| MÜTƏFƏKKİR ALİM, EL AĞSAQQALI

Budaq müəllim deyərdi: əsl alim olmağın dörd şərti var:

“Daim mütaliə etmək”, hansı ki Budaq müəllimin timsalında onun gündəlik fəaliyyəti ilə tanış olan hər bir kəsə bəllidir.

Sonra “daim zəhmət çəkmək”. Bu şərt də Budaq müəllimin timsalında danılmaz bir reallıq idi.

Daha sonrası “səbir etmək”. Onu tanıyan hər bir insan onun bütün aspektlərdə səbirliliyinə heyran idi.

Sonuncusu, “Vətənə, xalqa sədaqətlə xidmət etmək”.

Budaq müəllim haqqında danışmaq bir yana, yazı yazmaq son dərəcə məsuliyyətli bir addımdır.

Belə bir deyim var: “gənclik illəri insanlara ona görə verilir ki, o, hər bir şey edə bilsin ki, qocalıqda, keçmişdə gözü qalmasın”. Söhbətarası o bir dəfə söylədi: “Mənim bütün gəncliyim özümdən yaşca böyük adamların arasında keçib. Sanki bütün insanlar kimi gənclik dövrüm olmayıb. Amma təəssüf də etmirəm”.

Onda “kişi gözəlliyi” adlanan bir qürur var idi. Xalq arasında deyilən, əsl kişi idi. O, sağlığında canlı bir heykələ bənzəyirdi. Özü demişkən, sevimli müəllimi akademik Həsən Əliyev, onun özünün təbiətdən töhfə kimi aldığı görkəmini heykəltəraş kimi yonaraq, özünün də həyat fəaliyyəti ilə birlikdə əsl el ağsaqqalına çevirmiş, məntiqi nəticə olaraq isə o, ulu öndər Heydər Əliyevin müdrik seçimi ilə Azərbaycan Respublikası Ağsaqqallar Şurasının sədri zirvəsinə yüksəlmişdi. Budaq Budaqov bu şərəfli missiyanı ömrünün axırına kimi həyata keçirərək bütün azərbaycanlıların qəlbində özünə əbədi bir ev tikə bildi.

Budaq müəllim bizim təmaslarımız vaxtlarında, nəinki həyat müəllimi Heydər Əliyevin, həm də onun doğmalarının fitri istedad sahibləri olduqlarını dəfələrlə söyləmişdi. Bu deyimlər, onun istedadları müəyyənləşdirmək qabiliyyətinin son dərəcə yüksək olduğuna bariz sübut idi. O, insanları qiymətləndirmək, fikir söyləmək istedadına malik idi.

O, mənəvi söhbətlərində Həzrət Əlidən sitat gətirməyə önəm verərək, ulu öndər Heydər Əliyevin “İnsanda ən vacib keyfıyyətin ülvi mənəviyyata malik olmasıdır” kəlamını rəhbər tutub, müasir Azərbaycan zyalılarını qiymətləndirərdi. Xalqa məlumdur ki, Budaq Budaqov həyat müəllimi ulu öndərin şəxsiyyətinin və onun həyat fəaliyyətinin vurğunu idi.

Budaq müəllimin bütün həyatı və şəxsiyyəti su kimi aydın və şəffaf idi.

O deyərdi: “Çaylar axıb birləşərək dənizləri qidalandırır, məntiqi nəticə kimi isə okeana qovuşurlar”. Yəni demək istəyirdi ki, eyni məsləkli insanlar təbiətən doğmalarına çaylar kimi birləşirlər, bu doğmalaşmaların məntiqi nəticəsi sonda xalqa qovuşmaq olur. Bu kontekstdə, 2003–cü il dekabr ayının ortalarına yaxın günlərdə əqidəsindən, məsləkindən, siyasi baxışlarından, mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütövlükdə Azərbaycan xalqının ulu öndərimizi ziyarətə gəlməsi, Budaq müəllimin təbirincə, Heydər Əliyevin öz həyatını canı qədər sevdiyi doğma xalqına və yaratdığı müasir və dünyəvi Azərbaycan dövlətinə qovuşması simvolu kimi qəbul edilərək, dünya evində Azərbaycan və Heydər Əliyev unitarlığının təntənəsi sayılmalıdır.

Hər bir alim haqqında birmənalı fikir yürütmək necə mübahisəli və çətin olması mühakimə olunmayan bir fakt kimi danılmazdır. Budaq müəllim haqqında alim kimi hökmü zaman və dünya elmi ictimaiyyəti vermişdir. Azərbaycandakı təltifləri ilə birlikdə, elmi fəaliyyətinin ən məhsuldar dövründə SSRİ Coğrafiya Cəmiyyətinin təsis olunduğu illər ərzində birinci olaraq qızıl medal statusu ilə Prjevalski qızıl medalına layiq görülməsi onun elminin əsl qiyməti ola bilər.

Budaq müəllim onunla təmasda olan bir çox insanın mənəvi atasına çevrilmişdi. O, ensiklopedik elm xadimi kimi müxtəlif elm sahələrində çalışan insanlara fəaliyyətlərində son dərəcə düzgün istiqamət vermişdir.

Budaq müəllim Həzrət Əlidən sitat gətirərək deyərdi: insan dilinin arxasında gizlənib, yalnız nitqi və fəaliyyəti ilə özünü büruzə verir. O, xalq arasında sadə insanlarla təması zamanı, ulu öndər Heydər Əliyevin “Xoşbəxt o insandır ki, sadə həyat tərzi yaşaya bilir” kəlamını daim qeyd edərdi.

Budaq müəllimin əhatəsində hər zaman sağlam və müsbət psixoloji aura hökm sürərdi. Onda zəngin və dərin mənəviyyatla yanaşı, “sıravi insanlarda olduğu kimi” təbiilikdən irəli gələn sadəlik də mövcud idi. Böyük və zəngin həyat təcrübəsi onu bütün neqativ hallara qarşı barışmaz etmişdi. Onun incə yumoru və şuxluğu da vardı.

Budaq Budaqovun həyat kampaniyasının vektoru azərbaycançılıq idi. Akademik Budaq Budaqov məkan və zaman kontekstində müasir Azərbaycanı, – coğrafi məkan kimi, Azərbaycan dedikdə, Kür və Araz çaylarının mənsəbindən başlayaraq Azərbaycan (Xəzər) dənizinə qədər coğrafi ərazini əhatə edən Kür–Araz ovalığının,

– siyasi məkan kimi, bünövrəsi ulu öndər Heydər Əliyev tərəfındən qoyulmuş və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən müasir Azərbaycan Heydər Əliyev diplomatiyasının işlədiyi, dünyanın siyasi xəritəsinin;

– tarixi zaman kimi, Budaq müəllimin təmasda olduğu bəşəri alim Tur Heyerdalın da, Azərbaycana səyahətindən sonra gəldiyi qənaətinə görə, müasir sivil dünyanın məskunları olanların—avropoidlərin (Caucasian people, yaxud white people) əcdadlarının — qədim şüurlu insanların yaşadığı, eramızdan əvvəllərin dərinliyindən bu günlərimizədək olan müddətin,

– müasir zaman dedikdə, bəşəriyyət tarixində Nizami Gəncəvi kimi bəşəri insanlarla bərabər qiymətləndirilən ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə gəldiyi və müasir Azərbaycan dövlətinin təməlini qoyduğu ildən, hazırkı günlərimizədək və gələcək zamanın başa düşülməsini tövsiyə edirdi.

Böyük coğrafiyaşünas alim, akademik Budaq Budaqovun bu il anadan olmasının 85 ili tamam olur. O, bu günlərdə artıq bizim aramızda deyildir. Lakin onun xatirəsi bütün Azərbaycan xalqının qəlbində daim yaşayacaqdır.

Rauf CƏFƏROV,

fizika–riyaziyyat elmləri doktoru,

Bakı Dövlət Universitetinin

Fizika Problemləri İnstitutunun

baş elmi işçisi.

Respublika.- 2013.- 8 yanvar.- S. 4.