Azərbaycan iqtisadiyyatı:

2008-ci ilin əsas hadisələri və tendensiyaları

Azərbaycanda 2008-ci il ərzində inflyasiya rekord səviyyəyə çatıb. Eyni zamanda, oktyabrda inflyasiyanın tempi kəskin azalıb. Nəticədə, əgər yanvar-sentyabr ayları ərzində inflyasiya (ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən) 21,3% təşkil etmişdirsə, yanvar-oktyabr üzrə 21,6%, yanvar-noyabr ayları üzrə isə 21,4%-ə bərabər olub;

SƏNAYE VƏ ENERGETİKA

Fevral

Ağcabədi rayonuna təbii qaz verilib;

Azərbaycan prezidenti Bakıda Neft Muzeyinin yaradılması haqqında sərəncam imzalayıb;

ABŞ-ın «Kellog Brown & Root» şirkəti Transxəzər layihəsi üzrə tenderin qalibi elan olunub;

Mart

Gəncə polad kompleksinin və «Det-Al» alüminium zavodunun təməl qoyma mərasimi keçirilib;

Aprel

Azərbaycanın hərbi sənayesi ilə bağlı ilk məlumatlar açıqlanıb. Hökumətin iclasında nazir Yavər Camalov hərbi sənayenin son durumu barədə prezidentə hesabat verərək Azərbaycanın ilk hərbi məhsulların istehsalına başlandığını bildirib;

Füzuli rayonunda su elektrik stansiyasının inşasına başlanılıb;

Beyləqan və Füzuli rayonlarına qaz verilib;

May

Azərbaycanın Gürcüstanda aldığı Kulevi neft terminalının açılış mərasimi keçirilib;

ARDNŞ, Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti və Koreyanın «STX Shipbuilding Co.» şirkəti arasında gəmi tikintisi və təmiri zavodunun inşası haqqında memorandum imzalanıb;

İyun

ARDNŞ ilə Fransanın «Total E&P Activities Petrolieres» şirkəti arasında «Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda «Abşeron» dəniz blokunun kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın Pay Bölgüsü haqqında Sazişin əsas kommersiya prinsipləri və müddəaları haqqında Saziş» imzalanıb;

Bakıda XV Beynəlxalq Xəzər Neft-Qaz Sərgisi keçirilib;

Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi istehsal etdiyi ilk hərbi texnikaların təqdimatını keçirib;

İyul

Naxçıvanda yeraltı qaz anbarının inşası ilə bağlı işlərə başlanılıb;

Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə müdafiə təyinatlı məmulatların yaradılması və istehsalı məqsədilə Azərbaycana idxal olunan texnologiyalar ƏDV və gömrük rüsumundan azad edilib;

Avqust

Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda «Ümid» strukturunda mühəndis-geoloji işlər başa çatdırılıb;

Gürcüstanla Rusiya arasında baş verən münaqişə nəticəsində Azərbaycan neftin ixracından 1 mlrd. ABŞ dolları məbləğində gəlir əldə edə bilməyib;

Sentyabr
Bakıda «Azərbaycan və Türkmənistanın neft və qaz potensialı: energetika, iqtisadiyyat, ekologiya. Əməkdaşlığın strategiyası» Beynəlxalq Konfransı keçirilib;

Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti (ABƏŞ) Xəzərin milli sektorunda yerləşən «Azəri-Çıraq-Günəşli» (AÇC) yataqlar blokunda istismar olunan «Mərkəzi Azəri» və «Qərbi Azəri» hasilat platformalarında detektorlar vasitəsi ilə qaz sızması nəticəsində hər iki platformanın fəaliyyəti dayandırılıb;

Oktyabr

«Qərbi Azəri» hasilat platformasının fəaliyyəti bərpa olunub, «Mərkəzi Azəri» platformasının fəaliyyətinin isə gələn ilin yanvar ayında bərpa olunacağı gözlənilir;

Bakı-Supsa boru kəməri ilə neftin nəqlini bərpa edilib;

Neft Muzeyinin dizayn-layihəsi üzrə müsabiqə komissiyasının yekun iclası keçirilib. Türkiyənin TOCA şirkətinin layihəsi müsabiqənin qalibi elan olunub;

Noyabr

Bakı-Tiflis-Ceyhan əsas ixrac kəməri ilə Qazaxıstan neftinin nəqlinə başlanılıb. İlin sonuna kimi bu boru kəməri ilə 300 min tona yaxın Qazaxıstan neftinin nəql olunması nəzərdə tutulur;

ARDNŞ-la Gürcüstan Energetika Nazirliyi arasında Gürcüstanın qaz təchizatı ilə bağlı Memorandum imzalanıb;

Bakıda IV Enerji Sammiti keçirilib. Sammitdə Türkiyə prezidenti Abdullah Gül, Litva prezidenti Valdas Adamkus, Ukrayna prezidenti Viktor Yuşşenko, Gürcüstan prezidenti Mixail Saakaşvili, Polşa prezidenti Lex Kaçinski, Bolqarıstanın vitse-prezidenti Angel Marin, Macarıstanın baş naziri Ferents Dyurçan və Estoniyanın baş naziri Andrus Ansipi iştirak ediblər;

Bakıda Qazaxıstanın «KazMunayQaz» Milli Şirkəti ilə ARDNŞ arasında Transxəzər layihəsinin reallaşdırılmasının əsas prinsipləri haqqında saziş imzalanıb;

Dekabr

300 MVt gücündə Səngəçal Elektrik Stansiyası istifadəyə verilib;

Azərbaycan OPEC-in toplantısında müşahidəçi qismində iştirak edib və qiymətlərin tənzimlənməsi məqsədi ilə neft hasilatını azalda biləcəyini bildirib;

ARDNŞ Gürcüstanda 29 qazpaylayıcı məntəqəsini idarəetməyə götürüb;

MALİYYƏ SEKTORU

Mart

AMB məzənnə siyasətində bivalyuta (USD/EUR) səbət mexanizmini tətbiq edib;

Aprel

AMB uçot dərəcəsini 13%-dən 14%-dək artırıb;

May

Dünya Bankı (DB) Azərbaycanda «Milli su təchizatı və kanalizasiya xidmətləri» layihəsi üzrə daha 260 mln. dollar ayırıb;

İyun

Azərbaycan Milli Bankı uçot dərəcəsini 14%-dən 15%-ə yüksəldib;

DB-nın Direktorlar Şurası «Abşeron yarımadasında neftlə çirklənmiş ərazilərin təmizlənməsi Layihəsi»ni təsdiqləyib ki, həmin layihənin icrasına DB Fövqəladə Hallar Nazirliyinə radioaktiv tullantıların təmizlənməsi üçün 74 mln. ABŞ dolları, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinə (ARDNŞ) 1 000 hektar ərazinin təmizlənməsi və avadanlıqların alınmasına 60 mln. dollar və məişət tullantıların idarə edilməsi sahəsində yardıma 29,5 mln. dollar ayıracaq;

Avqust

AMB məcburi ehtiyat normasını 10%-dən 12%-ə çatdırıb və xarici öhdəliklərə görə 5%-lik məcburi ehtiyat norması müəyyən edib;

DB və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının hazırladığı «Doing Business-2009» hesabatında (biznesin təşkili üzrə qiymətləndirmə) Azərbaycan 96-cı yerdən 33-cü yerə yüksələrək ən islahatçı ölkə adını qazanıb;

Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası ilə Azərbaycan arasında «Biznes mühitinin təkmilləşdirilməsi Layihəsi» üzrə Anlaşma Memorandumu imzalanıb;

(Ardı səh.10-da)

Sentyabr

DB Azərbaycan hökumətinə «Azərbaycanın təhsil sektorunun inkişafı» Kredit Proqramının II mərhələsinin icrası üçün 25 mln. dollar məbləğində kredit ayırıb;

Oktyabr

AMB dünya maliyyə böhranı ilə əlaqədar pul-kredit siyasətini yumşaltmağa başlayıb və ilk olaraq uçot dərəcəsini 12%-ə, məcburi ehtiyat normasını 12%-dən 9%-ə, xarici öhdəliklər üzrə isə 5%-dən sıfıra endirib;

«Azərenerji» və Asiya İnkişaf Bankı (AİB) yeni əməkdaşlıq planını razılaşdırıb. Əməkdaşlıq 2009-cu ildən başlayaraq 3-5 ili əhatə edəcək ki, bura «Elektrik enerjisinin ötürülməsi sisteminin yaxşılaşdırılması Layihəsi» də daxildir;

Bakıda AİB-in Mərkəzi Asiya Regional İqtisadi Əməkdaşlıq Proqramı (CAREC) üzrə VII Nazirlər Konfransı keçirilib ki, həmin tədbirdə AİB-in prezidenti Xaruxiko Kuroda da iştirak edib;

AMB uçot dərəcəsini 10%-dək, məcburi ehtiyat normasını isə 9%-dən 6%-dək azaldıb; kommersiya banklarında likvidlik problemləri ilə əlaqədar AMB «UniBank»a 50 mln. manat həcmində kredit ayırıb;

Dekabr

AİB ilə Azərbaycan hökuməti arasında Gəncə Dairəvi Avtomobil Yolunun tikintisi üçün əlavə vəsaitin ayrılmasına dair kredit sazişi imzalanıb. AİB-in Direktorlar Şurası layihənin icrası üçün 55,4 mln. dolların ayrılmasını təsdiqləyib;

AİB-in Direktorlar Şurası «Elektrik enerjisinin ötürülməsi sisteminin yaxşılaşdırılması Layihəsi» üçün 160 mln. dollar məbləğində kreditin ayrılmasını təsdiqləyib;

Azərbaycanla Dünya Bankı arasında «Azərbaycanda magistral avtomobil yollarının yenidən qurulması - II» layihəsi üzrə 300 mln. dollar məbləğində əlavə vəsaitin ayrılmasına dair kredit sazişi imzalanıb;

AMB uçot dərəcəsini 8%-ə endirib;

VERGİ-GÖMRÜK SİSTEMİ

Yanvar

Yanvarın 1-dən Azərbaycanda sahibkarlıq subyektlərinin dövlət qeydiyyatı sahəsində «bir pəncərə» sisteminin tətbiqinə başlanılıb;

Aprel

Azərbaycan Rusiyadan İranın Buşəhr Atom Elektrik Stansiyası üçün göndərilən yükləri sərhəddən buraxmayıb;

Noyabr

Milli Məclis ölkədə «Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına müddətli vergi güzəştlərinin verilməsi haqqında» qanunun qüvvədə olma müddətinin daha 5 il uzadılması barədə qərar qəbul edib;

Dekabr

Bakıda Mərkəzi Gömrük Hospitalı istifadəyə verilib;

Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsində dövlət sərhədlərinin gömrük keçid məntəqələrində «bir pəncərə» sisteminin layihəsinin təqdimatı keçirilib;

BANK SEKTORU

Fevral

AMB tərəfindən minimal məcmu kapitalın yetərliliyi ilə bağlı aparılan qiymətləndirmədən keçməyən 9 kommersiya bankının əmanət cəlb etməsinə qadağa qoyulub;

Türkiyənin «Citibank Anonim Şirkəti»nin Azərbaycandakı nümayəndəliyinin açılmasına icazə verilib;

Almaniya «Commerzbank»ının Bakı nümayəndəliyinin açılmasına icazə verilib;

İyul

Dövlətə məxsus «Kapital Bank»ın nizamnamə kapitalında dövlət payının özəlləşdirilməsi başa çatıb. Bankın yeni səhmdarları rolunda «AtaHolding» Şirkətlər Qrupu (30%), «Paşa Holding» (30%), «Xalq Sığorta» (15%), «Azərsun Holding» (10%), fiziki şəxslər (10%), bankın əmək kollektivi (5%) çıxış edir;

«Atlant Bank» və «Poçtbank»ın lisenziyaları ləğv edilib;

Avqust

«Naxçıvanbank» Səhmdar Kommersiya Bankına lisenziya verilib;

Dekabr

«AzFinans Bank» Səhmdar Kommersiya Bankına lisenziya verilib;

AMB ölkədə fəaliyyət göstərən üç kredit ittifaqının lisenziyasını ləğv edib;

SIĞORTA SEKTORU

«Sığorta fəaliyyəti haqqında» qanun qüvvəyə minib;

Aprel

Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Sığorta Nəzarəti Şöbəsi tərəfindən «Kavkaz Sığorta» və «Azərqarant» sığorta şirkətlərinə müddətsiz lisenziya verilib;

İyul

Maliyyə Nazirliyi və Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının (ASA) təşkilatçılığı ilə Bakıda I Azərbaycan Beynəlxalq Sığorta Forumu keçirilib;

«Qala Sığorta» şirkətinə müddətsiz lisenziya verilib;

Avqust

«Star Alliance», «Günay Anadolu», «Azərbaycan İnsurance Broking» və «Aon Azəri Sığorta və Təkrarsığorta Broker Şirkəti»nə müddətsiz lisenziya verilib;

Sentyabr

«Abşeron» sığorta şirkətinin fəaliyyətində çoxsaylı qanun pozuntuları və nöqsanlar aşkarlandığına görə şirkətin lisenziyası dayandırılıb;

Noyabr

«MBASK» və «Əmrah Sığorta» şirkətinə müddətsiz lisenziya verilib;

NƏQLİYYAT SEKTORU

Yanvar

Azərbaycanla AİB arasında Şimal-Cənub Avtomobil yolunun Masallı-Astara hissəsinin yenidən qurulması üzrə kredit sazişləri imzalanıb;

Mart

Bakı-Tiflis-Qars yeni dəmir yolu layihəsinin həyata keçirilməsi üzrə Dövlət Komissiyasının iclası və Koordinasiya Şurasının III toplantısı keçirilib;

Aprel

Bakıda Avropa İttifaqı-Azərbaycan Enerji, Nəqliyyat və Ətraf mühit üzrə Alt Komitənin iclası keçirilib;

Bakıda II Xəzər Neft-Qaz Ticarət-Nəqliyyat Konfransı keçirilib;

May

Azərbaycan Nəqliyyat Nazirliyi ilə Koreyanın «Pyunghwa Engineering Consultants» şirkəti arasında Şamaxı-Quba avtomobil yolunun tikintisinin həyata keçirilməsinə dair Anlaşma Memorandumu imzalanıb;

Koreyanın «SK C & C Co.» şirkəti ilə Bakı şəhərində Nəqliyyatın Hərəkətinin Səmərəli İdarə Olunması Sisteminin yaradılması haqqında Satınalma Müqaviləsi imzalanıb;

Koreyanın «Daewoo» şirkəti ilə Azərbaycana daha 300 avtobusun göndərilməsinə dair yeni saziş imzalanıb;

(Ardı səh.11-də)

İyun

Fransanın «BNP Paribas» bankı ilə Bakı-Rusiya dövlət sərhədi avtomobil yolunun yenidən qurulmasına dair kredit sazişi imzalanıb;

İyul

Azərbaycan dəmir yolunun Bakı-Böyük Kəsik hissəsində sürətin artırılması layihəsi üzrə işlərə start verilib;

Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun Türkiyə hissəsinin təməl qoyma mərasimi keçirilib;

Avqust

Bakı-Rusiya dövlət sərhədi avtomobil yolunun Sumqayıta qədər hissəsinin açılış mərasimi keçirilib;

Sentyabr

Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu layihəsi çərçivəsində Marabda-Kartsaxi hissəsinin (Türkiyə sərhədinə qədər) tikintisi, təmiri işlərinin həyata keçirilməsi üzrə Koordinasiya Şurasının IV iclası keçirilib;

Zaqatala hava limanı istismara verilib;

Bakıda Heydər Əliyev və Ziya Bünyadov prospektlərinin kəsişməsində inşa olunan yeni yol qovşağının birinci hissəsi istifadəyə verilib;

Oktyabr

«Bakı şəhərində Nəqliyyat Əməliyyatlarının İntellektual İdarə Edilməsi Sistemi»nin təqdimat mərasimi keçirilib və işlərə başlanılıb;

Lənkəran hava limanı istifadəyə verilib;

Dekabr

Bakıda TRACECA-nın yubiley sammiti keçirilib;

Heydər Əliyev, Xətai və Babək prospektlərinin kəsişməsində tikilən körpü-tunel kompleksi tam şəkildə istifadəyə verilib;

Paytaxtda Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanı - Əzizbəyov dairəsi avtomobil yolunun açılışı olub;

RABİTƏ

Fevral

Azərbaycanın ən iri mobil rabitə operatoru («Azercell Telecom») 180 mln. dollara satılıb. «Azercell»dəki dövlətə məxsus 35,7%-lik payı Türkiyənin «Azertell Telekommunikasyon Yatırım Dış Ticaret A.Ş.» şirkəti alıb;

Noyabr

Azərbaycan prezidenti kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması haqqında sərəncam imzalayıb;

SAHİBKARLIQ

Fevral

Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti (AİŞ) və Azərbaycanda tikiləcək yeni sement zavodunun əsas səhmdarı olan İsveçrənin «Holcim» şirkəti arasında AİŞ-in bu layihədə 10%-lik iştirak payı almasına dair müqavilə imzalanıb;

İyun

Azərbaycan Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (ÜTT) üzv olması prosesinə dair Oman və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə ikitərəfli protokol imzalayıb;

AİŞ və İslam İnkişafı Korporasiyası (İİK) Xəzər Beynəlxalq İnvestisiya Şirkətini təsis edib. Xəzər Beynəlxalq İnvestisiya Şirkətində AİŞ-in iştirak payı 25%, İİK-nin payı isə 75%-dir. Müştərək investisiya şirkətinin nizamnamə kapitalının yekun həcmi iki il ərzində 70 mln. dollara çatdırılacaq;

Oktyabr

Qara Dəniz Ticarət və İnkişaf Bankı (QDTİB) Direktorlar Şurasının qərarı ilə Azərbaycanın QDTİB-dəki payı 2%-dən 5%-dək artırılıb;

Azərbaycanın iqtisadi inkişaf naziri vəzifəsində işdən azad olunan Heydər Babayevi vergilər nazirinin müavini Şahin Mustafayev əvəzləyib;

AQRAR SEKTOR

2008-ci ildə Azərbaycanda taxıl istehsalı ilk dəfə olaraq rekord həddə 2,4 mln. tona çatıb;

İlin əvvəlində taxılın və unun qiymətində artım baş versə də, sentyabrdan etibarən ucuzlaşma başlayıb. Oktyabr ayında şəkər tozunun qiymətində də ucuzlaşma baş verib;

May

Rusiyanın «Baltika Pivə Şirkəti» Azərbaycanın ən iri pivə istehsalçısı olan «Baku-Castel»in səhmlərinin 100%-i, «Bakı Pivə» ASC-nin səhmlərinin 92%-ni alıb;

İyun

«Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı» haqqında qanun qüvvəyə minib;

Avqust

Azərbaycan prezidenti «Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının toxum, gübrə və damazlıq heyvanları ilə təmin edilməsinə əlavə dəstək verilməsi barədə» sərəncam imzalayıb;

«2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı» təsdiq edilib;

BİRjA

Əgər 2007-ci ilin əvvəlində (yanvarın 7-də) dünya bazarlarında neftin 1 barelinin qiyməti 95,2 dollar təşkil etmişdirsə, artıq dekabrın 29-da illik minimuma çatıb - 37,71 dollar. Beləliklə, il ərzində neft 2,53 dəfə ucuzlaşıb. Bu il neftin qiymətinin maksimal həddi iyul ayında - 147 dollar səviyyəsində qeydə alınıb;

Neftin ucuzlaşması fonunda qızılın bahalaşması müşahidə oşlunur. Belə ki, yanvarın 7-də qızılın Azərbaycanda rəsmi məzənnəsi 1 unsiyaya görə 722,73 manat (855 dollar), hazırda 669,80 manat (836,7 dollar) təşkil edir. Lakin, il ərzində qızılın 7,3% ucuzlaşmasına baxmayaraq, rəsmi məzənnənin maksimal həddi martın 18-də 847,47 manat (1 011,3 dollar), minimal həddi isə noyabrın 14-də 577,46 manat (713,5 dollar) səviyyəsində müşahidə olunub. Yəni, son 1,5 ay ərzində qızılın məzənnəsi təxminən 123 dollar bahalaşıb;

Yanvarın 7-də ABŞ dollarının məzənnəsi 0,8453 manat olduğu halda, hazırda illik minimuma - 0,8005 manata çatıb. Beləliklə, il ərzində dolların manata qarşı ucuzlaşması 5,3% təşkil edib. Dolların məzənnəsinin maksimumu yanvarın 27-də (0,8455 manat) qeydə alınıb;

Yanvarın 7-də avronun məzənnəsi 1,2448 manat olduğu halda, bu gün 1,1329 manata düşüb. Beləliklə, il ərzində avronun ucuzlaşması 9% təşkil edib. Eyni zamanda nəzərə alınmalıdır ki, avronun bu il ərzində maksimal məzənnəsi martın 30-da (1,3240 manat), minimal həddi isə noyabrın 13-də (1,0093 manat) müşahidə olunub.

Rabitə dünyası.- 2009.- 13 fevral.- S.8-11