təşkil edibsə, heç o ittifaqda olan rəssamlarla görüşməyə dəyməz. Ancaq sərgimdə bir neçə eston rəssamı ilə görüşdüm. Estonların Tallində yerləşən “Kumu”adlı Dövlət İncəsənət Muzeyində olduq. Orda eston rəssamlarının çox gözəl işləri vardı.

-Sizin “Rauf Avşar adına kukla teatrı” ilə əməkdaşlığınız varmı?

-Yox. Ona görə ki, kukla başqa bir aləmdir. Mən rəssam olaraq fikir deyə bilərəm, hər hansı eskizi çəkə bilərəm, ancaq bu o qədər də peşəkar olmaz. Amma bu işlə peşəkarlar məşğul olsa yaxşıdır. Teatrın direktoru Rauf Avşar rəssamlıq təhsili alıb və kukla eskizlərini özü edir. 50-60-a yaxın kuklanı özü hazırlayıb.

-Teatrdan söz düşmüşkən, sizin atanız Muxtar Avşarov tanınmış aktyorlardan olub, qardaşınız Rauf Avşarda atanızın sənətini davam etdirir. Bu cür sənət mühitində böyüyən Rza Avşar niyə aktyor yox, rəssam oldu?

-Bilirsiniz, mən uşaqlıqdan müstəqilliyi sevirəm. Həyatda çalışmışam hər şeyi müstəqil olaraq edim. Mən teatrı çox sevirəm, uşaqlıqda atam məni və qardaşımı tez-tez teatra aparardı. Ancaq teatrda müstəqillik azdır. Sual oluna bilər ki, niyə? Məsələn, hər hansı bir pyesi dramaturq yazır, sonra verir rejissora, rejissor da aktyor və rəssamları toplayır və müzakirə aparır. Yəni, zəncir kimi, bir-birinə bağlıdırlar. Ancaq rəssam sərbəstdir. Yəni rəssam hər hansı bir rəsmi çəkəndə, əvvəlcə onun haqqında düşünür, sonra kətan üzərində kompozisiyanı qurur və rənglərdən istifadə edərək çəkir.

Ancaq qeyd edim ki, mən 1996-cı ildə Dövlət İrəvan Teatrında rəssam kimi iki tamaşada işləmişəm. Sonra məni Milli Akademik Dram Teatrına dəvət etdilər ora da getmədim.

-24 saatın neçə saatını emalatxanada keçirirsiniz?

-Konkret vaxt demək çətindir. Elə günlər olur ki, bütün günü emalatxanada işləyirəm. Səmimi olaraq qeyd edim, əvvəllər vaxtımın daha çoxunu orda keçirirdim. Ancaq əməliyyat olundum, sonra bir az yaşlaşdım, bu səbəbdən də fiziki baxımdan emalatxanada çox ola bilmirəm.

- Belə bir fikir var, deyirlər, rəssam əşyanın özünü yox, onun mahiyyətini çəkir.Siz bu fikirlə razısınızmı?

- Bu fikirlə razıyam, belə olmasa onda elə fotoqraf olduğu kimi çəkər də, daha rəssama ehtiyac olmaz. Rəssam isə insanın portretini yaradan da gərək onun daxilinə sirayət etsin və yaxından öyrənsin. Bu zaman çəkilən əsər canlı və inandırıcı olar.

-Bir ailədə iki rəssamın olması, aranızda sənət mübahisəsi yaratmır?

-Həyat yoldaşımla aramızda sənət mübahisələri olur. Biz bir emalatxanada işləyirik. Ancaq ümumi fikirlərimiz də çox olur. Bunun üçün də maraqlı, gözəl sənət və ailə həyatımız var.

Həyat yoldaşı ilə birgə Estoniyada keçirilən sərgiyə qatılan İradə Avşar da sərgidən aldığı xoş təəssüratı bizimlə bölüşdü:

-Bir sıra xarici ölkələrdə əsərlərimiz nümayiş olunub. Ancaq Estoniyada keçirilən sərgi özünəməxsusluğu və qələbəliyi ilə fərqlənirdi. Orda fəaliyyət göstərən Azərbaycan diasporamızın nümayəndələri bizim sərgimizin Estoniyada açılmasından çox məmnun olduqlarını bildirdilər. Onlar qeyd etdilər ki, bizdən əvvəl başqa bir azərbaycanlı qadın rəssamın da Estoniyada sərgisi olub. Ondan sonra isə bizim sərgimiz təşkil olunub. Bu sərgilər Azərbaycanı və xalqımızı estonlara daha yaxşı tanıtdı. Onlar bildirdilər ki, bizim incəsənət işçilərimiz Estoniyaya az -az gedirlər. Bu səbəbdən də belə bir sərginin təşkili sübut edir ki, Azərbaycanın çox yüksək səviyyədə rəssamları var. Gələnlərin əksəriyyəti estonlar idi. Ən maraqlısı o idi ki, sərgiyə gələn tamaşaçılar yarım saat, bir saat əsərin qarşısında dururdular və maraqlı suallarla bizə müraciət edirlər.

GÜNAY

Paritet.- 2010.- 9-11 oktyabr.- S. 11.