“Komik rollar arzusundayam...”

Vidadi Həsənov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 31 iyul 2019-cu il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafında xidmətlərinə görə Xalq artisti fəxri adına layiq görülmüşdür. Hörmətli aktyorla müsahibə də onun kino yaradıcılığı haqqındadır...

—Vidadi müəllim, ilk şeirlər kitabınız “Şair olmaq istəmirəm” adlansa da, poeziya, söz dünyasında şair imzanız diqqət çəkir. Şeirləriniz bədii ruhu, səsi, nəfəsi ilə bəzən ədəbi polemikalardan yan keçmir...

—Təvazökarlıq etməyib səmimi deyəcəyəm. Həqiqətən şair deyiləm. Və şair olmaq da istəməmişəm. Şairlik başqa işdir. Sadəcə fikirlərimi, düşüncələrimi arada bir kağızın üzərinə yazıram. Çoxları şeir adlandırır. Mən şeir demərəm. Bu bir adamın düşüncələridir, kiminləsə söhbətidir. Mən öz fikirlərimi yazıram. Sadəcə it-bat olmasın deyə onları kitab halına salmışam. O işləri də özüm etməmişəm. Tələbələrim şeirlərimi məndən alıblar. Bir kitabımı 50 yaşında mənə bağışlayıblar. O birisini isə 60 yaşında...

—Bəs aktyor olmaq necə? İstəmirsizmi? Maraqlıdır, aktyor sənətinə həvəs, istək nə vaxt yarandı Sizdə?

—Qəbul imtahanında təsadüfən bu sənətə gəldiyimi deyəndə məni düzgün başa düşməyənlər, hətta qınayanlar da oldu. Həqiqətən də, mən aktyorluq peşəsinə təsadüfən gəlmişəm. Orta məktəbdə oxuyanda ədəbiyyata böyük marağım, sevgim var idi. Bu sevgini məndə ədəbiyyat müəllimimiz Oqtay müəllim yaratmışdı. Dərslərimiz çox vaxt teatrallaşdırılmış şəkildə keçirdi. “Vaqif” pyesindən Vaqiflə Qacarın görüşü səhnəsini teatrdan gətirdiyimiz paltarlarla oynamışıq. O illərdə aktyor olacağıma qərar verdim. Və hərbi xidmətdən sona Gəncə Dövlət Dram Teatrına gəldim.

—Vidadi müəllim, sənət yolunuz Gəncə Dövlət Dram Teatrından başladı. Böyük ekranda isə ilk dəfə “Bəyin oğurlanması” filmində Musa obrazında göründüz. Bu gün çoxcəhətli sənət yolunuzda kino yaradıcılığınız önəmli yer tutur. Maraqlıdır, Xalq artisti Vidadi Həsənov ilk çəkiliş günlərini necə xatırlayır?

—O günləri günbəgün yox, dəqiqəbədəqiqə xatıqlayıram. İncəsənət İnstitutunun 4-cü kursunda oxuyurdum. Məni və kurs yoldaşım Füzuli Hüseynovu bu filmin sınaq çəkilişlərinə dəvət etdilər. Biz təsdiq olunduq. “Bəyin oğurlanması”nı müəllimimiz, mərhum kinorejissor Tofiq İsmayılov çəkməli idi. Sonra bu filmi Vaqif Mustafayevlə mərhum sənətkarımız Ceyhun Mirzəyevə həvalə etdilər. Onlar sınaq çəkilişlərindən keçən bir neçə aktyoru dəyişdirdilər. Amma Füzuli ilə mən öz rolumuzda qaldıq. Oxuduğum fakültə dram-kino aktyorluğu adlansa da ilk dəfə çəkiliş meydançasına ayaq qoyurdum. Rejissorların göstərişlərinə bacarıqla əməl etməyə çalışırdım. Bu ilk kino işi idi. Məni iri planda çəkirdilər. Allah rəhmət eləsin, böyük sənətkarımız Həsənağa Turabov yaxınlaşdı mənə, özünəməxsus səsi ilə soruşdu ki, nə olub, ala? Dedim, Həsənağa müəllim, iri plandır, çox həyəcanlıyam. Vurma cədvəlini necə bilməyimlə maraqlandı. Yaxşı bilmədiyimi etiraf etdim. Dedi ki, çəkiləndə hasilini bilmədiyin rəqəmləri bir-birinə vurarsan... Bu nə sirr idi, o vaxt anlamadım. Amma Həsənağa müəllimin dediyi kimi etdim. Uzun illər keçəndən sonra başa düşdüm ustad mənə nə demək istəyirdi. Nə yaxşı ki, o filmdə böyük sənətkarlarımız çəkilib. Və onlarla ünsiyyət, bir filmdə çəkilmək mənə də nəsib olub.

—Kino aktyoru kimi təsdiqlənməyinizdə Xalq artisti, kinorejissor Eldar Quliyevin “Burulğan” filmindəki Adil obrazı, yəqin ki, təsirsiz ötüşmədi...

—Əlbəttə. Bu, kinoda ilk əsas rolum idi. “Burulğan” filminə düşməyimin özü ayrıca bir tarixçədir. Filmdə bizim böyük ustad sənətkarımız Akif Rüstəmov ikinci rejissor idi. O hələ də gənclərin filmə çəkilməsində müstəsna rol oynayır. Tələbə idim, Akif müəllim məni sınaq çəkilişinə dəvət etdi. Bəlkə də 20 dəfə müxtəlif yerlərdə sınaq çəkilişləri oldu. Eldar Quliyev hər rola bir neçə aktyoru dəvət etmişdi. Məni hər yerə aparırdılar, amma çəkmirdilər. Sonuncu sınaq çəkilişi günündə daha bir neçə aktyoru çəkəndən sonra Eldar müəllim dedi ki, vəssalam, bitirdik. Və getdi. Akif Rüstəmov sınaq çəkilişini etdi. Doğrusu, çəkilişin uğuruna inanmırdım. Müəyyən vaxtdan sonra Akif müəllim sevinclə mənə dedi ki, sınaq çəkilişlərindən keçmişəm. Münsiflər heyəti mənim rolumu bəyəndilər. Kinoda öyrəndiyim məsələlər bu filmdə başladı. Eldar müəllimin “Təxribat” və “Dərvişin qeydləri” filmlərinə də çəkilmişəm. Eldar müəllim mənim kino müəllimimdir.

—“Burulğan” filmində dənizdə batan Murad son anda yaxın dostlarından yalnız Adili - Vidadi Həsənovu köməyə çağırır. Amma Adil onun dostları ilə bərabər burulğanda çırpınan Murada sakit-sakit baxır. Həyat yollarında necə? Köməyinizə ehtiyac duyanlarla qarşılaşmısız?

—Əvvəlcə, film haqqında danışım. Dənizdə boğulan Muradı xilas etmədiyinə görə dostları Adili qınayırlar. Dostların arasında üzməyi yalnız Adil bacarırdı. Xatırlayırsınızsa, Muradın təminatlı həyatı Adilin sayəsində olub. Murad hətta onun sevdiyi qadını da əlindən alıb. Adil bilərəkdən Muradı xilas etmir. Bu filmdir. O ki qaldı mənimlə bağlı... Uzun illərdir pedaqoji işlə məşğulam. Cavan vaxtlarımdan da belə düşünmüşəm. Müəllim sadəcə tədris edən insan deyil. O, həm də tələbəsinin sonrakı həyatı haqqında bir az əndişədə olan insandır. O hər zaman əkdiyi tingin böyüməsi üçün əlindən gələni əsirgəməməlidir. Qeyri-təvazökar səslənsə də, deyim ki, bacardığım qədər çalışmışam bu insanların yanında olum.

—Vidadi Həsənov üzləşdiyi çətinliklərdə daha çox kimə arxalanır?

—Son anda insan bilməlidir ki, hər məsələni özü həll etməlidir. Hamı sənə yardımçı da ola bilər, məsləhət də verə bilər, yol da göstərər. Amma son addımı atmaq sənlikdir. Ramiz Rövşəndə olduğu kimi. Bəzən insan o bir addımın qarşısında diz çöküb ölə də bilər. Bəzən o bir addımı atıb yüksələ də bilər. Sadəcə olaraq belə deyərdim. Özümə, bir də Allaha arxalanıram.

—Əməkdar incəsənət xadimi, kinorejissor Şamil Nəcəfzadənin “Qala” filmindəki müəllim obrazı kino yaradıcılığınızda yaddaqalan səhifələrdən biridir. Filmin çəkilişlərində unudulmaz hadisələr də, yəqin ki, az olmadı...

—Çox olub. Birini deyəcəm. Təyyarəyə minməkdən, hündürlüyə qalxmaqdan qorxuram. Fobiya var məndə. Qışda çəkilişə vertolyotla uçmalıydıq. Qrim ustamız Elbrus məni necə deyərlər müəyyən kondisiyaya gətirdi. Ovqata saldı. Cürətlənib vertolyota mindim. Əgər Elbrus Vahidovun təşəbbüsü olmasaydı, yəqin ki, vertolyota minməyəcəkdim.

—Xalq artisti, kinorejissor Ramiz Əzizbəylinin “Yalan” filmində məharətlə yaratdığınız əsgər atası övlad sevgisi, iztirab və həyəcanları ilə unudulmur. “Kino səltənəti”ni dinləyənlər üçün “Yalan” filmi ilə bağlı hansı xatirələrinizi bölüşmək istərdiniz?

—Əvvəla, bu fürsətdən istifadə edib görkəmli aktyorumuza, rejissorumuz Ramiz müəllimə cansağlığı arzulayım. Allahdan ona şəfa diləyirəm. “Yalan”a qədər 18 il ara var idi ki, filmə çəkilmirdim. Ramiz müəllimlə institutda eyni kafedrada işləyirdik. Bu filmi ona tapşırmışdılar. Bir gün mənə dedi ki, Vidadi, filmdə çoban rolları var. Ssenarini verim sənə oxu. Çobanlardan birinə səni çəkəcəyəm. Ssenarini oxuyandan sonra onunla kinostudiyada görüşdüm. Ssenari və rol haqqında fikirlərimlə maraqlandı. Söhbətimizin sonunda özümü baş rolda gördüyümü dedim. Ramiz müəllim etiraz etmədi. Beləliklə, mən baş rolun sınaq çəkilişlərinə hazırlaşdım. Bir neçə aktyor dəvət olunmuşdu. Sınaq çəkilişlərindən uğurla çıxdım. Baş rola çəkilmək istəyimi bildirməsəydim, yaylaqdakı çobanlardan birini oynamalı idim. İnsanlarla rastlaşanda daim bu filmdən danışırlar... Müharibə haqqında həqiqəti deyəndə insanlar onu “bədii kino” deyil, gerçəklik kimi qəbul edirlər. Bu uğur isə ssenaridən, rejissor işindən, aktyor oyununda irəli gəlir. Hələ mən filmin ərsəyə gəlməsində kadr arxasında qalan insanların zəhmətindən danışmıram...

—Vidadi müəllim, kino yaradıcılığınızda əsasən ciddi rollar oynamısınız. Rejissorlar Sizi komik rollara dəvət etsələr, necə qarşılayarsınız?

—Çox gözəl. Aktyor müxtəlif xarakterlər yaratmalıdır. O, qatili də, müdriki də, tragik qəhrəmanı da, heç kimin gözləmədiyi komik personajı da ifa edə bilər. Düşünürəm ki, teatrda belə xoşbəxtlik nəsib olub mənə. Bir neçə dəfə komik rollar oynamışam. Çox xoşuma gəlir. Çünki bu işi görmək daha çətindir. Son oynadığım Çexovun “Təklif” vodevilindəki Stepan Stepanoviç Çubukov roludur. Ramiz Rövşənin bir yaxşı sözü var. Deyir ki, Azərbaycan aktyorları tragediyanı və komediyanı çox yaxşı oynayırlar. Amma adi həyat situasiyasında çətinlik çəkirlər. Tragediyada coşmaq lazımdır, psixoloji rol, gerçək insan həyatını oynamaq isə daha çətindir. Kinoda komik bir rol mənə təklif olunsa, məmnuniyyətlə oynayardım. Hətta onu deyim mən komik rollar arzusundayam. Sevərəkdən oynayardım. Bir çoxu məni qətiyyən yumor hissi olmayan, sərt adam kimi qəbul edir. Səhnədəki, ekrandakı insan ayrıdır, biz özümüz isə tamam başqayıq...

—Kinorejissor Şamil Əliyevin lentə aldığı “Çölçü” filmi nüfuzlu beynəlxalq kinofestivallarda iyirmidən artıq mükafat qazandı. “Çölçü” 2014-cü ilin “Oskar” mükafatına təqdim edilən filmlərin ilkin siyahısında yer aldı. Yaddaqalan rejissor, aktyor, operator işi ilə bərabər, filmin beynəlxalq uğurunda yazdığınız ssenarinin də, heç şübhəsiz ki, rolu az olmadı...

—Gənc yaşlarımdan bədii yaradıcılıqla məşğulam. Günlərin birində ssenari yazmağa qərara gəldim. Teatrımızın bədii rəhbəri, ustadım Vaqif İbrahimoğlu ssenarini bəyənmədi. Mən Tbilisidə, Moskvada ssenari kurslarını keçdim. 2011-ci ildə “Çölçü” filmini istehsalata buraxdılar. “Çölçü” kompakt filmdir. Aktyorlar azdır. Ssenari konkret əhvalatın üzərindədir. Dəmir yolu ilə şose yolu arasında bir oazis var. Hər tərəfdə sivilizasiyadır. Ortada bir arxaik məkan var. Burada öz qanunları ilə, öz leksikası ilə Ulu çölçü və cavan çölçü yaşayır. Arxaik dünyaya sivil dünyadan gələn qız cavan çölçünün həyatını dəyişdirir. Deyirlər ki, adam var onun öz dünyası var. Adam var ki, öz dünyasını itirib. Adam da var ki, heç xəbəri yoxdur öz dünyası ola bilər. Bizim hər birimizin içində bir oazis var. Biri üçün çöldür, başqası üçün sevgisidir, qəlbidir, mərhəm bildiyi guşədir. Oazisdə biz hamımız azadıq, orada sevgi də, nifrət də başqadır. Məncə, hər insan çalışmalıdır ki, özünü, ailəsini, ən başlıcası düşüncəsini qorusun. Onda düşünürəm ki, “Çölçü” filmi həmin insanlar üçün doğma olacaq. Çöl filmdə simvoldur. Hamının arzuladığı bir məkandır.

—Ssenari müəllifi olaraq filmdə eyni zamanda aktyor kimi çəkilmək ikiqat sənət məsuliyyətidir. Bu filmdə Ulu çölçü roluna çəkilmək təklifi kimdən gəldi? Rejissordan, yoxsa?..

—Baş rola sınaq çəkilişləri gedirdi. Etiraf edim ki, dəvət gözləyirdim. Heç kimə demədən gizlincə fotosınaqları da etmişdim. Nəhayət, dözməyib özüm müraciət etdim. Sınaq çəkilişlərindən sonra Ulu çölçü roluna təsdiq olundum. Filmin çəkilişləri ağır idi. İsti yay günlərində qalın paltar geyinmək lazım gəlirdi. Üzümü qırışdırmaq üçün xüsusi qrim etmişdilər. Əziyyətsiz iş olmur. Nəhayət, o film çəkildi. Bir çox dostlarım çəkilişə baxmaq istədilər. Bir saatdan artıq dayana bilmədilər. Kino çox əziyyətli işdi.

—Siz eyni zamanda Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində müəllim kimi də səmərəli fəaliyyət göstərirsiz. Peşəkar müəllim kimi gələcək aktyorlara hansı sənət tövsiyələrini təlqin edərdiniz?

—Mənim üçün aktyorluq sənəti 3 əsas keyfiyyətdən ibarətdir. Birincisi bacarıqdır. Müəllim tələbəyə düşünmək bacarığı öyrətməlidir. Aktyor bacarıqlı, öz işinin ustası olmalıdır. Sənətinin sirlərini bilməlidir. Bacarıqlı adam aciz olmur, özünə güvənir. Bu isə aktyor sənəti üçün çox vacibdir. Aktyor dedikdə həmişə gözümüzün qarşısında şəxsiyyət, ləyaqətli adam görməliyik. İkincisi intellektdir. İnsanın bacarığı o zaman mükəmməl olur ki, onun ağıl lı, biliyi, düşüncəsi var. Tələbələrimə həmişə deyirəm ki, sizə peşə öyrətməyəcəyəm. Peşəni öyrənirlər. Sizə düşünmək bacarığı öyrədəcəyəm. Düşünmək qabiliyyətini öyrənən insan hər şeyə qadirdir. Üçüncüsü, nizam-intizamdır. İncəsənət adamı qədər nizam-intizamlı, incəsənət qədər dəqiq elm yoxdur. Riyaziyyat belə incəsənət kimi dəqiq deyil. İncəsənətlə məşğul olan nizam-intizamlı olmalıdır. Əks halda o heç nəyə müvəffəq ola bilməz. Bu üç keyfiyyət olanda hər şeyi əldə etmək olar. Tələbələrə bu keyfiyyətləri aşılamaq isə az vaxt istəmir. Müəllim nəzərimdə işıqlı şam timsalındadır, yol göstərəndir. Yolu getmək isə hər kəsin öz işidir... Tələbələrin bu sənət sınağından necə keçə biləcəyini isə Zaman göstərəcək...

—Vidadi müəllim, söhbətimizi hansı şeirinizlə tamamlamaq istərdiniz?

—Az sözlə çox şey demək bacarığı gözəl xüsusiyyətdir. Cavanlıq illərində uzun-uzun şeirlər yazırdım. Yaşlaşdıqca həm də istəyirsən ki, dediyin sözləri daha çox sanbala mindirəsən. Mən yapon poeziyasını çox sevirəm. Yapon poeziyasında beş bir formasında şeir növü var. Son vaxtlar həmin növdə şeirlər yazıram. O şeirlərdən birini deyəcəyəm.

Zalım gecələrdə

Ay şəkili çəkərəm göy üzünə.

Körpə təbəssümü ilə doğular səhər günəşi.

Xoşbəxtlik də belədir.

—Maraqlı müsahibə üçün Sizə təşəkkür edir, yeni-yeni rollar, sənət xoşbəxtliyi arzulayıram.

Müsahibəni apardı:

Hatəm ƏSGƏROV

Respublika.- 2019.- 29 sentyabr.- S.8