“MƏN SADƏCƏ AKTYORAM...”

Dahi ingilis dramaturqu Vilyam Şekspirin qəhrəmanlarını yaratmaq istəyi hər aktyorun arzusudur. Amma etiraf edək ki, bu arzuya çatmaq hər aktyora nəsib olmur. Teatr onun aktyor yaradıcılığına çox aktyorların qibtə edəcəyi töhfələr bəxş edir. Səhnədə ifa etdiyi Hamlet, Maqbet kimi dünya şöhrətli rollar tamaşaçı alqışları ilə qarşılanır. Qazandığı parlaq uğurlar böyük kinoya gedən sənət yoluna işıq tutur.

Özünəməxsusluğunu çəkiliş meydançalarında da məharətlə təsdiqləyir. “Nar bağı” filmindəki yüksək sənətkarlığı ona yeni sənətkar şöhrəti gətirir. 2017-ci ildə 13-cü Avrasiya Beynəlxalq Film Festivalında “Ən yaxşı kişi rolu” mükafatını qazanır.

Müsahibim Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru, Xalq artisti Qurban İsmayılovdur.

–Qurban müəllim, kinoya öz üslubu ilə tanınan, püxtələşmiş aktyor kimi gəlmisiniz. Sənət taleyinizdə bəyaz ekranın sehrini-kinonun rolunu necə dəyərləndirirsiniz?

–Kinoya çəkilmək bütün aktyorların arzusudur. Kino-dram aktyorluğu fakültəsini bitirmişəm. Düzdür, bizə kinonu dərindən keçmirdilər. Tələbə olanda kinostudiyadan ikinci rejissorlar tez-tez gəlib baş rollara aktyor seçimi eləyirdilər. Mən kinoya çox gec gəlmişəm. Haradasa beynimdə, təhtəlşüurda var idi ki, 40 yaşına yaxın filmlərə dəvət alacağam. Və belə də oldu. Hər film, eləcə də teatrda hər bir tamaşa aktyorun öz sənətinin yoxlanışıdır. Sanki hər dəfə özünü rollarında tapır, təsdiq eləyirsən. Bu mənada kinonun rolu xüsusilə əhəmiyyətlidir. Teatrdan fərqli olaraq çəkilən kino lentin yaddaşında qalır. Hərdən aktyor oyununa baxırsan. Düzdür, orada çoxlu nöqsanlar da görürsən.... Görəndə ki, pis aktyor deyilsən, yeni oyunlara vüsətli həvəsin yaranır.

–Çəkiliş meydançalarında yaşanan həyat səhnədən tamamilə fərqlənir. Dəfələrlə filmlərdə çəkilən aktyorlar belə, bəzən həyəcanlı anlar yaşayır. Çəkiliş meydançasında çətinliklərlə qarşılaşdınızmı?

–Kameradan həmişə qorxmuşam. Vaxtilə televiziyada “Yumoristik novellalar”, “Komediyalar aləminə səyahət” kimi verilişlər vardı. Rejissorlardan Tahir Tahirov, Kərim Kərimov məni çəkilişlərə dəvət edərdi. Pavilyonda bir küncdə azacıq dayanıb qaçardım. O qədər həyəcanlanırdım ki... Məhərrəm Bədirzadənin “Səhər görüşləri”ndə çəkilişlərim oldu. Teatr belədir ki, iki ay məşq edirsən, özünə paltar tikirsən, yavaş-yavaş hissələrini bir yerə yığırsan. Amma kinoda hər şeyi düşüncələrində eləməlisən. Kinoda çox vaxt məşq olmur. Açığını deyim ki, teatrdan fərqli olaraq kinoda məşqi qəbul eləmirəm. Düşünürəm ki, kinoda hər şey həmin anda baş verməlidir. Amma məşqin də tərəfdarları var. Mən daha çox, belə deyək, məqamındaca oynamağa üstünlük verirəm. Ələkbər Muradov “Güllələnmə təxirə salınır” filmini çəkirdi. İlk dəfə 32 yaşında məni bu filmə dəvət elədi. Epizodik rollardan birini oynadım... Fuad Poladov filmdə baş rolu oynayırdı. Yaxınlığımız yox idi, onu uzaqdan tanıyırdım. Fuad müəllimi elə birinci çəkiliş günündə bir insan kimi kəşf elədim. Kənardan çox tündməcaz görünürdü. Amma həddən ziyadə gözəl insan idi.

–Tezliklə, teatrda olduğu kimi, kinoda da ilk sənət addımlarınız sənətkar taleyinizə uğur gətirdi. “Girov” filmindəki məharətli ifanız böyük ekrana ilk vizit kartınıza çevrildi...

–“Girov” filmi ilk böyük rolumdur. “Güllələnmə təxirə salınır” filmindən təxminən 12 il sonra çəkiliş meydançasına gəldim. Sınaq çəkilişlərində dörd aktyor var idi. Mən keçdim. Filmin quruluşçu rejissoru Eldar Quliyev bu seçimilə kinoda mənə yol açdı. Eldar müəllim mənə kamera qarşısında necə dayanmağı öyrətdi. Mənə çox basqı eləmədən rejissor göstərişlərini yığcam şəkildə deyirdi. Aktyor oyunum onu qane etməyəndə, təbii ki, təkrar dubllar çəkirdi. “Girov” ekran taleyimdə müstəsna rol oynadı. “Girov”dan sonra hər il epizodik də olsa, iki filmə çəkilmişəm. Söhbət dövlət sifarişilə çəkilən filmlərdən gedir. “Girov” filmilə bağlı ikili fikir vardı. Finalda girovun sağ qalması birmənalı qarşılanmadı. Amma mən o rəylərin heç biri ilə razılaşmıram. Onlar unudurdular ki, günah daşnaklarda, o ideyaları beyinlərə yeridən faşistlərdədir.

–Qurban müəllim, Siz obraz yaradarkən hansı cəhətlərə üstünlük verirsiz?

–Hüseynağa müəllim deyirdi ki, rolu alanda tərcümeyi-halını yazmalısan. Yaratdığın obraz kimdir? Başlanğıc hadisə, əsas hadisə nədir? Məqsəd nədən ibarətdir? Və özək. Ustadımın sənət öyüdünə bu gün də əməl edirəm.

–Xalq artisti, kinorejissor Eldar Quliyevin “Dərvişin qeydləri” filmində də yaddaqalan ekran obrazlarından birinə imza atmısınız...

–Bu Abdal Kərim idi...Eldar müəllim hələ filmə başlamamışdı. Elçinin “Mahmud və Məryəm” əsəri əsasında Türkiyə və Azərbaycan müştərək film çəkirdilər. O filmdə keşiş roluna təsdiq olunmuşdum. Filmin rejissoru Kipr türkü Kökənli, amma İngiltərədə yaşayan bir rejissor idi. Özü də “BAFTA” mükafatı laureatı idi. Təvazökarlıqdan uzaq da olsa, kinostudiyanın rəhbərinə də demişdi ki, bu cür aktyorunuz var...Sonra elə oldu ki, rejissor dəyişdi. “Quzey-Güney” serialının rejissoru gəldi. Kastinqdən keçdim. Onlarla müqavilə bağladım. Bu zaman Eldar müəllim filmə başladı. Eldar müəllimə dedim ki, onlarla müqavilə bağlamışam. İki-üç gün burada çəkiliş var. Razılaşdı. Amma bir ay Türkiyəyə gedəcəyimi eşidəndə qəti etirazını bildirdi. Beləliklə, “Mahmud və Məryəm” filminin çəkilişlərindən imtina etdim. “Dərvişin qeydləri”ndə Eldar müəllimin ali məqsədi belə idi: nə qədər birliyimiz olmayacaq, bizi məğlubiyyət gözləyir. Biz bir olmalıyıq. “Dərvişin qeydləri” yaxşı filmdir. Çünki onun ali məqsədi dünən, bu gün və sabah – həmişə aktualdır.

–Qurban müəllim, “Mahmud və Məryəm” filminə çəkilmədiyinizə görə təəssüflənmirsiniz ki?

–Həm təəssüflənirəm, həm də yox...Rol çox maraqlı idi. O obrazı mən tamam başqa cür fikirləşirdim. Əsərdə xristian öz qızını müsəlmanlardan qaçırdır. Rejissor bu motivi dəyişmişdi. Söhbətlərin birində dəyişikliklə bağlı fikrimi öyrəndi. Mən bunu platonik sevgi ilə əlaqələndirdim. Cavabım xoşuna gəldi. Etiraf edim ki, mən o rolu oynamaq istərdim.

–Tamaşaçılar Sizi daha çox ciddi rollarda görürlər. Aktyor yaradıcılığında “amplua” anlayışına münasibətiniz?

–“Amplua”ya pis baxmıram. Şəxsən özümə qalanda Hamleti də oynamışam, Qurbanəli bəyi də. Həm də Gənc Tamaşaçılar Teatrında Hüseynağa Atakişiyevin quruluşunda. Onu da deyim ki, sənətdə əldə etdiyim uğurlara görə Hüseynağa Atakişiyevə minnətdaram. O vaxta qədər müxtəlif yerlərdə işləmişdim. 1989-cu ildə Gənclər Teatrına gəlməsəydim, bəlkə, hələ də realizə olunmamışdım. Hüseynağa Atakişiyevin bir aktyor kimi mənə olan inamına görə bugünkü günə gəlib çıxmışam. Kimsə deyəndə ki, Qurban İsmayılov pis aktyor deyil, mən uğurumu Hüseynağa Atakişiyevin adı ilə bağlayıram. O, mənə çox inanırdı. Hamlet, Maqbet kimi rolları da o aktyor bacarığıma güvəndiyindən mənə həvalə edib. Hətta Hamleti verəndə bütün kollektiv onun seçiminə təəccüblənmişdi.

–Siz necə? Hüseynağa müəllimin seçimini gözləyirdiniz?

–Düzü, əvvəl düşünürdüm ki, mən Poloni və yaxud Klavdini oynaya bilərəm. Demirəm, Hamleti yüksək səviyyədə oynamışam, hər halda mən öz Hamletimi yaratmışam. Hüseynağa Atakişiyevin göstərdiyi yolla getmişəm.

–Qurban müəllim, ekran yaradıcılığınızda Ata obrazı xüsusi yer tutur. “Ayaqqabı əməliyyatı” qısametrajlı filmində tamamilə başqa ampluada görünürsünüz. İfanızdakı xəfif yumor boyaları Sizi komediya aktyoru kimi də səciyyələndirməyə əsas verir...

–Öz üzərimə belə bir missiya götürməmişəm ki, mən komediya aktyoru, dram aktyoruvə yaxud faciə aktyoruyam. “Debüt” studiyasında o silsilədən ikiqısametrajlı film çəkilib. Biri “Usta Yusifin kamançası”, o biri isə “Ayaqqabı əməliyyatı”dır. Həmin obraz orada da var. “Ayaqqabı əməliyyatı” sanki onun davamıdır. Düşündüm ki, bu tipin qeyri-adi yerişi, mimikaları var.Əslində mimika, yeriş, sözlə yaradılan komediyanın tərəfdarı deyiləm. Mənə daha çox vəziyyət komediyası maraqlıdır. Bu cəhət ssenaridə var idi. Mən də materialdan çıxış eləyərək rolun kimliyindən, ali məqsədindən, başlanğıc, əsas hadisədən, bünövrə-zerno deyirlər, ondan çıxış elədərək işimi görürəm.

–“İstanbul reysi”ndəki ata obrazı ikinci dərəcəli rollardan olsa da, təbii aktyor oyununuzla yaddaqalandır...

–Kinoda həm də istər-istəməz görünüş məsələsi var. İndi 60 yaşındayam. Bəzən aktyoru görünüşünə görə çəkirlər, amma aktyor filmi heç eləyir. Deyilənə görə, Eldar müəllim, adətən, bir dəfə işlədiyi aktyorla sonra işləmir. Ola bilsin işləsin, bir neçə filmdən sonra, mənsə onun ardıcıl olaraq “Girov”, “İstanbul reysi”, “Dərvişin qeydləri” filmlərində çəkildim. “İstanbul reysi”ndə kiçik epizodik rol hamının yaxşı tanıdığı atadır. Qəhrəmanım hər bir ata kimi övladının ailə qurmağını gözləyir. Onun bir məqsədi var-övladının xoşbəxtliyi, övladını qorumaq.

–Qurban İsmayılovun dəyişməz sənət devizi...

– Hüseynağa Atakişiyevin sözləridi: başını sal aşağı, işini gör. Hər anlamda-həm sənət baxımından, həm də bütün münasibətlərə rəğmən başımı aşağı salıb işimi görürəm. Bu mənada bir devizim var. Öz işimlə məşğul olmaq.

–Deyirlər, incəsənət qurban tələb eləyir. İllərdi fədakar aktyor əməyilə səhnədə və çəkiliş meydançalarında yorulmadan çalışırsız. Sənət naminə nələrisə qurban vermisiniz?

–Təbii ki, aktyor olmaq çətin məsələdir. Həm mənəvi, həm maddi baxımdan çox çətindir. Maddi baxımdan xüsusilə. İstədiyin həyatı maddi baxımdan övladlarına yaşada bilmirsən. Övlad da istər-istəməz reallıqla barışır. Belə cəhətlər bəzən adama mənəvi əziyyət də verir. Mən aktyoram, sevdiyim sənətdəyəm. Belədə o uşağın günahı nədir? Bəzən yol açılıb ki, maddi tərəfdən yaxşı qazancım, imkanım olsun. Amma getməmişəm. Getmədiyimə görə peşman da deyiləm. Mən sevdiyim işlə məşğulam.

–Yaradıcılığınıza nəzər salarkən “Nar bağı” filmini xüsusi qeyd etmək yerinə düşər. Bu filmilə bağlı sənət yaddaşınızda yaşayan xatirələriniz...

–Filmin ssenari müəllifləri İlqar Nəcəf, Asif Rüstəmov və hollandiyalı Roelof Jan Minneboodur. Operator türk əsilli alman vətəndaşı Ayxan Salardır. “Nar bağı” İlqar Nəcəfin ikinci filmidir. Bu filmdə uzun kadrlar çox idi. Aktyorların iri planları isə nisbətən azdır. Daha çox orta və ümumi planlardır. Həm ssenarist, həm rejissor kimi operatorla birlikdə İlqar Nəcəf uzun müddət çox çalışmışdı. Filmin çəkilişlərinə tam hazır idi. İlqar Nəcəf məni filmə dəvət elədi. Söhbətlərində mənə dedi ki, insan əgər kökündən qopdusa, düzələn deyil. Heç nə onun üçün müqəddəs ola bilməz... Bu yaxınlarda “Nar bağı” Türkiyənin TRT 2 telekanalında nümayiş olundu. Filmdən əvvəl və sonra Türkiyənin tanınmış tənqidçiləri fikirlərini dedilər. Filmi Göyçayın Bığır kəndində çəkdik. Çəkiliş meydançasındaçox böyük səmimiyyət var idi. Səmimiyyət olanda iş öz axarı ilə gedir.

–Qurban müəllim, özünüzə nə arzulardınız?

–Artıq üzü qocalığa gedirəm. Özümə həm sənət, həm sağlamlıq anlamında ancaq xoşbəxt qocalıq arzulayıram.

–Maraqlı müsahibəyə görə Sizə təşəkkür edirik, Qurban müəllim!

Hatəm ƏSGƏROV,

rejissor.

Respublika.- 2020.- 16 avqust.- S.4.