“Müasir ədəbiyyatda qadın problemi”adlı seminar keçirilib

Misir Mədəniyyət Mərkəzində “Müasir ədəbiyyatda qadın problemi”adlı seminar keçirilib. Semiranda bir neçə misirli və yerli yazıçılarımız iştirak ediblər. Seminarı giriş sözü ilə açan Misir Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru professor Adel Dərviş keçirilən seminarın Azərbaycan və Misir xalqları arasında ədəbiyyat sahəsində əlaqələrin möhkəmləndirilməsi çərçivəsində baş tutduğunu dedi və bildirdi ki, bu cür ədəbi tədbirlərin keçirilməsinə əsas səbəb də Azərbaycan və ərəb şeiri arasından olan böyük oxşarlıqdır:”Belə ki, hər iki xalqın əruz vəzni kimi eyni şeiri arasında olan böyük oxşarlığın olması ilə əlaqədardır . Belə ki, hər iki xalq əruz vəzni kimi eyni şeir vəzinlərindən istifadə ediblər. Həqiqətən çoxlu sayda şairlər hazırki vaxtda qəsidə də mövcud olub . Miladi təqvimi ilə VII əsrdə Misirdə ərəb dili hökmranlıq etməyə başladığı vaxtdan etibarən çoxlu sayda şairlər yetişdirib . Müasir dövrə gəldikdə isə müasir ərəb şeiri inqilabi Əhməd Şövqi ilə başlayıb. Belə ki, o, ərəb şeirinin bütün növlərini mədh, risa, qəzəl, vəsf və hikmətdən istifadə edib. Ərəb mədəniyyətini bilməklə yanaşı, fransız mədəniyyətini gözəl bilib və ədəbiyyatla, incəsənətlə tanış olub ona yiyələnib. Onun yaradıcı işlərindən, “Kleopatranın faciəsi ölümü”, “Məcnun və Leylini” göstərmək olar.

“Başqa məşhur şairlər də olublar ki, onlar ərəb milliyyətçiliyini üstün tutublar”-deyən A.Dərviş bildirdi ki, buna əlavə olaraq, şeirin improvizasiyasından istifadə ediblər:” Bu tədqiqatçılar nəslinin ardından gələn başqa şair nəsillər birinci ədəbiyyatdan çox təsirləniblər. Onlardan azad şeir və şeir pyesi ustadı Səlah Əbdu Sabur, Əhməd Hacazi, Əməl Dunqal, Faruq Şəvşə, Muhamməd İbrahim Əbu Sənə və Faruq Cuveydə və başqalarını göstərə bilərik. Qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan şairləri də var ki, onlar ərəb dilində şeirlər yazıblar. Bu şairlər Məhəmməd Füzuli, İsmayıl İbn Yəsar, Musa Şəhavət, Ömər Gənci, Xaqani Şirvani, Xətib Təbrizi və s.”

Onun sözlərinə gərə, Misirdə poetik və roman ədəbiyyatı İsa ibn Hişamın məqamə janrından başlayıb.Seminarda qeyd edildi ki, Misirdə yeni dövrdə ədəbi aləmdə yeni-yeni nəsillər meydana gəlib ki, onlar öz yazılarında cəmiyyətdə olan hadisələri müşahidə etməyə səy göstərirlər və onlar öz romanlarında onları ifadə etməyə çalışırlar:” Əhməd Zəki Əbu Şadi, Cəmal Qəytani, Fəthi Qanim, Yusif əl-Qeyd və s.Lakin ərəb ədəbiyyatının sütunu Taha Hüseyndir. O, çoxlu sayda mühüm fəaliyyətlərdə iştirak edir ki, bu da Misirdə böyük dərəcədə ədəbiyyat sahəsinə təsir edib. Xüsusilə tənqiddə yeni metod və məktəbin rəhbəri olub. Onun yaradıcılığında dünya ədəbiyyatına ,xüsusilə yunan və fransız ədəbiyyatına pəncərələr açıb. Burada biz ədib professor Hüseyn Mucib əl-Misrinin qeyd etmək istərdik. O,türk ədəbiyyatında ilk doktorluq dərəcəsi alan insan olub.İlk insan olub ki,türk ədəbiyyatı tarixinə dair ərəb dilində kitab yazıb. O ilk şəxs olub ki, onun türk dilində şeir divanı var. O, 70-dən artıq kitab tərcümə edib. 1967-ci ildə “Bağdadlı Füzuli qədim türk şairlərinin əmridir” adlı əsər yazıb”.

Azərbaycanda olmağından və belə bir seminarda iştirakından məmnun olduğunu deyən professor Əhməd əl- Mursi Safsafi bildirdi ki, artıq Azərbaycanda ikinci dəfədir olur:”Bu dəfəki səfərimi də öncədən planlaşdırmışdım.İstəyirəm bu məqamda bir tarixə dönüm. Biz tüklər dediyimiz zaman təkcə müasir Türkiyədə olan türkləri nəzərdə tutmuruq. Biz bütün Orta Asiya qitəsində yaşayan türkləri nəzərdə tuturuq. Və elə buna görə də İslam sivilizasiyasının yaradılmasında türklərin Abbasilər dövründə olan rolunu xüsusi olaraq vurğulamalıyıq. İslamın zühurundan bu tərəfə türklər və ərəblər birlikdə yaşayıblar. Təbii ki, onların birlikdə yaşamasına baxmayaraq müəyyən problemlər olub. Amma buna baxmayaraq, türk şəxsiyyəti obrazı istər qadın,istər kişi obrazı Misir cəmiyyəti tərəfindən gözəl qarşılanıb və bu dövr ərzində özünü doğruldub və hazırda da doğrultmaqdadır. Bu iki xalq arasında müəyyən tarixi hadisələrlə bağlı qopmalar yaşansada onların ailə bağlılığı, hər iki xalq arasında qalıb. Sovet imperiyası hər zaman çalışmışdı ki, digər müsəlman xalqları ərəb dünyasından ayırsın. Lakin ortada olan yaxınlıq, qardaşlıq bağları buna imkan verməyib. Misir dövləti Azərbaycanın müstəqilliyini tanımış və ölkələrarası əlaqələrin genişlənməsinə hər zaman çalışmışdır.Və bunun nəticəsidir ki, 1990-cı ildən bu tərərfə Azərbaycan dilini Misirdə bir sıra universitetlərdə tədris edirik”. Misirli professor söylədi ki, Azərbaycanın qadın yazıçılarının problemi ilə misirli qadın yazıçıların problemi eynidir.

Bakıya ilk dəfə səfər etdiyini deyən yazıçı Misir “Televiziya və Radio” jurnalının redaktor müavini Hala İbrahim Əl Bədri bildirdi ki, misirli qadın yazıçıların əsərləri, onların elmi işləri dünyanın müxtəlif dillərinə tərcümə olunub:” Bu işlər daim misir cəmiyyətinə öz töhfəsini verib. Ədəbiyyat tarixində yazılan tarix sıx və zəngindir. Biz də bir Həmzə adlı dahi şairə var. O, müxtəlif janrlarda şeirlər yazmışdı və fikrini insanlara çatdırmışdı. Misir cəmiyyətdə bu tərcümələrdən və yazılardan faydalanaraq istifadə edirlər. Bu gün Misirdə roman yazan yazıçıların sayı çoxdur.Bunlardan ən məşhuru Zeynəb xanımdır.Bu xanımın romanları dünyanın bir neçə dilinə tərcümə olunub və ədəbiyyat tarixində öz yerini tutub. Misirli xanımlar təhsil aldıqdan sonra artıq müəyyən biliyə yiyələnib və aldıqları təhsil vasitəsilə digər sahələrdə də təmsil olunublar: teatr və ümumilikdə mədəniyyət sahəsində çalışıblar. Mənim nəsilimə aid olan və bizdən sonraki nəsillər müxtəlif mövzularda yazmağa üstünlük verirlər. Bir yazıçı olaraq deyim ki, istərdim hər bir misirli yazıçı cinsindən asılı olmayaraq, yazdığı sahəyə,mövzuya diqqət etsin, nəyi yazdığını başa düşsün və ən əsası insanların başa düşdüyü dildə yazsın”.

Yazıçı çıxışının sonunda bildirdi ki, bu onun Bakıya son səfəri olmayacaq, gələcəkdə də səfər edəcək və azərbaycanlı yazıçılarla daha yaxında tanış olacaq.

Seminarda xatırladıldı ki, Misirdən gələn nümayəndə heyəti Bakı Dövlət Universitetində,Yazıçılar Birliyində və AMEA-da olub, aiddiyyati şəxslərlə görüşüblər. Eyni zamana ədəbi proseslər haqda müzakirələr aparıblar və gələcəkdə bu sahədə iki ölkənin ədəbi qurumları arasında əməkdaşlıq yaranması üçün də danışıqlar aparıblar.

GÜNAY

Paritet.- 2010.- 30 yanvar-1 fevral.- S. 12.