Müstəqillik xalqımızın ən böyük sərvətidir

Müsəlman Şərqində ilk demokratik respublika kimi adını tarixə yazan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ölkəmizin çoxəsrlik sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi və mədəni inkişafının, xalqımızın milli oyanışı və dirçəlişi proseslərinin məntiqi nəticəsi və tarixi zərurət kimi yarandı.

Birinci dünya müharibəsinin sona çatması, Rusiyada oktyabr inqilabı və çarizmin süqutundan sonra yaranmış gərgin vəziyyət, Rusiyanın tərkibində saxladığı bütün ərazilərə lazımi qədər nəzarət edə bilməməsi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması üçün əlverişli şərait yaratmışdı. Bununla belə, 1918-ci ildə Azərbaycanı müstəqilliyə aparan yollar heç də asan və hamar deyildi. Lakin qabaqcıl ziyalılarımızın yorulmaz səylərinin nəticəsi olaraq azadlığa aparan yollardakı bütün maneələr dəf edildi. Məhz onların milli və müstəqil dövlətçiliyin bərpa olunmasına xidmət edən əqidə və məslək birliyi son nəticədə öz sözünü dedi. Bu ziyalılar 1918-ci ildə yaranmış vəziyyətdə birləşərək Tiflisdə Azərbaycanın “İstiqlal Bəyannaməsi”ni elan etdilər və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin, müasir respublikamızın müstəqilliyinin əsasını qoydular.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlətçilik tariximizdəki rolunu hər zaman yüksək qiymətləndirən ümummilli lider Heydər Əliyev 1918-ci ildə dövlət müstəqiliyimizin qazanılmasında böyük xidmətləri olmuş şəxslərin adlarının Azərbaycan xalqının yaddaşına əbədi həkk olunduğunu bildirmişdir: “1918-ci il mayın 28-də Azərbaycanın istiqlaliyyətinin elan edilməsində, Xalq Cümhuriyyətinin təşəkkül tapmasında və fəaliyyət göstərməsində cümhuriyyətə rəhbərlik etmiş şəxslərin - Əlimərdan bəy Topçubaşovun, Məmmədəmin Rəsulzadənin, Fətəli xan Xoyskinin, Nəsib bəy Yusifbəylinin, Səməd bəy Mehmandarovun, Əliağa Şıxlinskinin və başqalarının böyük xidmətləri olmuşdur. Bu görkəmli dövlət xadimlərinin, vətənpərvər ziyalıların, peşəkar hərbçilərin adları xalqımızın yaddaşına əbədi həkk olunmuşdur”.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması, tariximizə bəxş etdiyi müstəqillik müsibətlər və çətin mübarizələr hesabına başa gəldi. Çünki məlum olduğu kimi, müstəqilliyin elan olunmasına kənardan mane olmaq istəyən qüvvələr də çox idi, elə Azərbaycanın özünün siyasi-ictimai həyatında da vəziyyət rəvan deyildi. Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, qarşısına müstəqil, azad və demokratik respublika qurmaq kimi şərəfli vəzifə qoymuş ilk milli hökumət cəmi 23 aylıq fəaliyyəti dövründə xalqımızın milli mənlik şüurunu özünə qaytardı, onun öz müqəddəratını təyin etməyə qadir olduğunu əyani şəkildə bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Həyata keçirilən tədbirlər xalqımızın dövlətçilik ənənələrinin bərpasına və milli mənlik şüurunun güclənməsinə böyük təsir göstərdi. Qısa müddətdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bütün dövlətçilik atributları yaradıldı, dövlət quruculuğu sahəsində mühüm addımlar atıldı, Azərbaycan milli ordusu formalaşdırıldı. 1918-ci ilin iyunun 27-də isə Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq Azərbaycan dili rəsmən dövlət dili elan edildi. Həmin il noyabrın 9-da Azərbaycanın indiki üçrəngli dövlət bayrağı qəbul edildi, eyni zamanda, Azərbaycan vətəndaşlığı haqqında qanun da qəbul olundu. Dövlətçilik göstəricilərinə və prinsiplərinə görə, Şərqdə ilk demokratik respublika olan Azərbaycan artıq özünün parlamenti, hökuməti, ordusu və pul vahidi olan müstəqil, suveren bir dövlət idi.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti az bir müddətdə mövcud olsa da, öz başlıca tarixi missiyasını yerinə yetirdi: Azərbaycan xalqının dövlətçiliyinin bərpasında, dövlət müstəqilliyinin əldə edilməsində, demokratik quruluş yaratmaq istiqamətində tarixi rol oynadı. Ən əsası, Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ilə vaxtilə itirilmiş dövlətçiliyimiz bərpa edildi, Azərbaycanın müstəqil gələcəyinin əsası qoyuldu. Eyni zamanda, bu hadisə xalqımızın tarixində ilk dəfə demokratik prinsiplər əsasında müstəqil Azərbaycan dövlətinin və hökumətinin yaradılmasının təməlini qoymuş oldu. Sovet Rusiyasının hərbi təcavüzü nəticəsində 1920-ci il aprelin 28-də süqut etməsinə baxmayaraq, qısa bir müddət ərzində həyata keçirdiyi tədbirlər, dəyərli işlər xalqın dövlətçilik tarixində böyük izlər buraxdı. Bu tədbirlər xalqımızın milli mənlik şüurunun güclənməsinə də böyük təsir göstərdiyi üçün bolşevik işğalından sonra da müstəqillik hissləri azərbaycanlıları heç zaman tərk etmədi, azadlıq ideyaları şüurlara hakim kəsildi. Cümhuriyyətin süqutu onu göstərdi ki, müstəqilliyi qoruyub saxlamaq, müdafiə etmək onu əldə etməkdən daha da çətindir.

Ötən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq hər şey dəyişdi. 1969-cu ildə Heydər Əliyevin rəhbərliyə başlamasından sonra respublikada xalqın mənəvi dəyərləri özünə qayıtdı, ölkə xammal bazasından istehsalçıya çevrildi. Heydər Əliyevin sayəsində tezliklə Azərbaycanı və onun mədəniyyətini bütün dünyada daha yaxından tanımağa başladılar. Bu gün haqlı olaraq Heydər Əliyevin Azərbaycanda hakimiyyətinin birinci dövrü ölkəmizin intibah dövrü adlandırılır. Hazırda müstəqil Azərbaycanın iqtisadi yüksəlişində baza rolunu oynayan sənaye və kadr potensialı ulu öndər Heydər Əliyevin o illərdəki məqsədyönlü, düşünülmüş, uzaqgörən fəaliyyəti sayəsində təşəkkül taparaq formalaşdı. Ulu öndər sanki Azərbaycanın gələcəkdə müstəqil dövlət olacağını hiss edirdi. Nəhayət, 1991-ci ildə xalqımız özünün dövlət müstəqilliyini bərpa etdi, cümhuriyyətin dövlətçilik ənənələrini davam etdirərək bu tarixi varislik üzərində yeni Azərbaycan dövlətini yaratdı. Ulu öndər Heydər Əliyevin dediyi kimi, “Bu dövlət, bu quruluş 1918-ci ildə yaranmış ilk Xalq Cümhuriyyətinin varisidir. Bütün dövlət onun varisidir, bütün respublika onun varisidir, bütün xalq onun varisidir”.

Mahir MUSAYEV.

Respublika.- 2017.- 27 may.- S.6.