“Kann”a getməyin ən rahat yolu...”
Rövşən İsax Böyük
Britaniya kino şirkəti ilə birgə film çəkmək
istəyir
Bu il təqdim
olunan filmlər arasında “Aktrisa” filmi də var idi. Tamaşaçılar arasında böyük maraq və
sevgi ilə qarşılanan bu filmin rejissoru Rövşən
İsaxdır. Sözügedən filmin adını bu il Kann festivalından da eşitdik. Belə ki, Azərbaycan
kinosunu Kann kino bazarında təmsil edən bir neçə
filmdən biri də “Aktrisa” idi.
Rejissorla festival təəssüratları
və bəzi məsələlər barədə
danışdıq.
Rövşən İsax 1970-ci ildə Gəncədə
anadan olub.
1988-ci ildə Mədəniyyət və İncəsənət
Universitetinin Dram
və Kino aktyorluğu fakültəsinə daxil olub. Universiteti 1992-ci ildə bitirən
R.İsax bir il Azərbaycan Dövlət Gənclər
Teatrında işləyib. Bu müddət ərzində səkkiz tamaşada rol alıb. Və sonra....
-1992-93- cü illər
teatrların ağır vaxtları idi. Teatrda
yalnız fədakarlar qalırdı.
-Mən
indi həmin dövrün teatrını analiz etmək istəmirəm.
Onu bilirəm ki, mən teatrda , o şəraitdə
qala bilmədim. Çünki hər dəqiqə
beynimdən keçirirdim ki, ömür gedir və mən
burda papağımı günə yandırıram. Həftədə 1-2 dəfə yarım saat məşq
olurdu, o da bir lampanın ümidinə. Maaş az, zal boş. Adam nə qədər
uşaq pyesi oynayar? Qəribəsi
də bu idi ki, heç kimi qınaya bilmirdin. Qəti qərara gəldim
ki, teatrdan uzaqlaşmalıyam. Gəncəyə gedirdim
ki, Şakir
Eminbəyli məni ANS-ə dəvət etdi. 1995- ci ildə ANS-dən ayrılanda Bəxtiyar
Xanızadə Pantomim Teatrı
yaratmağı təklif etdi. Yaratdıq və bir il də orda çalışdım. Sonra Ş.Eminbəyli ilə Dövlət Televiziyasında
“Virtouz” verilişini hazırladıq. Daha sonra 2001 -ci ilə
qədər “Samanyolu” Televiziyasında icraçı direktor vəzifəsində
işlədim.
-Belə başa düşdüm ki,
bir yerdə qərar tuta bilmirsiniz...
-Staj
etibari ilə ən çox işlədiyim yer “Pozitiv
Media”dır. Buranı
2003-cü ildə yaratmışıq və elə o vaxtdan
burda çalışıram.
-”Pozitiv
Media”nı hansı məqsədlə
yaratdınız? Kino çəkmək,
yoxsa...
-Biz bu
şirkəti kino çəkmək iddiası ilə deyil,
televiziya kanalları ilə əməkdaşlıq və birgə
layihələrə imza atmaq üçün yaratdıq. Və
uğurlu da iş birliyi alındı.
“Aktyor olmaq-istədiyin rolu oynamaq
imkanında bulunmaq deyil”
-Səhv
etmirəmsə, iki filmdə çəkilmisiniz və sonra da
aktyorluğa son vermisiniz. Niyə
rejissor olmağa ehtiyac hiss etdiniz?
-Aktyor
olmaq istədiyin rolu oynamaq imkanında bulunmaq deyil. Aktyor rejissordan asılıdır. Rejissorun yadına düşdünsə, o sənə
rol verəcək. Əks təqdirdə sənin
işin çətindi. Ömür -gün də gedir...
-”Aktrisa”ya qədər
çəkdiyiniz film olubmu?
-1996-cı ildə Çexovun “Məmurun
ölümü” hekayəsinin motivləri əsasında 48 dəqiqəlik
“Kiçik leytenant” filmini çəkmişəm.
-Niyə “Pozitiv Media”da film çəkməyə
cəhd etməmisiniz?
-Film
çəkmək olardı. Müxtəlif
vaxtlarda əlimə düşən imkandan yararlanaraq
qısametrajlı filmlər çəkə bilərdim.
Amma çəkdiklərimi lazımi səviyyədə
çəkmək üçün imkan yox idi. “Aktrisa”nı əsərini
ilk dəfə 2004-cü ildə oxumuşdum. Həmin
vaxtdan əsərin üzərində qeydlərimi edirdim.
3 dəfə müəyyən güzəştlər
hesabına onu çəkmək imkanım oldu. Amma çəkmədim. İş
elə gətirdi ki, onu Mədəniyyət və Turizm
Nazirliyinə təqdim etdim. Çox
şükürlər ki, onların xoşuna gəldi.
-Sizcə, nazirliyin etimadını necə
qazanmısınız?
-Onlar
“Kiçik leytenantı”, “Mozalan” üçün çəkdiyim
filmi, ondan başqa çoxlu sayda reklam çarxlarını
görüblər. Nazirliyin bu işə icazə verməsi
bir il çəkdi. Dəfələrlə
nazirliyə çağırılmışam, söhbət
eləmişik. Və böyük ehtimal
ki, haqqımda məni daha yaxından tanıyan adamlardan da
soruşublar.
İlk dəfə 1998 -99 cu illərdə nazirliyə bir
ssenari vermişdim. Yusif Vəzir
Çəmənzəminlinin əsəri əsasında
yazılan ssenari idi. Başa düşdüm ki, bu ssenarinin
taleyini bilmək üçün 2 il ora
gedib -gəlməliyəm. Vaxtsa gözləmir.
Mənə o vaxt cavab verəcəkdilər ki,
artıq filmi çəkmək istəməyəcəkdim.
Hazırda Bədii Şurada kimlərin əyləşdiklərini
bilmirəm, amma hamıya təşəkkür edirəm ki, bu
işi- “Aktrisa”nı- soyumağa qoymadılar.
-Ssenarinin hazırlanmasında
İlqar Fəhmi iştirak edibmi?
- Nazirliyə
təqdim eləmək məqamı gələndə İlqar
Fəhmiyə müraciət etdim. Onunla tanış
olduq, sözümüz tutdu. Mənə ilk sözü bu oldu:
povestin birinci və ikinci hissəsi bir-birindən fərqli
atmosfer yaradır. Bunu çəkmək
üçün çoxları müraciət etsə də,
heç kimin cavabı məni qane etməyib. Sən
dediyin kimi edəcəksənsə, bütün ixtiyarlar səndədir,
get çək. Ssenaridə fundamental dəyişikliklər
etdim və etdiklərimi də İlqar Fəhmi ilə məsləhətləşdim.
Təsəvvür edin ki, ssenari 19 dəfə dəyişib.
Əsas fikir olduğu kimi qalıb, sadəcə,
ona zərgər naxışı vurmaq lazım idi.
Ssenarinin son variantını İlqar Fəhmi, Vüqar Əmirov və mən birgə işlədik.
Günah kimdədir?
-Aktrisa
obrazı filmin çox xarakterik obrazı idi. Hər
bir aktrisaya özünü göstərmək
üçün hər cürə imkan verir. Sizcə, bizdə o xarakteri göstərə biləcək
aktrisa yox idi?
- Aktrisa
roluna saysız -hesabsız adam
yoxlamışıq. Çox istəyirdim ki, bu
obraza azərbaycanlı çəkilsin. Amma olmadı və inanın
ki, mənim günahım deyil.
-O zaman
aktrisaların günahıdır...
-
Aktrisaların da günahı deyil. Bu
yaşadığımız həyat və mühit şərtlərindən
irəli gəlir. Bəzi aktrisalar filmdə
nisbi açıq səhnələrə görə heç
bir problem olmadığını bildirdilər. Razılaşanlar öhdəsindən gələ
bilmədilər, öhdəsindən gələ bilənlər
də razılaşmadılar. Amma orda çirkin, iyrənc
və zövqsüz heç nə yox idi...
-Sizin filmdə aktrisa Alesa Kaçerin
çəkilməsinin üstünlüyü nə idi?
-Onun da səyi nəticəsində
biz filmi Moskvada VQIK- də (Dövlət Ali Kino
İnstitutuna) nümayiş etdirdik. Alesa
Kaçerin müəllimləri, kino prodüserləri filmə
baxdılar. Nümayişdən sonra mənə
filmin Rusiyada prokatını təşkil etməyi təklif
etdilər.
- “Aktrisa” ilk böyük
işiniz idi. İkiqat
çətin gəlmədi ki?
- İnanın lap 81-ci böyük işim olsa belə
yenə mənə çətin gələcək. Kino ümumiyyətlə,
çətin bir işdir, çox əziyyətlər
hesabına başa gəlir. Və məncə, kinonun ən
çətin janrı psixoloji-detektivdir. Burda
rejissorun işi sirkdə nazik kəndirin üzərində gedən
kəndirbazın işinə bənzəyir. Sağa-sola yol yoxdur və yalnız düz getməlisən
ki, məqsədinə çatasan.
-Filmdən tam razı
qaldınızmı?
-Təbii
ki, yox. “Aktrisa”
filmi bütövlükdə aktyor oyunu üzərində
qurulmuş filmdir. Filmin çəkilişlərinə
başlayarkən tamaşaçının rejissor işini bəyənməsi
iddiasında olmamışam. Onun hər
şeyi unudub filmdəki hadisələri həyatda baş verən
hadisə kimi qəbul etməsinə çalışdım.
Ümumiyyətlə elə anlar, vəziyyətlər var ki,
onları yaşamaq üçün fərdin kişi
və ya qadın olmasının fərqi yoxdur. Xüsusilə
də mövzu incəsənətə olan məhəbbətdirsə...
-Bu il Azərbaycanı Kann kino
bazarında sizin də filminiz təmsil etdi. Filmi
orda nümayiş olundumu yoxsa yalnız informasiya verildi?
-Mən
ora şəxsi təşəbbüsümlə getdim. Bu mənim üçün çox maraqlı və
qiymətli təcrübə oldu. Bunu nə
kitabda oxumaqla öyrənmək mümkündür, nə də
kimdənsə eşitməklə. Kannda
filmimi göstərmək üçün balaca zal kirayələdim.
Və bizim məntiqə görə seansı axşam
saatlarına nəzərdə tutdum.
Amma sonra başa düşdüm ki, seans
gündüz olmalıdır çünki ordakı insanlar
filmə dincəlməyə deyil, iş üçün gəlirlər.
Bu, bir Kann qaydasıdır.
-Söhbət adi
tamaşaçıdan gedir, yoxsa...
-Bu, Kann festivalında iştirak edən
insanlar üçün idi. Onların içində
rejissor, prodüser, film menecerləri də var idi.
“Azərbaycan kinosu fransıza tanış deyil”
-Maraqlıdır, Kannda filmi necə
qarşıladılar?
-İnsanların
böyük qisminin təəssüratı bu oldu- ekranda belə
bir film görəcəyimizi gözləmirdik. Çünki
ölkəni heç tanımırdılar. Filmi çox bəyənmişdilər.
-Film hansı dildə nümayiş
olundu?
-Azərbaycan dilində, fransız
altyazısı ilə.
-Kannda olduğunuz
və o mühiti gördüyünüz
üçün sizə belə bir sual ünvanlayacağam. Niyə bizim filmlər Kann festivalının
müsabiqə proqramına düşmür? Nədir maneəmiz,
nəyi bacarmırıq?
-Bu, çox qəliz məsələdir.
Bunun bir neçə səbəbi var. Bu bir az
şansla da bağlıdır. Film də insan kimidir, bəxti gətirə də bilər, gətirməyə
də.
Bundan başqa Kann festivalına hər
il seçim üçün 40 minə
yaxın film göndərilir. Kinoda İtaliya, Fransa, Almaniya
kinosu deyələn məhfumlar ki,
kinonu sevən, onu qiymətləndirən hər kəs bunu
bilir. Azərbaycan kinosu fransıza tanış
deyilsə, 40 min filmin içərisində onlar bizim filmlərə
nə qədər diqqətlə yanaşarlar?
-Onda çarə nədir?
-Bu işin ən rahat
yolu birgə işləməkdən keçir. Adi misal,
“Aktrisa” filminə baxan Böyük Britaniya kino şirkətlərinin
birindən birgə işləmək
barədə təklif almışam. Mən
fikirləşirəm ki, Böyük Britaniya ilə ikinci filmi
işləsəm, bu filmin Kann və ya bu qəbildən olan A
kateqoriyalı festivallarda iştirak etmə, müsabiqəyə
düşmə şansı daha çoxdur.
-”Aktrisa” filminə
başlayanda xarici ölkə ilə birgə işləmək
barədə düşünmüşdünüzmü?
-Yox, amma indi çox təəssüf
edirəm. Belə olanda daha yaxşı nəticə
əldə etmək mümkündür.
-”Aktrisa” filmi bitdi,
qarşıda yeni layihə varmı?
-Hazırda qələminə çox
hörmət etdiyim bir insanla film ssenarisi üzərində
işləyirəm. Oktyabr ayında həmin
ssenarini Böyük Britaniya kino şirkətinə təqdim
edəcəyəm.
Paritet.- 2011.- 11-12 avqust.- S.13.