Xatirələrdə yaşayan vətəndaş alim.

Müseyib Ağababa oğlu Müseyibov 1927-ci il may ayının 5-də Tovuz rayonunun Qaraxanlı kəndində dünyaya göz açmış, ağrılı-acılı vaxtlarda - İkinci Dünya müharibəsi illərində orta və ali məktəbi bitirmişdir. 1949-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində (indiki BDU) aspiranturaya daxil olmuş, 1954-cü ildə “Ceyrançölün geomorfologiyası” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edib, 27 yaşında coğrafiya elmləri namizədi elmi dərəcəsi almışdır. Gənc alim M.Müseyibov 1954-cü ildə ADU-nun coğrafiya kafedrasında işə başlamış, 1955-ci ildə dosent vəzifəsinə seçilmişdir. İşgüzar alim Müseyib müəllim ona dərs demiş və həmişə adlarını böyük qürur və ehtiramla çəkdiyi Heydər Əfəndiyev, Məmmədəmin Salayev, Hadı Əliyev, Abdulla Şahbazov və başqalarının əhatəsində elmi fəaliyyətini davam etdirərək 1963-cü ildə “Orta Kür əyilməsinin geomorfologiyası” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1964-cü ildə professor elmi adı almışdır.

Bakı Dövlət Universitetinin (əvvəllər Azərbaycan Dövlət Universiteti) geologiya-coğrafiya fakültəsi yarandığı vaxtlarda (1945-ci il) fakültədə cəmi bir - coğrafiya elmləri doktoru, fiziki coğrafiya kafedrası fəaliyyət göstərirdi. Həmin kafedraya 1960-cı ildən gənc yaşlarından coğrafiya və geologiya elminin mürəkkəb sahələrinə maraq göstərən, görkəmli coğrafiyaşünas-alim, professor Müseyib Müseyibov rəhbərlik edirdi. Müharibədən sonrakı onilliklərdə bütün elm sahələrində olan tərəqqi coğrafiyada da hiss olunmağa başladı və fiziki coğrafiyadan yeni istiqamətlər ayrıldı. Bu işdə Müseyib Müseyibovun əvəzsiz xidmətləri olmuşdur. Onun təşəbbüsü ilə bu gün coğrafiya fakültəsində 5 kafedra fəaliyyət göstərir ki, bunlar da professor Müseyib Müseyibovun rəhbərlik etdiyi fiziki coğrafiya kafedrasının bazasında yaradılıb. Məhz onun səyi nəticəsində bu kafedraların elmi istiqamətləri müəyyən edilmiş, onların koordinasiyasına şərait yaradılmışdır. O, həmçinin kafedraların elmi potensialının inkişaf etdirilməsi sahəsində səyini əsirgəməmişdir.

Görkəmli alimin bütövlükdə coğrafiya elmi və onun aparıcı sahələrindən - landşaftşünaslıq, geomorfologiya, neotektonik hərəkətlərin tədqiqi sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər təkcə respublikamızda deyil, ümumittifaq miqyasında tanınmış və hazırda inkişaf etmiş ölkələrdə (Almaniya, Fransa, Rusiya və b.) Yer elmləri sahəsində analoqu olmayan elmi nəticələrdən sayılır. Azərbaycanın təbiətinə, onun gözəlliklərinə, sərvətlərinə vurğun olan M.Müseyibovu burada baş verən neotektonik hərəkətlər, landşaftların təkamülü, bu hadisələrin səbəbləri və təsir dairəsi həmişə maraqlandırmış və bu maraq milli sərhədləri aşaraq regional səviyyədə elmi tədqiqatlarla nəticələnmişdir. Onun səsi həmişə beynəlxalq simpozium, konqres və konfranslarda eşidilirdi.

O, 200-dən çox elmi əsərin - monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitlərinin müəllifi, zəngin informasiya tutumlu xəritə və atlasların yaradıcısı olmuşdur. Onun elmi əsərləri sırasında “Qafqazın regional geomorfologiyası” (Moskva, 1979), “Orta Kür çökəkliyinin geomorfologiyası” (Azərnəşr, 1975), “Təbiətin təzadları” (Azərnəşr, 1989), “Azərbaycanın landşaftları” (Maarif, 2003, 2011), “Azərbaycanın fiziki coğrafiyası” (Maarif, 1998) təkcə coğrafiya elminə deyil, bütün Yer elmləri sahəsinə qiymətli töhfədir. Əməksevər alimin yaratdığı əsərlər bu gün elmi-tədqiqat işi aparan magistrant, doktorant, aspirantların stolüstü sorğu vəsaitinə çevrilmişdir.

“Təbiətin təzadları” kitabında təbii landşaftların təkamülünü elmi əsaslarla izah edən görkəmli alimin təbiətə vurğunluğunu duymamaq mümkün deyil. Təbiətə sevgi hissilə yazılan bu əsər coğrafi təfəkkürün formalaşması və dərinləşməsi üçün mühüm mənbədir. Müseyib müəllim ensiklopedik biliyə malik olan alimlərimizdən idi. Onun çoxsaylı yetirmələri bu gün də coğrafiya elmində və təhsilində layiqli yer tutublar.

Alimin böyüklüyü, ziyalılığı, onun vətənpərvər ruhda olmasından çox asılıdır. “Qarabağ hadisələri” başlayanda bu hadisələr ona çox təsir edirdi. Bu, təbii idi, çünki Azərbaycanın tarixini, təbiətini, el-obasını sevən ziyalı bu ağrı-acılara biganə qala bilməzdi. Bədnam erməni təcavüzü, torpaqlarımızın işğalı onun ürəyində dərin kök salan yaraya çevrilmişdi. O, qızğın döyüşlər gedən vaxtlarda dəfələrlə sərhəd bölgələrində olur, yerli əhalini doğma yurdlarını tərk etməməyə çağırırdı.

Vətənini, torpağını dərin məhəbbətlə sevən alim həm də təvazökar insan idi. Müseyib müəllim həmişə deyirdi ki, mənim üçün ən böyük ad ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən verilmiş “Əməkdar elm xadimi” fəxri adıdır.

Professor M.Müseyibov dostluqda sədaqətli idi. Həyatsevərliyi ilə seçilən bu görkəmli alim xoşxasiyyət, ustad müəllimlərindən, oxuduğu kitablardan əxs etdiyi bilikləri tələbələrə və gənc müəllimlərə hövsələ ilə aşılamağı bacarırdı.

O, hələ ötən əsrin 70-ci illərindən keçmiş SSRİ Ali Təhsil Nazirliyinin Ali Coğrafiya Təhsili elmi-metodik şurasının üzvü, Azərbaycan SSR Ali Təhsil, sonralar Təhsil Nazirliyi elmi-metodik şurasının sədri kimi fəaliyyət göstərmişdir.

Onun elm, təhsil, tərbiyə, maarifçilik və təşkilatçılıq sahəsində göstərdiyi fədakarlıq universitet rəhbərliyinin nəzərindən kənarda qalmamışdı. Akademik Abel Məhərrəmov onun mükafatlandırılması üçün aidiyyəti qurumlar qarşısında vəsatət qaldırmışdı. Bunun nəticəsidir ki, M.Müseyibov 2000-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına, 2012-ci ildə isə Prezident təqaüdünə layiq görülmüşdür. Biz fəxr edirik ki, Müseyib müəllimin yetirmələriyik və uzun illər onunla birgə çalışmışıq.

Mənalı ömür sürmüş görkəmli alim və böyük ziyalı, professor Müseyib Müseyibov daim xatirələrdə yaşayacaqdır.

Vüsət Əfəndiyev, coğrafiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi.

Həbibə SoltanovA, coğrafiya elmləri namizədi, dosent, kafedra müdiri.

Respublika.- 2017.- 21 may.- S.7