“Babək” filminin alman dilinə dublyaj olunmasını istərdim”

“Mən haradayamsa, Azərbaycan oradadır, mən Azərbaycanımı özümlə daşıyıram”

Görülən işlər nəticəsində gənclərimizin dünyanın qabaqcıl, məşhur universitetlərində təhsil alması reallığa çevrilib. Sevindirici haldır ki, onlar təhsil aldıqları ölkələrdə elm öyrənməklə yanaşı, diaspora işində də fəallıq göstərərək, Azərbaycanı dünyaya tanıdırlar. Belə gənclərimizdən biridə hazırda Almaniyada yaşayan və təhsilini davam etdirən Frankfurt Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (HSFK/PRIF) elmi əməkdaşı, siyasi elmlər doktoru Azər Babayevdir.

-İlk olaraq özünüz haqqında məlumat verərdiniz..

-1980-ci ildə Gədəbəy rayonunda anadan olmuşam. 1997-ci ildə həmin rayonun Gərgər kənd orta məktəbini bitirib Bakı Dövlət Universitetinin beynəlxalq münasibətlər və beynəlxalq hüquq fakültəsinə daxil olmuşam. 2001-ci ildə bakalavr pilləsini bitirdikdən sonra Almaniyanın Ayxştet-İnqolştadt Universitetində beynəlxalq münasibətlər üzrə master təhsilini aldım. 2005-ci ildə isə Konrad Adenauer Fondunun təqaüdçüsü kimi Manheym Universitetində doktorluq təhsilinə başlayıb. 2009-cu ildə siyasi elmlər doktoru dərəcəsinə layiq görüldüm.

Həmin vaxtdan Frankfurt Sülh Tədqiqatları İnstitutunda (HSFK/PRIF) elmi əməkdaş kimi çalışıram. Burada “Hakimiyyət və ictimai sülh” tədqiqat proqramı çərçivəsində post-doktorantura akademik peşə fəaliyyətimi davam etdirməklə yanaşı, həmçinin Cənubi Qafqaz üzrə ekspert kimi fəaliyyət göstərirəm.

-Almaniya təhsil sistemi barədə nə deyə bilərsiniz?

-Almaniyanın təhsil sistemindəki üstünlüklərdən əsası, məncə, ixtisas və fənn seçiminin kifayət qədər azad olmasıdır. Eyni zamanda əlavə, köməkçi ixtisasların da seçimi azaddır. Bundan başqa, tələbələrin mühazirələri dinləməsi məcburi deyil. Belə ki, tələbə istədiyi professorun mühazirəsində iştirak edə bilər. Onu da deyim ki, oradakı azadlıq da mütləq deyil, məcburi fənlər də var ki, onlardan mütləq imtahan verməlisən. Almaniyada elm-texniki tərəqqi kifayət qədər yüksək səviyyədədir. Professorlar mühazirələrdə son texniki vasitələrdən istifadə edirlər. Dərslər haqqında xülasə şəklində əvvəlcədən tələbələrin elektron ünvanına informasiyalar göndərilir. Bununla da tələbənin keçiriləcək dərs haqqında əvvəlcədən anlayışı olur.

Almaniyadakı universitetlərdə kitabxana işinin təşkili də çox mükəmməldir. Tələbə lazımi kitabın təhsil aldığı universitetin kitabxanasında olub-olmadığını internet vasitəsilə öyrənə bilir və öz universitetinin kitabxanasında olmayan kitabı internet vasitəsilə digər kitabxanalardan sifariş verib. İstənilən elmi məqaləni, yeni çıxan qəzetləri, jurnalları internet vasitəsilə əldə etmək olur.

-Almaniya ilə Azərbaycan arasındakı siyasi və iqtisadi əlaqələri necə dəyərləndirirsiniz?

-Almaniyanın Cənubi Qafqaza diqqəti son dövrlərdə artır. Bu diqqətin mərkəzində, təbii ki, regionun ən böyük dövləti kimi Azərbaycan durur. Buna misal kimi 2008-ci ildə federal hökuməti təşkil edən fraksiyalar tərəfindən federal parlamentə təqdim edilmiş Cənubi Qafqazda təhlükəsizlik, stabillik və demokratiyanın inkişafına dair vacib bir qətnamənin qəbul olunmasını qeyd etmək olar. Qətnamədə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı xüsusi bənd də yer alıb. Burada federal parlament alman hökumətini Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı BMT tərəfindən qəbul edilmiş qətnamələrə, eləcə də Avropa Şurası və ATƏT-in qərar və qətnamələrinə bütün tərəflərin əməl etməsi üçün səylərini səfərbər etməyə çağırır. Maraqlıdır ki, parlamentin bu qətnamə ilə bağlı keçirilən plenar iclasında, demək olar ki, bütün parlament fraksiyaları tərəfindən Azərbaycanın təxminən 20 faiz ərazisinin Ermənistan tərəfindən beynəlxalq hüquqa zidd olaraq zəbt edilməsi və bunun nəticəsində yüz minlərlə insanın qaçqın düşməsi faktı vurğulanırdı. İnanmıram ki, indiyədək Türkiyədən başqa hər hansı Avropa ölkəsinin parlamentində Azərbaycanın maraqları baxımından Qarabağla bağlı bu qədər ədalətli mövqe sərgilənsin. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, yaxın gələcəkdə Almaniyanın münaqişə həlli ilə bağlı daha fəal və ədalətli mövqe nümayiş etdirməsi çox realdır.

Digər tərəfdən Azərbaycanın malik olduğu enerji resursları nəinki iqtisadi, habelə siyasi baxımdan onun əhəmiyyətini Avropa, habelə Almaniya üçün artırır. Burada “Nabukko” qaz kəməri layihəsini xüsusi olaraq qeyd etmək olar. Bu mühüm potensialı Azərbaycan öz növbəsində əsas problemi olan Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həllinə Avropanın daha da əzmlə çalışması üçün istifadə edə bilər.

-Bir siyasətşünas kimi Qarabağ münaqişəsinin əsl mahiyyətini Almaniya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün hansı işləri görürsünüz?

-Elmi fəaliyyətimdə məruzələr, məqalələr şəklində Qarabağ məsələsini almandilli məkanda elmi dairələrin diqqətində qalmasına öz töhfəmi verməyə çalışıram. Məsələn, son illər Almaniyanın tanınmış elmi məcmuələrində artıq bir neçə məqalə dərc etdirmiş, habelə Avstriyada da Qarabağ məsələsi ilə bağlı məqalələr və məruzələrlə çıxış etmişəm.

Gələcəkdə fəaliyyət göstərdiyim institutda Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli yollarına dair bir elmi konfransın təşkilini planlaşdırıram. Belə bir oxşar elmi tədbir artıq 2007-ci ildə keçirilib. Belə ki, martın 16-dan 18-dək həmin zaman çalışdığım Avropa Sosial Tədqiqatlar üzrə Manhaym Mərkəzində “Ermənistan və Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsi: münaqişə həllinin daxili və xarici şərtləri” mövzusunda seminar təşkil etmişdik. Alman Akademik Mübadilə Xidmətinin maliyyə dəstəyi ilə keçirilən bu seminarda gənc tədqiqatçılar, eləcə də region üzrə alman ekspertləri və hər iki ölkənin səfirlik nümayəndələri iştirak ediblər. İndi planlaşdırdığım konfransda isə ilk növbədə Almaniyada region üzrə tanınmış ekspertlərin iştirakı nəzərdə tutulur. Burada habelə alman siyasi dairələrindən də qonaqların dəvət edilməsini məqsədəuyğun hesab edirəm. Bildiyimiz kimi hazırda sülh danışıqları Ermənistanın qeyri-konstruktivliyi üzündən dalana dirənib. Ona görə də, Qərbin aparıcı dövlətlərinin elmi-siyasi dairələrində bu qəbuledilməz durumla bağlı xüsusi bir həssaslığın yaradılmasına ehtiyac var. Bununla bağlı konkret olaraq yaxın zamanlarda həmçinin Berlin Azad Universitetində məruzə ilə çıxış etməyi planlaşdırıram.

-Təhsil aldığınız universitetin tələbə və müəllim heyətinə tariximizdə qanlı hərflərlə yazılmış hadisələri (31 Mart soyqırımı, Qanlı 20 Yanvar və Xocalı faciəsi) necə çatdırırsınız?

-Bu haqda ilk növbədə elmi fəaliyyətim çərçivəsində məlumat verməyə çalışıram. Xüsusən iştirak etdiyim tədbir və konfranslarda bu daha effektiv olur. Habelə bu işin qeyri-elmi çərçivədə edilməsi də vacibdir. Misal olaraq doktorluq təhsili aldığım Manhaym Universitetinin “UniMagazin” tələbə jurnalına 2008-ci ildə verdiyim müsahibəni qeyd edə bilərəm. Mən mümkün olan qədər hətta şəxsi söhbətlərdə belə bunu etməyə çalışıram.

- Dunya Azərbaycanlılarının III qurultayından nələr gözləyirsiniz?

-Dünyanın müxtəlif yerlərindən diaspor nümayəndələrinin vətəndə bir araya gəlməsi onlar arasında şəbəkələşmə prosesinə təkan verir. Buna görə ilk növbədə ümid edirəm ki, bu tədbir dünya azərbaycanlılarının azərbaycançılıq ideyası ətrafında sarsılmaz həmrəyliyinə öz töhfəsini verəcək. Çünki bir milləti böyük edən məhz onun uca dəyərlər, ideyalar ətrafında həmrəy olmağı bacarmasıdır. Arzum budur ki, həmrəyliyimiz təkcə müxtəlif tədbirlərlə kifayətlənməsin. İlin bütün günlərində vətəndə və ondan uzaqlarda yaşamasından asılı olmayaraq, hər kəs milli məsələlərdə həmrəy olmağa can atsın, milli-mənəvi dəyərlər, vətən təəssübkeşliyi və milli ideyalar ətrafında birləşib dövlətimizin inkişafı üçün daha səmərəli işlər görsün.

- Diaspor təşkilatlarının fəaliyyətlərini daha da güclənməsi üçün maliyyə problemlərinin olmasını əsas gətirirlər. Siz bu haqda nə deyə bilərsiniz?

-Bu məsələdə dövlətin məsələn, maliyyə dəstəyi ilə yanaşı hər bir qürbətdə yaşayan azərbaycanlının üzərinə də fərdi məsuliyyət düşür. Belə ki, tanınmış alman yazıçısı Tomas Mannın məntiqi ilə qürbətdə yaşayanlarımız ilk növbədə “mən haradayamsa, Azərbaycan oradadır, mən Azərbaycanımı özümlə daşıyıram” şüarını özləri üçün əsas həyat prinsipi etməyi bacarmalıdırlar. Belə ki, nə bəxtiyardır o azərbaycanlı ki, dünyanın harasında yaşamasından asılı olmayaraq Azərbaycanını, onun mədəniyyətini özü ilə daşıyır, tanıdır. Müəllifini xatırlamadığım bir kəlam da yada düşür: ruhumuzun bədənimizə ən yaxın olduğu məqam soyuq havada üşüdüyümüz andır. Mən deyərdim ki, Qarabağsızlığımızın illərdən bəri özü ilə gətirdiyi “soyuq ab-hava” isə bir millət olaraq bizləri üşüdən andır ki, bu da xüsusən qürbətdə yaşayanlarımızı vətənimiz Azərbaycana son dərəcə yaxın etməlidir.

-Azərbaycan diasporunun Almaniyada daha da güclənməsi üçün gələcək planlarınız barədə nə deyə bilərsiniz?

-İlk növbədə bir arzumu qeyd etmək istərdim. Çox istəyirəm ki, Azərbaycan kinosunun klassiklərindən birinin, məsələn “Babək” filminin alman dilinə dublyaj edilərək müvafiq televiziya kanalında yayımlanmasına nail olaq. Bu ideyanı daha da inkişaf etdirmək və həmin filmin Qərb kinostudiyalarının biri tərəfindən yenidən çəkilməsinə də çalışmaq olar. Bu zaman bu filmın dünyanın aparıcı kinoteatrlarında göstərilməsinə də yol açılardı.

Ümumiyyətlə isə inanıram ki, belə bir layihənin baş tutması Azərbaycan mədəniyyətinə və tarixinə böyük töhfə olar. Burada analoji misal olaraq “Cəsur ürək” filminin şotland xalqının tarixinin, xüsusən də onun azadlıqsevərliyinin dünyaya tanıdılmasında əvəzedilməz rolunu xatırlatmaq yerinə düşərdi.

Fikrimcə, biz həm də yaşadığımız ölkələrdə vətənimizin elçiləri olduğumuzu düşünməliyik. Vətəndə və diasporda qazandığımız hər bir uğur Azərbaycanın ən gözəl, ən təbii tanıdılmasıdır. Buna görə düşünürəm ki, millətimiz dünyada ilk növbədə böyük, qabiliyyətli oğulları və qızları ilə tanınmalı, millətlər içində özünə layiq imzasını atmalıdır.

- Qarabağ problemi ilə bağlı sizin silsilə məqalələriniz Almaniyada müxtəlif nəşr orqanlarında çap edilir. Bu barədə məlumat verməyiniz maraqlı olardı.

-Təəssüf ki, Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Almaniya ictimaiyyətində informasiya o qədər də təfsilatlı deyil. Son illər Almaniyanın tanınmış “Şərqi Avropa” jurnalında münaqişə ilə bağlı bir neçə araşdırmam işıq üzü görüb. Son araşdırmalarım isə 2008-ci ildə Cənubi Osetiya müharibəsinin və 2009-cu ildə Türkiyə-Ermənistan yaxınlaşmasının Qarabağ sülh prosesinə hansı təsirlərinin olması ilə bağlı olub. Ümid edirəm ki, bu cür araşdırmalar Almaniyanın elmi dairələrində Qarabağ məsələsi ilə bağlı düzgün fikir formalaşmasında öz müsbət rolunu oynayacaq.

-Bu yazılarınıza və çıxışlarınıza Almaniyadakı erməni diasporu tərəfindən hər hansı bir etiraz bildirilirmi?

-Bəli, buna ən bariz nümunə kimi Almaniyanın tanınmış “Alman dalğası ”Deutsche Welle)” radiosunda 2009-cu ildə (“Karabaxskiy konflikt qlazami azerbaydjanskoqo issledovatelya”) adlı reportajda Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı fikirlərimin yer almasını misal çəkmək olar. Belə ki, buna “cavab” reaksiyası olaraq panorama.am erməni xəbər portalında bir yazı da gedib. Burada hətta onlar məni Azərbaycan hökumətinin Avropaya göndərilmiş “emissarı” belə adlandırmaqdan çəkinməyiblər .

-Son işlərinizlə bağlı nə deyə bilərsiniz?

-Azərbaycana son səfərim “Yeni il” bayram tətili ilə əlaqədar idi. Rayonda valideynlərimi ziyarət etdikdən sonra əsasən Bakıda oldum. Bu vaxt ərzində yerli elmi-tədqiqat institutları ilə, habelə ölkə mətbuatı ilə əməkdaşlıq istiqamətlərini araşdırdım. Konkret olaraq isə kitab tərcüməsi ilə bağlı bir layihənin həyata keçirilməsinə dair müəyyən işlər gördüm. Söhbət dünyada tanınmış “Siemens” şirkətinin yaradıcısı Verner von Simensin hələ 1892-ci ildə yazdığı “Qafqaz səyahətləri” əsərindən gedir. Bildiyimiz kimi, “Simens” şirkəti 19-cu əsrin ikinci yarısında Gədəbəy rayonunda dağ mədənçiliyi ilə məşğul olub. Həmin zamanda Siemensin özü üç dəfə Azərbaycana səfər edib. Bu kitabında o ilk növbədə Gədəbəyin timsalında Azərbaycanımızın necə gözəl bir təbiətə malik olmasına diqqəti çəkir, buranı hətda cənnətə bənzədir. Fikrimcə, belə bir əsərin hazırda təbliğinə böyük ehtiyac var. Ümid edirəm ki, 2011-ci ildə həmin əsərin Azərbaycan dilində də çapına nail olacağıq.

Günay Əliyeva

Paritet.- 2011.- 10-11 fevral.- S. 10.