HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCAN TİBB ELMİ VƏ TİBB TƏHSİLİ SİSTEMİNİN İNKİŞAFINDA ROLU

“Mən Azərbaycana rəhbərlik etdiyim zaman, sonra Sovetlər İttifaqının, SSRİ–nin rəhbərliyində olduğum illərdə daim səhiyyə ilə, tibb elmi ilə yaxın olmuşam, ona qayğı göstərmişəm və hesab edirəm ki, çox işlər görmüşəm… Mən o vaxt Sovetlər İttifaqının Moskvada yerləşən ən böyük, ən mötəbər tibb ocaqları, müəssisələri ilə yaxından tanış idim, onların yaranmasında, inkişaf etməsində xidmətlər göstərirdim. Mənim o vaxt həm Onkoloji Mərkəzin, həm Kardioloji Mərkəzin, həm Ürək Cərrahiyyəsi mərkəzinin, həm Oftalmoloji mərkəzlərin, başqalarının yaranmasında, inkişaf etməsində, onların maddi–texniki bazasının yaranmasında çox səylərim olmuşdur. Mən bu gün böyük məmnuniyyətlə xatırlayıram ki, o vaxt SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının 40 illik yubileyində Sovet İttifaqının rəhbərliyi adından iştirak etdim. Mən bir də bunları edərək o vaxt SSRİ dövləti tərkibində Azərbaycanın səhiyyəsinə marağı, qayğını daha da artırırdım. Moskvada yerləşən o böyük tibb elmi mərkəzlərinin diqqətini Azərbaycana cəlb edirdim və Azərbaycana yardım etməyə çalışırdım”.

Heydər Əliyev.

Azərbaycan tibb elmi və tibb təhsil sisteminin, Azərbaycan səhiyyəsinin keçmişi, indisi və gələcəyi, əqli potensialının dəyəri, maddi–texniki bazasının inkişaf mərhələləri, təməl daşlarının və beynəlxalq əlaqələrinin möhkəmləndirilmə yolları, əldə olunan nailiyyətlərinin gələcək nəsillərə çatdırılma istiqamətlərinin təhlili haqqında fikir yürütdükdə, adətən, ilk növbədə göz önünə tibb sahəsində çalışan səriştəli alimlər, həkimlər, səhiyyə işçiləri gəlir. Lakin XX əsrin ikinci yarısında və XXI əsrin ilk illərində Azərbaycanda bu sahədə aparılan genişmiqyaslı titanik işlərin örnəkli nəticələri təsdiqlədi ki, bəşər tarixində elə şəxsiyyətlər olur ki, onlar ölkənin bir sahəsinin deyil, bütövlükdə onun bütün sahələrinin inkişaf yükünü, maddi–texniki bazasının möhkəmləndirilməsi problemlərinin ağırlıqlarını, insanların rifah halının yaxşılaşdırılması amalının çətinliklərini, dövlət atributlarımızın atributlar içərisində bərqərar olması və bunun əbədiliyinin, dönməzliyinin təmininin maneələrinə tabgətirmə gərginliklərini öz möhkəm çiyinləri üzərinə götürərək, onu inamla irəliyə apara, zirvələrə yüksəldə bilirlər. Belə nadir şəxsiyyətlərin, fövqəladə bacarığa malik qüdrətli düha sahiblərinin ön cərgəsinin birincisi adının daşıyıcısı kimi yaddaşlara və bəşər tarixinə əbədi həkk olunan ümummilli liderimiz Heydər Əlirza oğlu Əliyev sözün həqiqi və mütləq mənasında müasir Azərbaycanın memarı olmaqla yanaşı, həm də müasir Azərbaycan səhiyyəsinin, Azərbaycan tibb elmi və tibb təhsili sisteminin yeni rakursda, yeni istiqamətdə, yeni strateji hədəf kontekstində, müasir tələblər səviyyəsində mahir qurucusu, yaradıcısı, ilhamverici qüvvəsi, əsl memarı olmuşdur.

1969–cu il iyul ayının 14–dən etibarən 35 ilə yaxın bir müddətdə Azərbaycana rəhbərlik qüdrətini özündə saxlaya bilən ulu öndər Heydər Əliyev respublikada birinci şəxs simasında fəaliyyətə başladığı ilk günlərdən, digər vacib sahələrdə olduğu kimi, ölkə səhiyyəsini, tibb elmi və tibb təhsili sistemini də diqqət mərkəzində saxlamışdır. O, insan amilinə xidmət edən bu vacib sosial sahələrin əsaslı dəyişikliklərinin islahatlarını, inkişaf perspektivlərinin planlarını hazırlamışdır. Bu islahatların, bu planların müddəaları onun iti zəkasının dərin qatlarından süzülərək tədricən məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilir.

Ümummilli liderin Azərbaycana rəhbərliyə gəldiyi dövr çox təzadlı, çətin bir dövr idi. Bu dövrdə artıq sosializm sisteminin məhvəri laxlamağa başlamışdı. Azərbaycanın da daxil olduğu Sovetlər İttifaqında ictimai–siyasi vəziyyət, milli münasibətlər, iqtisadi–sosial tələbatlardan doğan narahatlıqlar getdikcə daha da gərginləşir, neqativ halların baş alıb getməsinə əlverişli şərait yaranırdı. Belə bir qeyri–müəyyənlik şəraitinin mövcudluğu dövründə Heydər Əliyev kimi dahi şəxsiyyətin Azərbaycana rəhbərliyə gəlməsi ölkəmizin həyatında, o cümlədən də təkcə Azərbaycan səhiyyəsində, Azərbaycan tibb elmi sahəsində deyil, bütövlükdə SSRİ səhiyyə sistemində və tibb elmi sahəsində əsaslı dönüş yaratdı. Ümummilli liderimiz səhiyyə və tibb elmi sahələrində həm Azərbaycan Respublikasında, həm də keçmiş Sovetlər İttifaqında yeni mərhələnin başlanmasının banisi oldu. Ümummilli liderin təşəbbüsü ilə Azərbaycan səhiyyə sistemində aparılan islahatlardan sonra əldə edilən uğurlu işlərin nəticələrinin tətbiqi SSRİ–nin digər respublikalarında da reallaşdı. Ümummilli liderin təkcə səhiyyə sistemində deyil, hər sahədə həyata keçirdiyi, novatorluqla atdığı cəsarətli addımlar dünya miqyasında geniş əks–səda doğurmuşdu. Onun Sovetlər İttifaqının bütün respublikalarında get–gedə dərinləşməkdə olan korrupsiyaya, neqativ hallara qarşı kəskin mübarizə aparması, cəmiyyəti və mövcud ictimai quruluşu sağlamlaşdırmağa, saflaşdırmağa çalışması SSRİ dövlət və hökumət başçılarını da, dünya ictimaiyyətini də heyrətə gətirmişdi. Tezliklə Heydər Əliyev fenomeni dünyanın siyasi tarix salnaməsində sönməz ulduz kimi parladı və onun adı bu salnaməyə əbədi həkk olundu.

Qeyd etmək lazımdır ki, ümummilli lider hələ XX əsrin 70–80–ci illərində — ilk dəfə respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrdə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun bütün problemlərinə qayğı ilə yanaşmışdır. İnstitutun həyatında hərtərəfli və fundamental olaraq əsas yüksəliş mərhələsi məhz Heydər Əliyevin respublikamıza rəhbərlik etdiyi dövrə təsadüf edir. Həmin illərdə respublikamızda səhiyyənin, elm və təhsil sistemlərinin, o cümlədən tibb elmi və tibb təhsili sistemlərinin inkişafında əsaslı dönüş baş verdi; Tibb İnstitutu üçün zəngin maddi–texniki baza yaradıldı, yeni tədris korpusları, tələbə yataqxanaları, xəstəxana və poliklinikalar tikilib istifadəyə verildi, elmi–tədqiqat işləri ilə məşğul olan laboratoriyalar müasir cihazlar və avadanlıqlarla təchiz edildi. Bu isə elmi axtarışların əhəmiyyətini artırmağa, ölkəmizin tibb sahəsində kifayət qədər elmi və pedaqoji kadr potensialı ehtiyatına malik olmağa imkan verdi.

Ümummilli liderin rəhbərliyi altında qısa müddətdə ölkəmizdə yeni uşaq xəstəxanaları və poliklinikalarının tikintisi geniş vüsət almış, XX əsrin 70–ci illərinin ilk beş ili ərzində 35 belə obyekt tikilib xəstələrin istifadəsinə, tibb personalının ixtiyarına verilmişdi. Ölkə başçısının, ilk növbədə, uşaq səhiyyəsinin problemləri ilə ciddi maraqlanması təsadüfi deyil, onun uzaqgörənliyinin təzahürü idi. Bununla o, genofondun sağlamlaşmasını, uşaq ölümünə səbəb olan ağır infeksion xəstəliklərin, epidemiyaların qarşısının alınmasını, kütləvi peyvəndləşməni və s. bu kimi problemləri ön plana çəkir, gələcəkdə yerinə yetirəcəyi daha genişmiqyaslı işlərin bünövrəsini möhkəmləndirirdi. Tibb elmi sahəsinin, bütövlükdə səhiyyənin zəifləmiş maddi–texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə xüsusi diqqət yetirən ulu öndər bu məsələni özünəməxsus təmkin və inamla yerinə yetirirdi. Səhiyyə sisteminin maddi–texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, şübhəsiz ki, ölkə iqtisadiyyatının vəziyyəti ilə qarşılıqlı əlaqədə idi. Ona görə də ulu öndərin rəhbərliyi altında respublikanın milli gəlirinin 2,5 dəfə, xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində istehsalın həcminin 2,7 dəfə artması, bu və buna bənzər sosial məsələlərin də həllinin asanlaşmasına təkan verən başlıca mənbə sayılırdı. O dövrdə xəstəxanalarda 15,7 min çarpayı var idi. Azərbaycandakı istirahət evlərində eyni vaxtda 2000 nəfərin dincəlməsi üçün şərait yaradılmışdı, 8,5 mindən çox insan mövcud sanatoriyaların xidmətindən rahatlıqla istifadə edə bilirdi. Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev 1969–cu ilin avqust ayında keçirilən Azərbaycan Partiya Təşkilatının plenumunda səhiyyənin inkişafına həsr olunmuş məsələnin müzakirəsinə və dekabr ayında səhiyyə haqqında qanunvericiliyin əsasları üzrə qərar qəbul edilməsinə nail oldu. Plenumda səhiyyəyə dair müzakirə və qəbul edilmiş bu qərar Azərbaycanda səhiyyənin gələcək inkişaf perspektivlərinin istiqamətlərini müəyyənləşdirən mühüm sənədlərdən birinə çevrildi. Bundan sonra yeni səhiyyə müəssisələrinin tikintisinə, mövcud olan binaların əsaslı təmir edilməsinə, onların yeni avadanlıqlarla təchizinə imkan verən əlverişli şərait yarandı. Səhiyyənin, tibbin ümdə problemlərini həll etmək üçün qarşıda duran ən mühüm vəzifələrdən biri də ölkədə yüksəkixtisaslı tibbi kadrların yeni nəslinin hazırlanmasını təmin etməkdən ibarət idi. Bununla əlaqədar olaraq Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunda ulu öndərin təşəbbüsü ilə ciddi islahatlar aparıldı. Ölkənin ali tibb təhsili ocağında da maddi–texniki baza möhkəmləndirildi, tədrisin keyfiyyəti əsaslı surətdə yaxşılaşdırıldı, aspirantura şöbəsi yenidən quruldu, kliniki ordinatura, eləcə də internatura şöbələri yaradılaraq, onların fəaliyyət dairəsi genişləndirildi, yeni fakültələr, dekanlıqlar təşkil edildi və Tibb İnstitutuna illik tələbə qəbulunun sayı artırıldı. Bununla da kifayətlənməyən ölkə başçısı gənclərin müəyyən qrupunun ardıcıl olaraq Moskvanın, Sankt–Peterburqun, Kiyevin, Minskin, Xarkovun və SSRİ miqyasında fəaliyyət göstərən digər iri şəhərlərin ali tibb müəssisələrində təhsil almalarına, diplomdansonrakı ixtisasartırma kurslarına getmələrinə, aspirantura və doktorantura xətti ilə namizədlik və doktorluq dissertasiyaları müdafiə edərək elmi dərəcələrə yiyələnmələrinə geniş imkanlar yaratdı. Bu tədbirlər hər il ardıcıl olaraq həyata keçirilir, respublikamızda dahiyanə bir uzaqgörənliklə müxtəlif profilli gənc tibbi kadrlar hazırlanır, səhiyyənin elmi və pedaqoji potensialı gücləndirilirdi. Heç bir tərəddüd etmədən demək olar ki, hazırda Azərbaycanda həm ali və orta tibb müəssisələrində, həm də səhiyyə sisteminin bütün strukturlarında rəhbər vəzifələrdə çalışan tibb alimlərinin, həkimlərin, səhiyyə işçilərinin hamısı vaxtilə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə hazırlanmış və dəyərli elmi məktəb keçmiş, ən əsası da möhtəşəm Heydər Əliyev məktəbindən bəhrələnmiş kadrlardır.

Ölkənin periferik regionlarında tibb kadrlarına, səhiyyə işçilərinə olan tələbatı ödəmək, kənd yerlərindəki tibb müəssisələrini yüksəkixtisaslı həkimlərlə təmin etmək üçün keçən əsrin 70–ci illərinin əvvəllərində Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutu nəzdində təşkil edilmiş hazırlıq kursu və bu kursa ucqar rayonlardan olan gənclərin imtiyazlarla qəbul edilməsi problemin həllində mühüm rol oynadı.

Heydər Əliyev dövrünün ilk mərhələlərində tikilib istifadəyə verilmiş Respublika Klinik Urologiya Xəstəxanası, Neyrocərrahiyyə, Diaqnostika, Toksikologiya, Yanıq və Reabilitasiya mərkəzləri ölkə əhalisinin sağlamlığının qorunmasında, diaqnostika, profilaktika, müalicə və reabilitasiya tədbirlərinin yüksək professionallıqla həyata keçirilməsində əsaslı dönüş yaradaraq bu növ problemləri birdəfəlik həll etdi. Bununla da bir çox məsələlərdə xəstələrin artıq xərc hesabına başqa respublikalara, xarici ölkələrə getmələrinə heç bir ehtiyac qalmadı. Çünki tikilib istifadəyə verilmiş yeni klinikalar, tibb mərkəzləri müasir tibb avadanlığı ilə təchiz olunaraq, əhaliyə başqa ölkələrdəkindən də yaxşı səviyyədə müvafiq tibbi xidmət göstərməyə başlamışdı. Elə həmin dövrlərdə respublikamızda bir sıra elmi–tədqiqat institutlarının, o cümlədən Elmi–Tədqiqat Oftalmologiya İnstitutunun (hazırda bu institut akademik Z.Ə.Əliyeva adına Milli Oftalmologiya Mərkəzi adlanır), Elmi–Tədqiqat Onkologiya İnstitutunun (hazırda bu institut Milli Onkologiya Mərkəzi adlanır) yeni binalarının təməli qoyulmuşdu. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, bünövrəsi ulu öndər tərəfindən qoyulmuş bu binaların tikintisi yarımçıq qalmadı. Ümummilli lider Heydər Əliyevin təməlini qoyduğu və axıra çatdıra bilmədiyi bütün obyektlərin tikintisi onun sədaqətli davamçısı cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirildi, bu möhtəşəm müayinə və diaqnostika, müalicə–profilaktika və reabilitasiya mərkəzləri hazırda fəaliyyətlərini yüksək səviyyədə yerinə yetirirlər.

XX əsrin 60–70–ci illərində Azərbaycanda sənayenin və kənd təsərrüfatının müxtəlif sahələrində çalışan işçilər, xüsusilə də neftçıxarma və neft sənayesi işçiləri arasında peşə xəstəlikləri artdığından, bu növ xəstəliklərin qarşısını almaq üçün geniş tədbirlər planı hazırlanmışdı. Ulu öndərin nümayiş etdirdiyi yüksək səriştəlilik sayəsində nəzarətdə saxlanılan bu prosesdə də müvafiq tibb alimlərinin, həkimlərin, səhiyyə işçilərinin səyi nəticəsində xeyli irəliləmələr oldu və aparılan profilaktik tədbirlər sayəsində peşə xəstəliyinə tutulanların sayı 25 faiz azaldı. Həmin dövrdə ulu öndərin ömür–gün yoldaşı akademik Zərifə xanım Əliyeva bu sahədə görkəmli mütəxəssis kimi əvəzsiz xidmətlər göstərmiş, peşə xəstəliklərinin profilaktika və diaqnostikasına, xəstələrin müayinə və müalicəsinə əlverişli şərait yaradan unikal laboratoriya təşkil etmiş, müalicə üsulları üzrə sanballı elmi–tədqiqat işləri hazırlamış və əldə etdiyi nəticələrin səhiyyə praktikasında tətbiqinə, səhiyyə sahəsindəki çoxşaxəli genişmiqyaslı misilsiz xidmətlərinə görə keçmiş SSRİ–nin ən nüfuzlu mükafatlarından olan SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının M.İ.Averbax mükafatına layiq görülmüşdü.

Bu ilin baharında uzun illər bir–birinə dayaq olaraq Azərbaycana çoxsaylı uğurlar qazandıran iki Böyük Azərbaycanlının — əvəzsiz dövlət xadimi ümummilli lider Heydər Əliyevin və görkəmli alim–oftalmoloq akademik Zərifə xanım Əliyevanın anadan olmalarının 90 illik yubileylərinin xalqımız və dövlətimiz tərəfindən vətənimizin hər yerində, eləcə də onun sərhədlərindən kənarda geniş qeyd edilməsi hər bir azərbaycanlının qəlbində bir rahatlıq borcu mücəssəməsi yaradır.

Ulu öndər səhiyyə işçilərinin, tibb alimlərinin, bütün tibb personalının həyat, məişət və iş şəraiti ilə yaxından maraqlanır, onların ehtiyaclarının ödənilməsini daim diqqət mərkəzində saxlayırdı. Onun fəaliyyətinin 70–80–ci illərdəki mərhələlərində respublikamızın iri tibb müəssisələrindən Azərbaycan Elmi–Tədqiqat Virusologiya Mikrobiologiya, Epidemiologiya və Gigiyena İnstitutunun, “Azərbaycan Tibb Jurnalı”nın, Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun, Elmi–Tədqiqat Ana və Uşaqları Mühafizə İnstitutunun, Elmi–Tədqiqat Tibbi Parazitologiya və Tropik Təbabət İnstitutunun, eləcə də korifeyləşmiş klassik tibb alimlərinin (Əziz Əliyev, Mustafabəy Topçubaşov, Vəli Axundov və başqalarının) yubileylərinin keçirilməsi və bu tədbirlərin ənənə şəkli alması ictimaiyyət tərəfindən rəğbətlə qarşılanırdı. Ümummilli liderimizin səyi nəticəsində respublikamızın görkəmli səhiyyə işçilərindən Mustafabəy Topçubaşova, Böyükxanım Əliyevaya, Şamama Ələsgərovaya, Zəhra Qazıyevaya “Sosialist Əməyi Qəhrəmanı” fəxri adı, həmçinin bir qrup tibb elmi, tibb təhsili sistemi işçilərinə, həkimlərə “Əməkdar həkim”, “Əməkdar müəllim”, “Əməkdar səhiyyə işçisi”, “Əməkdar ali məktəb işçisi”, “Əməkdar elm xadimi” fəxri adları verilmiş, orden və medallarla təltif edilmişdilər. Bu təltiflərin əksəriyyəti ulu öndər tərəfindən 1980–ci ildə ATİ–nin 50 illiyi ərəfəsində verilmişdi. Həmin ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutu SSRİ–nin “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni ilə təltif edilmişdi. Bu ordeni təntənəli yubiley mərasimində şəxsən ulu öndərin özü təqdim etmişdi. Yeri gəlmişkən, qeyd etmək lazımdır ki, 2000–ci ildə ATU–nun 70 illiyində də ulu öndər Heydər Əliyev şəxsən iştirak etmiş, 70 nəfər əməkdaşımızı fəxri adlar, orden və medallarla təltif etmişdi.

XX əsrin 80–ci illərinin əvvəllərində Heydər Əliyev SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini təyin edildikdən sonra da səhiyyə sahəsinə köməyini azaltmadı, əksinə, daha da artırdı. Bu vəzifədə o, SSRİ üzrə iqtisadiyyatın bir sıra mürəkkəb sahələri ilə yanaşı, səhiyyə sahəsinin problemləri ilə də məşğul olurdu. Ümummilli liderimiz səhiyyəyə yüksək ideallar prizmasından baxaraq qeyd edirdi ki, “…təbabət insan biliklərinin və əməli fəaliyyətinin bütün başqa sahələrindən daha artıq dərəcədə ümumbəşəri xarakter daşıyır”. SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının akademikləri, Sovetlər İttifaqının görkəmli tibb alimləri Heydər Əliyevin Moskvada səhiyyə ilə əlaqədar toplantılardakı çıxışlarından sonra etiraf edirdilər ki, o, SSRİ miqyasında səhiyyə sisteminin qarşısında duran problemləri və bu problemlərin həlli yollarını ən təcrübəli tibb mütəxəssislərindən belə daha yaxşı bilir, daha aydın təsəvvür edir. SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının prezidenti və TEA–nın Ümumittifaq Onkoloji Elmi Mərkəzinin baş direktoru akademik N.N.Bloxin Heydər Əliyevin səhiyyə üzrə keçirdiyi bütün toplantılarda iştirak edirdi və həmin toplantılardan çıxdıqdan sonra OEM–in əməkdaşları ilə müşavirə keçirir, Heydər Əliyevin SSRİ–nin səhiyyə sisteminin yaxşılaşdırılması ilə bağlı plan və tapşırıqlarını onlarla bölüşürdü. Mən akademik N.N.Bloxini yaxından tanıdığımdan bilirdim ki, o, heç də hər kəs haqqında xoş sözlər deməyə tələsmirdi, hətta buna bir qədər qısqanclıqla yanaşırdı. Lakin o, ulu öndər Heydər Əliyevin səmimiyyətinə, bilik səviyyəsinin dərinliyinə, işgüzarlığına, mükəmməl təşkilatçılıq bacarığına inanır, ona hörmətlə yanaşır, onun haqqında ən xoş sözləri deməkdən ehtiyatlanmırdı və onun haqqında ürəkdolusu danışırdı. Bu, məndə və orada işləyən azərbaycanlı həkimlərdə böyük iftixar və qürur hissləri oyadırdı. Azərbaycanın bir parçası olan ATU–nun kollektivi kimi, bir azərbaycanlı kimi biz ulu öndərimiz Heydər Əliyevlə həmişə fəxr etmişik, indi də fəxr edirik, gələcəkdə də o bizim fəxr mənbəyimiz, qürur mənbəyimiz olacaqdır.

Moskvada məsul işlərdə çalışdığı müddətdə Heydər Əliyev Azərbaycan səhiyyəsinin inkişafına öz töhfələrini verir, onu diqqətdən kənarda qoymurdu. Ulu öndər 2000–ci il iyun ayının 19–da Azərbaycan Tibb Universitetinin 70 illiyindəki nitqində Moskvadakı fəaliyyəti zamanı səhiyyə işçilərinə, səhiyyə sisteminə göstərdiyi diqqət və qayğıdan, həkimlik peşəsinin insan cəmiyyəti üçün əhəmiyyətindən danışaraq demişdir: “Xatırlayıram ki, mən 1983–1984–cü illərdə Moskvada işləyərkən, Siyasi Büronun üzvü, Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini olarkən səhiyyə sahəsinə də rəhbərlik edirdim. Onda biz Sovetlər İttifaqı əhalisinin ildə bir dəfə mütləq profilaktikadan keçməsi proqramını irəli sürdük. Bu, çox ağıllı və dəyərli bir fikir idi. Biz onun üzərində işləməyə başladıq və müəyyən işlər də gördük. Bu, o qədər ağır, çətin işdir ki, o vaxt onu təmin etmək, demək olar ki, mümkün deyildi. Bu, indi də mümkün deyil. Amma vaxt gələcək, bu, mümkün olacaqdır. Çünki cəmiyyət inkişaf etdikcə, səhiyyənin imkanları artdıqca, təbiidir ki, buna da nail olmaq mümkündür. Ancaq mən onu demək istəyirəm ki, hətta hər bir sağlam insanın sağlamlığının səviyyəsini vaxtaşırı yoxlamaq zərurəti onu yenə də həkimin yanına, səhiyyə müəssisəsinə — poliklinikaya, ambulatoriyaya, xəstəxanaya aparır.

Mən bunların hamısını deyərək, öz ixtisasınızın, sənətinizin, peşənizin və fəaliyyət göstərdiyiniz sahənin insan cəmiyyəti üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu sizə çatdırmaq istəyirəm. Güman edirəm, bunları bilirsiniz, ancaq, yəqin ki, onları məndən eşitmək sizin üçün xoş olardı”.

Ulu öndər ölkəmizin dövlət müstəqilliyi dövründə də dəfələrlə xarici ölkələrin tibb alimlərini Azərbaycanda qəbul etmiş, onlarla səmimi söhbətlər keçirmiş, səhiyyəmizin inkişafının yeni istiqamətlərinin yaradılmasına təkan vermişdir. Ulu öndərin müxtəlif illərdə SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının Ümumittifaq Onkoloji Elmi Mərkəzinin direktoru vəzifəsində çalışmış akademik N.N.Bloxin və akademik N.N.Trapeznikov ilə, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Texas Tibb Mərkəzinin Kardiologiya bölməsinin rəhbəri professor Maykl Debeyki ilə, türk dünyasının dünya şöhrətli alimi professor Doktor İhsan Doğramacı ilə və başqa məşhur alimlərlə, səhiyyə işçiləri ilə keçirdiyi görüşlər onun əhatəli fəaliyyətinin göstəricisidir.

Azərbaycan xalqının böyük oğlu, zəmanəmizin dahi siyasətçisi ümummilli lider Heydər Əlirza oğlu Əliyevin 1993–cü il iyun ayının 15–də ikinci dəfə ölkə rəhbərliyinə qayıdışı az bir zamanda ölkədə daxili sabitlik yaranmasına səbəb oldu; nəticədə Azərbaycan səhiyyəsi qarşısında yeni perspektivlərin açılması, ölkənin tədris müəssisələrinin, o cümlədən Azərbaycan Tibb Universitetinin normal fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yarandı. Dağıdılan strukturlar bərpa olundu. Ulu öndərin yaratdığı beynəlxalq əlaqələr nəticəsində kütləvi peyvəndlərin aparılması yenidən qaydaya salındı, baş qaldırmış infeksion xəstəliklərin, epidemiyaların qarşısı alındı.

Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə — XX əsrin sonları, XXI əsrin əvvəllərində respublikanın bütün bölgələrində yeni tibb müəssisələrinin maddi–texniki bazası yaxşılaşdırılmış, V.Axundov adına Elmi–Tədqiqat Tibbi–Profilaktika İnstitutunda Yoluxucu Xəstəliklər Xəstəxanasının, Nüvə–Maqnit Rezonans Mərkəzinin, Mərkəzi Klinik Xəstəxananın, Azərbaycan Tibb Universitetinin yeni tədris binasının, unikal akt zalının və bir sıra digər tibb obyektlərinin açılışı olmuşdur.

Ulu öndərin tibb elminə, tibb təhsili sisteminə göstərdiyi qayğı sayəsində 1996–cı ildə Azərbaycan Tibb Universiteti Amerika və Avropa Təhsil Birliyinin beynəlxalq reyestrinə daxil edildi və bundan sonra ölkəmizin dövlət xətti üzrə yeganə ali tibb təhsili ilə məşğul olan tədris ocağının beynəlxalq əlaqələri daha da genişləndirildi, xarici ölkələrin ali tibb müəssisələri ilə tələbə mübadiləsi aparılması, alimlərimizin xarici əlaqələrinin genişləndirilməsi lazımi səviyyəyə çatdırıldı. Tibb alimlərinə, həkimlərə, bütün səhiyyə işçilərinə xüsusi qayğı ilə yanaşan Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpa olunduğu dövrdə iki dəfə (1998 və 2000–ci illərdə) Azərbaycan Tibb Universitetində olmuş, hər dəfə də ali tədris ocağında geniş nitq söyləyərək həm tələbələrə, həm professor–müəllim heyətinə, həm də bütövlükdə bütün səhiyyə işçilərinə dəyərli məsləhətlər vermiş, onların gələcək yollarının istiqamətini müəyyənləşdirmişdir. Müstəqillik dövründə ölkə başçısının qayğısı sayəsində tibb təhsili sistemində bir sıra uğurlu islahatlar həyata keçirilmiş, əczaçılıq fakültəsində bakalavr və magistratura hazırlığının aparılması işinə start verilmiş, 2000–ci ildə ATU–nun nəzdində ölkəmiz üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən hərbi–tibb fakültəsi yaradılmışdır.

1998–ci ilin 28 sentyabr günü ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycan Tibb Universitetinə göstərdiyi diqqət və qayğının təcəssümü baxımından xüsusilə əlamətdardır. Həmin gün ATU–da yeni tədris binasının açılışı oldu. Açılış mərasimində ölkə prezidenti Heydər Əliyevin iştirak etməsi universitet kollektivinə hədsiz sevinc bəxş etdi. Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi nümayəndələri, universitetin rəhbərliyi, professor–müəllim heyəti və tələbələri, respublikanın tibb ictimaiyyətinin nümayəndələri, Nəsimi rayonunun sakinləri ümummilli lider Heydər Əliyevi hərarətli, sürəkli alqışlarla, gül–çiçəklə qarşıladılar. Tibb Universitetinin rəhbərliyi və kollektivi ulu öndər Heydər Əliyevi səmimiyyətlə salamlayaraq, ona binanın istifadəyə verilməsinin əhəmiyyəti və ümumiyyətlə Azərbaycan Tibb Universitetinin fəaliyyəti haqqında hesabat xarakterli məlumat verdilər. Universitetin əməkdaşlarının və tələbələrin nümayəndələrinin çıxışlarından sonra Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev çıxış edərək universitetin professor–müəllim heyətini və tələbələrini binanın istifadəyə verilməsi münasibətilə təbrik etdi, ölkənin səhiyyə sistemi və bu sistemin formalaşmasında Azərbaycan Tibb Universitetinin əhəmiyyətli rolu haqqında öz ürək sözlərini söylədi.

Qeyd etmək lazımdır ki, yeni istifadəyə verilən 11 mərtəbəli müasir tipli tədris binasının tikintisinə hələ XX əsrin 80–ci illərində ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə başlanılmış, lakin müxtəlif səbəblər üzündən başa çatdırılmamışdı. Sonralar binanın dağılmaq təhlükəsi ilə üzləşməsi universitet kollektivinin ciddi narahatlıqlarına səbəb olmuşdu. Tikintinin başa çatdırılması yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışından sonra, onun təhsil müəssisələrinə göstərdiyi diqqət və qayğı nəticəsində mümkün olmuşdur. Yeni istifadəyə verilən tədris binası eyni vaxtda 2300 tələbə qəbul etmək imkanına malikdir. Ümumi sahəsi 16 min kvadratmetr olan tədris binasında universitetin 10 nəzəri kafedrası, internet mərkəzi, 1 milyona yaxın kitab fondu olan unikal kitabxana və “Təbib” nəşriyyatı yerləşdirilmişdi. Bu binanın istifadəyə verilməsi sayəsində universitetin nəzəri kafedralarının tədris auditoriyalarına və mühazirə zallarına qarşı ehtiyacı, demək olar ki, tamamilə ödənilmişdir. XXI əsrin ilk illərində universitetdə ümumi sahəsi 34840 kvadratmetr olan 5 tədris binası və 3230 kvadratmetr sahəyə malik inzibati binası var idi. Fəaliyyətdə olan 6 yataqxana korpusunun yaşayış sahəsi 17434 kvadratmetr təşkil edirdi. Bundan əlavə, dərslər respublika Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyində olan 26 klinik bazada keçirilirdi. 1990–cı ildə 1 N–li ŞKX–nın həyətində universitetin Elmi–Tədqiqat Mərkəzi üçün 5 mərtəbəli müasir tipli bina tikilib istifadəyə verilmişdir. Universitetin örtülü üzgüçülük hovuzuna və 9 idman zalına malik idman–sağlamlıq kompleksi, tələbələrə xidmət edən müasir tipli poliklinikası, 280 yerlik 2 tələbə yeməkxanası hazırda da fəaliyyətini davam etdirir. Ölkənin rayonlarından və xarici ölkələrdən gələn tələbələrin əksəriyyəti universitetin yataqxanalarında yerləşdirilir. Bundan əlavə, tələbələrlə yanaşı universitetin aspirantları üçün də yataqxanada yerlər ayrılmışdır. ATU–nun həm professor–müəllim heyəti, həm də tələbələri yeni tədris korpusunun 2 mərtəbəsində yerləşdirilmiş və geniş oxucu zalları olan zəngin tibbi kitabxananın xidmətindən istifadə etmək imkanına malikdirlər.

Ulu öndər 2000–ci ildə yenidən Azərbaycan Tibb Universitetinə gələrkən burada 500 yerlik akt zalının açılışında, eləcə də ATU–nun yaradılmasının 70 illik yubileyinə həsr edilmiş təntənəli mərasimdə iştirak etdi. Yubiley mərasimindən əvvəl — 2000–ci il iyun ayının 17–də ulu öndər Azərbaycan Tibb Universitetinə ATU–nun yaranmasının 70 illik yubileyi münasibətilə təbrik məktubu göndərmişdi. Məktubda deyilirdi: “Əziz müəllimlər! Əziz tələbələr! Respublikamızın ilk ali tibb təhsili ocağı — Azərbaycan Tibb Universitetinin 70 illiyi münasibətilə sizi, ölkəmizin bütün səhiyyə işçilərini səmimi qəlbdən təbrik edirəm.

Bakı Dövlət Universitetinin fakültəsi kimi fəaliyyətə başlayan və 1930–cu ildə müstəqil ali təhsil müəssisəsinə çevrilən Azərbaycan Tibb Universiteti ölkəmizdə tibb elminin və səhiyyənin inkişafında misilsiz xidmətlər göstərmişdir. Mübaliğəsiz demək olar ki, universitetin fəaliyyətinin 70 ili Azərbaycanda tibb elminin və səhiyyə sisteminin təşəkkül tapıb inkişaf etməsi yolunu əks etdirən mühüm bir dövrdür. Ölkəmizi yüksək ixtisaslı tibb kadrları ilə təmin edən bu təhsil mərkəzi tarixi bir missiyanı uğurla yerinə yetirmiş və qısa müddət ərzində Azərbaycanda insan sağlamlığının keşiyində duran həkimlər ordusu yaranmışdır. Yarandığı ilk illərdən respublikada tüğyan edən yoluxucu xəstəliklərin, epidemiyaların qarşısının alınmasında, əhali arasında sanitariya maarifi işinin gücləndirilməsində Tibb Universiteti əvəzsiz rol oynamışdır”.

Yenicə istifadəyə verilmiş unikal akt zalının tribunasından birinci olaraq ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin tarixi nitqi səsləndi. Həmin gün ulu öndər Azərbaycan Tibb Universitetinin maddi–texniki bazasının inkişaf mərhələlərindən danışarkən demişdir: “Bu gün siz gözəl bir salona toplaşmısınız. Bir neçə vaxt bundan öncə biz bu yeni korpusun açılışında birlikdə iştirak etdik. Mən yenə də keçmişi xatırlayıram. 60–cı illərə qədər Azərbaycan Tibb İnstitutu rəhbərliyinin oturduğu əsas yer Korqanov küçəsindəki ikimərtəbəli bina idi. Yaşlı adamlar, yəqin ki, bunu xatırlayırlar. Mən həmin binada olmuşam. İkimərtəbəli həmin balaca binada rektor, prorektor, bəzi işçilər otururdu və belə xüsusi korpuslar yox idi. Birinci, ikinci korpuslar 60–cı illərin əvvəllərində yaranmağa başladı. Biz, xüsusən 70–ci illərdə Tibb İnstitutunun, universitetinin maddi–texniki bazasının inkişaf etdirilməsi, yaranması, genişləndirilməsi üçün böyük bir proqram yaratdıq. Həmin bu yeni korpus da, salon da proqramda öz əksini tapmışdı…

…Mən xatırlayıram, Azərbaycan Tibb İnstitutu, universiteti maddi–texniki təminat nöqteyi–nəzərindən haradan haraya gəlibdir. Bunlar çox lazımdır. Çünki həm müəllimlər, həm də tələbələr üçün lazımi şərait yaradılmalıdır və bu şərait də yaradılıbdır”.

Ulu öndərin göstərişi ilə 2000–ci ildə ATU–nun nəzdində strateji əhəmiyyət kəsb edən hərbi–tibb fakültəsi yaradıldı. Onun ATU–ya göstərdiyi dövlət qayğısı, yaratdığı əlverişli şərait sayəsində Azərbaycan Tibb Universiteti Qaradənizhövzəsiətrafı ölkələrin Ali Məktəblər Birliyinin, Beynəlxalq Ali Məktəblər Assosiasiyasının, Avropa Universitetlər Assosiasiyasının tamhüquqlu üzvü seçildi. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin qayğısı sayəsində 2002–ci ildə Azərbaycan Tibb Universiteti nəzdində onun tarixində ilk klinika olan Stomatoloji Klinika təşkil edildi və bununla da ATU–nun öz klinikalarının yaradılmasının möhkəm bünövrəsi qoyuldu.

Ulu öndər nə edirdisə, hamısını irəliyə tuşlanmış uzaqgörənliklə Azərbaycanın gələcəyi üçün edirdi. O, 70 illik yubileydəki nitqində həmçinin bu qəbildən olan məsələlərə toxunaraq demişdir: “70–ci illərdə biz nə qədər yaşayış evləri, inzibati binalar tikirdik. İndi Bakıda, təkcə Bakıda yox, Azərbaycanın hər yerində belə binalar vardır. Mən bəzən düşünürəm, əgər biz o vaxt bunları yüksək sürətlə yaratmasaydıq, indi müstəqil Azərbaycan hansı vəziyyətdə olardı? O vaxt biz çox şeylər yaratdıq, amma bir hissəsi də yarımçıq qaldı. O cümlədən burada da bir çox binalar yarımçıq qalmışdır. Yenə də deyirəm, həyatımızın iqtisadi cəhətdən çətin bir dövründə həm Səhiyyə Nazirliyi, həm də rektorluq tərəfindən bu layihələrin həyata keçirilməsinə böyük diqqət göstərilməsi yüksək qiymətə layiqdir. Mən bunu xüsusi qeyd edirəm”.

Ümummilli liderin nitqi bizim üçün proqram sənədinə çevrildi və biz gələcək planlarımızı dahi Heydər Əliyev ideyalarının müddəaları əsasında qurduq. Azərbaycan Tibb Universitetinin professor–müəllim heyətinin nümayəndələri elmi və pedaqoji fəaliyyətlərində əldə etdikləri nailiyyətlərə görə bir sıra beynəlxalq qurumlara üzv seçildilər.

Dahi Heydər Əliyevin qurduğu bünövrəyə söykənərək ATU–nun maddi–texniki bazasının inkişafı hazırda da müvəffəqiyyətlə davam etdirilir. Çünki Azərbaycana rəhbərlik edən cənab Prezident İlham Əliyev ulu öndərin yolunun uğurlu davamına yeni çalarlar gətirərək onu gündən–günə genişləndirir, bütün zamanların dayağına, istinad nöqtəsinə çevirir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, 2006–cı ildə cənab Prezidentin göstərişi ilə ATU–nun Onkoloji Klinikasının təşkilinə başlanıldı və bu proses 2007–ci ilin iyun ayında başa çatdırıldı. 2007–ci ilin avqust ayında isə biz cənab İlham Əliyevə müraciət edərək terapevtik kafedraların qarşısında yaranan problemin həlli üçün kömək istədik. Heydər Əliyev ideyalarına daim sadiq qalan cənab Prezident bizim xahişimizi nəzərə alaraq, qısa müddətdə — həmin il sentyabr ayının 11–də ATU–nun terapevtik klinikasının yaradılması və tikintisinə başlanılması haqqında sərəncam imzaladı.

2007–ci il sentyabr ayının 18–də isə tikintinin təməlqoyma mərasimi keçirildi. Təməlqoyma mərasimində cənab İlham Əliyevlə birlikdə Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO və İSESKO–nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyeva da iştirak edirdi. 2010–cu il oktyabrın 1–də cənab Prezidentin və onun xanımı Mehriban xanım Əliyevanın iştirakı ilə ATU–nun Tədris–Terapevtik Klinikasının açılış mərasimi keçirildi. Hazırda ulu öndər Heydər Əliyevin tikdirdiyi 11 mərtəbəli tədris binası ilə cənab İlham Əliyevin təşəbbüsü və qayğısı sayəsində inşa edilən 14 mərtəbəli Tədris–Terapevtik Klinika “Tibb şəhərciyi”ndə qoşa dayanaraq hər kəsdə xoş ovqatlı duyğular oyadır.

Ölkə Prezidenti 2008–ci il mart ayının 13–də ATU ilə əlaqədar daha bir sərəncam imzalamışdır. Bu sərəncamla ATU–nun Cərrahiyyə Klinikasının yaradılmasına və tikintisinə başlanılmışdır. İndi artıq Cərrahiyyə Klinikasının tikintisi başa çatdırılıb və universitetimizin cərrahi yönümlü kafedraları əməkdaşlarının səbirsizliklə yolunu gözlədikləri klinikanın bu ilin payızında istifadəyə veriləcəyi gözlənilir.

Azərbaycan milli dövlətçilik ənənəsinin formalaşması və həyatın bütün sahələrini, o cümlədən tibb elmi və tibb təhsili sistemimizi əhatə edən çoxşaxəli fəaliyyət və əldə olunan uğurlar, milli–mənəvi dəyərlərin təşəkkül tapması, tarixi soykökə qayıdış, azərbaycançılıq dünyagörüşünün formalaşması məhz ulu öndərin ideyalarının reallığa çevrilməsinin məntiqi nəticələridir.

Heydər Əliyev ideyaları bu gün də yaşayır və özünün müzəffər yürüşünü davam etdirir. Belə ki, bu ideyalardan güc alan müasir Azərbaycan diplomatiyası cənab İlham Əliyevin apardığı məqsədyönlü ritmik işlər sayəsində beynəlxalq aləmdə misli görünməmiş uğurlar qazanmışdır. Bu uğurlardan biri də Azərbaycan Respublikasının 2011–ci il oktyabrın 24–də 155 ölkənin dəstəyini qazanaraq Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının qeyri–daimi üzvü seçilməsi uğurudur.

Heydər Əliyev dəst–xətti, Heydər Əliyev qüdrəti öz möhtəşəmliyi ilə kəskin surətdə seçilir və bənzərsizliyi ilə fərqlənir. Ona görə də müstəqil Azərbaycan Respublikasının memarı olan Heydər Əliyev ideyalarının dəyərli nəticələri Azərbaycan səhiyyəsinin, Azərbaycan tibb elmi və tibb təhsili sisteminin də sarsılmaz dayağı, ilhamverici qüvvəsidir. Ulu öndərin dünyəvi ideyalarına söykənən siyasət əbədidir, həmişəyaşardır.

Əhliman ƏMİRASLANOV,

akademik, SSRİ Dövlət mükafatı laureatı,

Milli Məclisin deputatı

Respublika.- 2013.- 7 may.- S. 5; 9.