“Türkük, türk qalacağıq, biz fars olmayacağıq”

Saleh İldırım: “Bu gün Güneydə gedən dava və səslənən şüarlar xaricdəki mühafizəkar azərbaycanlıların fikirlərindən daha da güclü və radikaldır”

Deyəsən, onun ömür yolu çox keşməkeşli və enişli-yoxuşlu olub. Çünki ilk olaraq özü haqqında məlumat verməsini istədikdə dedi ki, həyatının hər dönəmini danışsa, gərək neçə kitab yazıla. Ona görə də ömür səhifələrindən çox qısa başlıqlara toxundu. Beləcə, Güney Azərbaycan İstiqlal Partiyasının sözçüsü Saleh İldırımı birgə tanıyaq.

-Güney Azərbaycanın Culfa bölgəsinin Gərgər şəhərindənəm. 1979-cu il inqilabında aktiv fəaliyyətim olub. İnqilabdan sonra xalq müsəlman hərəkatına qatıldım. Xalq müsəlman hərəkatı qanla boğulduqdan sonra İran dövlətinə qarşı mübarizəni davam etdim və nəhayət Mərənd Şəhər Prokurorluğundan əleyhimə tutulma əmri verildiyi üçün bir il Tehranda gizli yaşadıqdan sonra Türkiyəyə getdim. BMT-dən siyasi sığınacaq alıb Kanadaya yerləşdirdim. 1988-ci ildən Kanadanın Monreal şəhərində mövcud olan (Kvebek Azərbaycanlıları Assosiasiyası) ilə əlaqəyə girib orada uzun zaman fəaliyyətim oldu. Ara-sıra şeir deyirəm. Bir şeir dəftərim də var, ancaq hələ çap olunmayıb. 1998-ci ildə Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin II qurultayından sonra “İldırım” məcmuəsini Monrealda nəşr etməyə başladıq. “İldırım” jurnalının baş redaktoru olmaqla yanaşı Güney Azərbaycan Azadlıq Partiyasının sözcüsü kimi fəaliyyətimi davam etdim. O partiya bir ildən artıq fəaliyyət göstərmədən bağlandı. O zaman internet yeni başlamışdı. İnternet üzrə fəaliyyətim başladı. İlk işimiz İranın fars olmadığını sübut etmək üçün iki il ərzində həftədə bir gün “Paltak” sistemində seminarlarımız keçirildi. Bu vasitə ilə İran adlanan ölkədə yaşayan millətlərin məsələsini siyasi gündəliyə çıxarmağı bacardıq və bir çox azərbaycanlıları öz kimliyi ilə tanış edə bildik. Ondan sonra Azərbaycan inqilabçıları seminar otağında iki il müddətində tariximizi şərh edərək istiqlal məfkurəsini açıqlayıb və Güney Azərbaycanın istiqlaliyyətinin gərəkdiyini geniş müzakirə etdik. Bu müzakirələrin davamında 2004-cü ildə Güney Azərbaycan İstiqlal Partiyasını yaratdıq. O tarixdən etibarən də GAIP-ın sözcüsü kimi seçilib bu vəzifəni daşıyıram.

- Təşkilatınızın hansı media orqanları fəaliyyət göstərir?

- Təşkilatımız uzun zaman “Günaz TV” ilə fəaliyyət göstərib. Bununla yanaşı “Voa”, Kanadada nəşr olunan ingilis dilli qəzet, farsdilli “Peyvand”, “Şəhrvand” və Azərbaycanda bir çox jurnallarda da ara-sıra müsahibələrimiz və yazılarımız yayılıb. GAIP-a aid 2 saytmız: www.gaip.orq , www.gaip.biz və eləcə də “Facebook”, “Youtube” və internet televiziyamız www.istiqlal.tv də fəaliyyət göstərir. Bizi dinləmək istəyən və sözlərimizi senzura etməyən jurnal və media ilə əməkdaşlığa hazırıq.

-İranda azərbaycanlıların hüquqlarının pozulması halları barədə dünya insan haqları mərkəzlərinə, bəynəlxalq təşkilatlara lazımınca məlumat çatıra bilirsinizmi?

- “İldırım” və “Qurtuluş” məcmuələri tərəfindən doktor Əlirza Əsgərzadə ilə birlikdə BMT-yə Güney Azərbaycandan insan haqlarının İranın irqçi fars hakimiyyəti tərəfində pozulmasını yazıb raport etmişik. 2002-ci ildə DAK rəhbərliyi cənab Obalının təşkilatçılığı ilə Nyu-Yorkda BMT-nin İran üzrə nümayəndəsi Maris Kopiturnla görüşümüz olub. Həmin ilin sonunda ilk olaraq BMT 30 milyon azərbaycanlının dilinin qadağa və haqlarının tapdalanması haqda çoxsəhifəlik hesabat yaydı. Daha sonralar Kanada parlamentində, eləcə də Beynəlxalq Amnistiya Təşkilatı və Avropa Şurası rəsmiləri ilə görüşlərimiz olub. Beynəlxalq Amnistiya Təşkilatı ilə İngiltərə təmsilçimiz davamlı əlaqədədir. Bu və başqa vasitələrlə, dünyanın bir çox ölkəsində gerçəkləşdirdiyimiz seminar və etirazlarla Güney Azərbaycan türklərinin səsini beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmağa çalışmışıq və bu işi davam etdiririk.

-Bəynəlxalq təşkilatların İrandakı despotizmə və edam hallarına qarşı münasibətləri Sizi qane edirmi?

- Beynəlxalq təşkilatların bu günə qədər bəyanatdan başqa hər hansı ciddi bir əməlləri olmayıb. Əlbəttə ki, bu, qənaətedici deyil, amma yenə də bəzi hallarda bəzi cinayətlərin qarşısını alıb və ya almağa çalışdıqları da danılmazdır.

-Bu il İranda edam halları daha da çoxalıb. Beynəlxalq hüquq təşkilatlarının hesablamalarına görə, hər 8 saatdan İranda bir insan edam edilir. Sizcə, İran bununla dünyaya hansı mesaj vermək istəyir?

- Edamlar yeni deyil, İran hakimiyyəti 30 ildir şiddətlə edamlara davam edir. Xomeyini inqilabdan sonra mollalara demişdi ki, şiddət göstərib edamları artırmalıyıq. O çıxışın videoyazısı var. O əmrdən sonra edamlar daha da artdı. Məsələn, bu gün özünü “islahatçı” adlandıran Musəvi baş nazir olanda 36 min nəfər edam edilib. Kərrubinin özünün işgəncə yerləri var idi. Bu gün verilən hesabatda göstərilir ki, hər 8 saatda bir nəfər edam edilir. Hərçənd ki, bu, edamların hamısı deyil. İran deyilən ölkə artıq beynəlxalq təzyiqə məruz qalmasın deyə edamların hamısını açıq elan etmir. Bəlkə çox az rəqəm göstərməyə çalışır. Əslində edamlar bundan daha da artıqıdır. Bu, artıq mesaj deyil, rejimin ayrılmaz mahiyyətidir və var olduğu surətdə davam edəcəkdir.

-Demək olarmı, Tehranda ötən ay baş verənlər İrandakı 2006, 2009-cu illərin kütləvi etirazlar dalğasının davamı idi? Etirazçılar öz istəklərində nə dərəcədə irəli gediblər?

- 2006-cı ildə Güney Azərbaycanın etirazları ilə 2009-ci ildə Tehranda baş verənlər mahiyyətcə tamam fərqli hərəkatlar idi. 2006-cı ildə Azərbaycanda etiraz aksiyaları fars irqçiliyinə qarşı etiraz idi ki, yenə də Tehran, daha doğrusu, farslara qatılmadan öz yolunu davam edir.

Tehranda cərəyan edən hadisələr əsasında rejimin iki qanad hakimiyyət rəqabətindən ortaya çıxıb və gücü qəsb etmək davasıdır. Hər iki qanad bu rejimi qurub və qorumaq üçün yetərincə cinayət işləyib. İslam cümhuriyyətini, vilayəti-fəqih və fars irqçiliyi hər iki qanadı- yəni həm iqtidar, həm müxalifəti formalaşdıran əhəmiyyətli ünsürlərdir. Başqa tərəfdən hər iki qanad qeyri-fars millətlərə, xüsusən də türklərə mərhəmətsiz və qəddardır. Məhz ona görə də Azərbaycan bu hərəkatlara qatılmadı və qatılmayacaq da. Tehranda, İsfahanda gedən nümayişlərdə insanlar rejimdən bəzi islahat istəyir. Azərbaycanda gedən dava isə fars işğalına son qoyub Güney Azərbaycan müstəqil dövlətini yenidən qurmaq üçündür. Yəni Tehrandakı hərəkatın dərdi sadəcə rejimdirsə, Güney Azərbaycanın davası sadəcə rejim deyil, bəlkə İran dövlətçiliyi və işğalçılığına son qoymaqdır. Yəni nəinki bu rejimi, heç İran adlı bir dövləti də qəbul etmir.

- Sizcə, bu nümayişlər kənar ölkələrdən, yoxsa elə daxili milli istiqlal savaşı istəyindən qaynaqlanır?

- 2006-cı ildə güneyin 30-dan artıq şəhər və kəndində nümayişlər olanda rejim iddia etdi ki, bunların hamısı Azərbaycandan gəliblər. Şah 1979-cu il inqilabında Təbrizdə başlanan 29 bəhmən qiyamını SSRİ vətəndaşlarından qaynaqlandığını dedi. Müxalifləri rahatca əzmək üçün bu, totalitar rejimlərin ən tanımış üsuludur. Nümayişlər hamısı içəridən başlayıb və hər hansı bir ölkə ilə də bağlılığı yoxdur. Ancaq yuxarıda vurğuladığım kimi mahiyyətcə fərqlənirlər. Millətlərin işğala qarşı mübarizəsi, xüsusən də Azərbaycan milli hərəkatının 2006-cı ildə başlanan etirazları İran dövlətçiliyini titrətdi. Bu etirazların tarixi səbəbləri və kökləri var. Keçən 100 ildə dəfələrcə özünü göstərib. İran İslam rejiminin nə İranda qeyri-millətlər arasında, nə də farslar arasında hər hansı bir bazası qalmayıb və yox olmağa, İran isə dağılmağa məhkumdur. Bu vəziyyətdən qurtulmaq istəyən rejim müxalif qüvvələri özünün başqa qanadı altında toplamaq istədi ki, bəlkə İranın parçalanmasını əngəlləyə bilsin. Ancaq gediş rejimin istədiyi kimi olmadı və yaratdığı Yaşıl hərəkatın gövdəsi rəhbərlikdən qopub rejimin əleyhinə çevirildi. Onun da köku 30 illik dini zorakılıqla bağlıdır.

-Demək olarmı, İran ərəb ölkələrinə qurduğu tora özü düşdü?

- İran da başqa ölkələr kimi həmişə münaqişəni uzaqlarda görmək və göstərmək istəyir. O üzdən də İraqda, Fələstində, Livanda, Bəhreyndə, hətta Azərbaycanda iğtişaşlar yaratmağa çalışırdı. Guya İslam inqilabını yayacaq . Ancaq yaymaq istədiklərini öz ölkələrində belə yaşatmağa kifayət qədər sosial bazası yoxdur. İrandaki problemlər nə yenidir, nə də ərəb ölkələrində başlanan üsyanlarla bağlıdır. Onlardan həm mahiyyətcə fərqlidir, həm də tarix boyu olub. Azərbaycan neçə dəfə öz dövlətini qurmağa cəhd edib, Xiyabaninin rəhbərliyi ilə Azadistan və Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Milli Hökuməti qurmuşdu. 1979-cu il inqilabından sonra xalq müsəlman hərəkatı, Türkmənistan hərəkatı, Kürdüstan və s. yenə də öz dövlət və milli haqları istəyində olduğu hər kəsə aydındır.

-Bəzən elə gəlir ki, Amerika və Avropa qitəsində yaşayan Güney azərbaycanlıları, İrandakı soydaşlarımızdan daha fəaldırlar.

- Əsla, elə deyil. Bu ğun Güneydə gedən dava və səslənən şüarlar xaricdəki mühafizəkar azərbaycanlılardan daha da güclü və radikaldır. Xaricdəki azərbaycanlılar sadəcə güneydə gedənlərin bəlli qismini əks etdirə bilir. Əsas çağırışların hamısı içəridə və əsas şüarların hamısı da güneydəki şəhərlərimizdə, xiyabanlarımızda səslənib divarlarda yazılıb və stadionlarda səslənməkdədir. Azərbaycanın bayrağı Təbrizdə dalğalanır. Halbuki hələ də Avropada bəziləri bu bayraqdan qaçırlar. Bu gün “Azərbaycan bir olsun, mərkəzi Təbriz olsun”, “Azərbaycan diyarımız, ay-ulduz bayrağımız”, “Təbriz, Bakı, Ankara, biz hara, farslar hara”, “Türkük, türk qalacağıq, biz fars olmayacağıq”, “Ölüm olsun rasizmə”, “Fars dili zillət dili, türk dili qeyrət dili”, “And ola Səttarxana, od salarıq Tehrana”, “Biz qəhrəman türklərik, farslara baş əymərik” və s. şüarlar güneyin şəhər, xiyaban və stadionlarında səslənir. Boz qurdlarımız damlardan ulayır. Onlar boz qurd işarəsi tutub stadionlarda 100 minlərlə ulayaraq farsa meydan oxuyur. Bir həftə bundan əvvəl Təbrizdə 60 min nəfərlik stadionda “Ağdam məscidi yeni Beyt-ül-Müqəddəs” şüarını rəngli parçada yazılaraq “Qarabağ bizimdir, bizim qalacaq” deyə bir ağızdan səsləndilər. Bunların hamısını içəridə rejimin tam təzyiqləri altında qeyrətli Azərbaycan millətinin rəşadətli övladları gərcəkləşdirir. Avropada mühafizəkarlar millətə “amandır, bu şüarı deməyin, onun zamanı deyil”, “bu işarəni tutmayın avropalıların xoşuna gəlməz”, “”türkəm” deməyin avropalılar bəyənmir” deyərək hərəkatı yatırmağa çalışdığı halda yuxarıda dediyim şüarlar Təbriz, Urmiya, Zəncan, Kərəc, Tehran, Ərdəbil, Sulduz və başqa şəhərlərimizdə səslənir. Hal-hazırda Təbrizdə səslənən şüarları Avropada yaşayan soydaşlarımız bütün azadlıqlara rəğmən səsləndirməyə cəsarət etmir. Sizcə, indi bunların hansı daha fəaldır? Doğrudur, içəridə yayım imkanları, media imkanları olmadığı üçün güneyin çağırışlarının çoxu xaricə göndərilir və oradan televiziya və başqa vasitələrlə millətə bildirilir. Bütün inqilablarda belə olub, amma inqilabı irəli aparıb gerçəkləşdirən hər zaman daxildəki qüvvələrdir.

Fuad HÜSEYNZADƏ

Paritet.-2011.-17-18 mart.-S.11.