Ədəbiyyatşünas alimin yaradıcılığında özəllik

(əvvəli 30 avqust tarixli sayımızda)

Bəli, müqtədir sənətkarın tərcümeyi-halında öndə olan, əslində bütün fəaliyyətinin istiqamətvericisi kimi diqqəti cəlb edən maarifçilik missiyası, bədii yaradıcılığı yeni nəslin təlim-tərbiyəsində, təhsilində mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyindən onu millətin babalarından biri kimi tanımağımız və tanıtmağımız çox vacibdir. Teymur Əhmədovu da məhz A.Şaiqin ömür yoluna həsr etdiyi kitab-albomu bu amilləri ifadəyə söykənib. Görkəmli şair, maarifçi, mədəniyyət xadiminin özü də bu xüsusda gözəl deyib:

Vəqta ki bulud, duman görünməz,

Qalmaz daha zülmdən nişanə,

Yerlərdə bəşər üzü sürünməz,

Qurd-quş sığınar bir aşinayə,

Yad et məni - şaiqanə yad et!

Müəllifin “Abdulla Şaiq Talıbzadə” başlıqlı giriş sözü kitabın yaranma missiyasına özünün əhatəli, maarifçi-elmi-mədəni baxışları ilə aydınlıq gətirib. Tədqiqatçı-alim bu ideyanın ziyasında müqtədir sənətkarın xalqına, vətənin övladlarına göstərdiyi xidmətlərin timsalında cəfakeş insanın bütün fəaliyyətinə, keçdiyi həyat yoluna işıq tutub. Və bu giriş sözünün özəlliyi, qiyməti də ondadır ki, Abdulla Şaiq haqqında bilmədiyimiz, xəbərsiz olduğumuz bəzi məqamlar da öz əksini tapıb.

Abdulla Şaiq sözün həqiqi mənasında maarifçi idi. Onun: “mən bu gün yazıçılığımdan ziyadə müəllimliyimlə fəxr edirəm” etirafı da fikrin barizliyini göstərir. İlk sözdə şair, yazıçı, dramaturqun bütün əsərlərinin adı çəkilir, bir çoxu xarakterizə olunur, haqqında dəyərli fikirlər söylənilir. Bundan sonra necə deyərlər, səhnəyə nur çöhrəli, uşaq məsumluğu tək bir saflığın, təmizliyin etalonu olan Abdulla Şaiq özü gəlir. Uşaqlığı, valideynləri, təhsil illəri, qələm dostları və əlbəttə ki, unikal, nadir fotoların müşayiətilə! Burda A.Şaiqin oğlu ədəbiyyatşünas-alim Kamal Talıbzadənin şəxsi arxivinin sayəsində əldə olunmuş foto-materialların kitab-albomun ideya və məzmununda yaratdığı rəngarəngliyin, dolğunluğun yeri əlahiddədir.

Bu qədər nəşrlərin yeni baxış, yanaşma bucağından işlənməsinin mükəmməllik kəsb etməsi müəllifin böyük təcrübəyə nail olmasını göstərdi. Həmçinin onu bundan sonra da kitabçılıq mədəniyyətində öz yeri olan bu janrı tədqiqat axtarışlarında davam etdirməyə sövq etdi.

Milli mücadilənin alovlarından keçən, fiziki yoxluğu ilə ölümsüzlük qazanan şairin həyat yolu, poetik yaradıcılığı, ümumən ədəbi irsi gələcək nəsildən ötrü öyrəniləcək bir epopeyadır.

Teymur Əhmədovun 2012-ci ildə nəşr etdirdiyi “Zəlimxan Yaqub” foto-albomunu da vərəqləmiş, diqqətlə nəzərdən keçirmişdim. Kitabın mükəmməl bir süjet ətrafında əsl ədəbiyyat, mədəniyyət nümunəsi olduğunu, ayrı-ayrı foto-mətnlər barədə təəssüratlarımı təhlil-təqdir edərək geniş bir məqalə ilə mətbuatda çıxış etmişdim. “Zəlimxan Yaqub” foto-albomunda bir sıra ciddi, yaradıcı prinsiplərin gözlənilməsi, kitabın “ilin ədəbi hadisəsi” olması da Teymur müəllimin bu sahədə zəngin təcrübəyə malikliyindən irəli gəlmişdir. Düşünürdüm ki, eyni mövzuda, yəni bir neçə ədəbi şəxsiyyətin həyat və yaradıcılığından bəhs edən belə kitablardan sonra sonuncuda (axarıncı) özünəxaslığı tapmaq çətin olacaq. Burda oxşarlıqdan qaçmaq sadəcə mümkün olmayacaq. Amma “Zəlimxan Yaqub” foto-albomundan necə heyrətlənmişdimsə, “Mir Cəlal”la (2014) tanış olanda burda duyduğum bənzərsizlik, yenilik bütünlükdə düşüncəmi sardı. Bu mütəfəkkir yazıçının, ədəbiyyatşünas alimin, milli xarakterli hekayələr, romanlar müəllifinin belə bir formada təqdim olunması Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin yeni, həm də parlaq bir səhifəsidir.

T.Əhmədov burda əsərin müəllifi və tərtib edəni kimi bir sıra yeniliklərə, ilkinlərə imza atmışdır. İnanıram ki, kitabı sadəcə vərəqləyən hər kəs də onun əvvəlki işlərilə müqayisədə fərqi görərkən mənimlə razılaşacaq. Amma bu kitabı sadəcə albom-kitab adlandırmaq da ən azından insafsızlıq olardı. Gələcək nəslə, yaradıcı gəncliyə örnək olacaq “Mir Cəlal”a böyük ömrün monoqrafiyası, salnaməsi, epopeyası deməklə yanaşı, kitab nəşrində ideya-məzmunu, nəfis tərtibatı, poliqrafik icrası, möhtəşəmliyilə göz oxşayan ikicildliyi əbədiyaşar ömrün tarixi də adlandırmaq olar.

“Mir Cəlal” əslində bir xatirə kitabıdır. Həyat yolu, ədəbi-ictimai fəaliyyəti böyük olan bir insan haqqında xatirə kitabını hazırlamaq, ona olan ümumxalq sevgisini bir araya gətirmək həm çətin, həm də çox məsuliyyətlidir. Mir Cəlalın ədəbi ömrünün fiziki yoxluğundan bir qərinədən də çox vaxt ötdükdən sonra yeni və maraqlı üslubda təqdim olunması müəllif-tərtibçinin hər iki cildin ideya-məzmununa, məqsədinə apaydın təfəkkürlə yanaşması onun müəllif məsuliyyətini, tərtibçi cəfakeşliyini bütünlükdə ortaya qoyur. Elə fəslə girişində nəzərə çatdırdığı yığcam, dolğun fikirləri insanı rahat düşünməyə, Mir Cəlalın ədəbi şəxsiyyətinə həssaslıqla yanaşmağa səfərbər edir. Elmin, ədəbiyyatın münəvvərləri tərəfindən Mir Cəlalın həyatı, yaradıcılıq yolu, ayrı-ayrı əsərlərinin tədqiqilə yenidən tanış olmağın özü bir növ yaddaşa qayıdışdır.

T eymur Əhmədovun “Mirzə İbrahimov” kitab-albomu ilə (2014) tanışlıq zamanı fotoları tamamlayan mətnləri oxuyanda gördüm ki, bütün fədakar çalışmaları boyu səsi, sözü, əməli fəaliyyəti ilə göz önündə olan, yaşlı və orta nəslin əsərlərindən yaxşı tanıdığı yazıçı, ictimai xadim Mirzə İbrahimov 82 illik həyatını heç də rahat, sakit yaşamamışdır.

Müəllif-tərtibçi yazıçının sürət qatarı kimi ötüb keçən qaynar həyat tarixçəsini, fikirlərini, müdrikanə çıxışlarını, tövsiyələrini maraqlı məqamlar fonunda işıqlandırıb. Ata-ana qayğısından məhrum olmuş kimsəsiz bir uşağı, “özü-özünü yaradan və formalaşdıran nadir şəxsiyyət”i (Gülrux Əlibəyova) yeni fonda tanıtmaqla xalqın öz oğluna böyük sevgisini, ehtiramını ifadə etməyə çalışıb. Elə kitabın ilk səhifələrində verilən fotolar, mətnlər yazıçının ictimai xadim kimi şöhrət qazandığı zamanları yada salır. Ötən əsrin otuzuncu illər ədəbi mühitində coşqun yaradıcılıq eşqilə çağlayan gənc Mirzənin pillə-pillə ucaldığı həyatda, ədəbi mühitdə sözü, əməlilə görünməsi dostları, qələmdaşları ilə bir arada olması maraqlı, dolğun bir ömür yaşadığını göstərir. Şəkillərin yaratdığı zəngin təəssürat, ona süjetli, ideyalı münasibət mətnlərdə işıqlı fikirlərlə müşayiət olunur.

Bütün yaradıcılığı boyu xarakterik obrazlar yaradan M.İbrahimovu şəxsiyyəti və yaradıcılığı ilə bütövlükdə təqdim edən T.Əhmədov bu istiqamətdə işlədiyi kitablarda olduğu kimi, burda da qəhrəmanın milli-mənəvi dəyərlərə bağlılığını, onu xalqa sevdirən cəhətləri, fərqli xüsusiyyətlərə malikliyini göstərə bilmişdir. Fotodan-fotoya, mətndən-mətnə onun yazıçı, ictimai xadim taleyinin ən incə məqamları maraqlı detallarla açılır. Mən burda Mirzə müəllimi həyat gəmisində məharətlə üzən, keçilməz sədləri əzmlə, inadkarlıqla aşan mübariz bir qəhrəman qiyafəsində gördüm. Onun haqqında bilmədiklərimdən xəbərdar oldum, təsəvvürüm dolğunlaşdı. Yazıçının görkəmli şəxsiyyətlərlə yaradıcılıq, dostluq əlaqələri, böyük bir dövrün ədəbi mühiti və o mühitin bu gün ehtiramla xatırladığımız ustad sənətkarları - S.Vurğun, M.Cəlal, R.Rza, S.Rüstəm, Ş.Mehtiyev, Ə.Vəliyevlə bölüşüb-paylaşdığı həyat foto-mətnlərin təqdimi fonunda şirin bir nağıl kimi hafizəmə köçdü.

Burda yeniliyin bir cəhəti otaylı-butaylı ədəbiyyat adamlarının Mirzənin işığına yığışmasının ilk dəfə və əhatəli şəkildə təqdim edilməsidir. Təbrizdən görüntülər, qədim abidələrin, bir çox yerlərin fotoları, Mirzənin özünün o həyatın içində olduğunu, tərcümeyi-halının cənubla bağlı ən kiçik detalının belə həssaslıqla izlənməsini aşkar edir. Kitabda yazıçının əsərlərindən, zaman-zaman dəyişən, yeniləşən həyata təsir edən amilləri açıqlayan ictimai məzmunlu çıxışlarından verilmiş nümunələr özəlliyi, orijinallığı ilə dərin təsir bağışlayır, qəhrəmanın mənəvi aləmini duymağa imkan yaradır...

Bütün zamanlarda tarixi şəxsiyyətlər, ictimai-siyasi xadimlər mənsub olduqları xalqın milli varlığının aynasında həmişə böyük və əzəmətli görünürlər. İctimai şüurun, həyata baxışların yeniləndiyi, hətta bəzən onlara münasibətlərin haçalandığı vaxtlarda belə, bu şəxsiyyətlər hər zaman tarixdə yaşayırlar. Çünki bu böyüklüyü, əzəməti ehtiva edən dəyərlər milli-bəşəri ideallarla bağlı olub və heç zaman mahiyyətini itirməyib. Bu məfkurə təbiətə, həyata gerçək yanaşmadan, insana böyük inamdan yaranıb. Belə şəxsiyyətlərin tarixən əbədi olmasının səbəbi də heç şübhəsiz, burdan qaynaqlanır. Bu fikirlər son vaxtlar həyat və fəaliyyətini böyük maraq və ürək yanğısı, həm də iftixar hissilə vərəqlədiyim “Nəriman Nərimanov” kitab-albomından (2018) tanış olduğum XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində xalqımızın taleyində böyük təbəddülatlar yaradan milli dirçəlişin, oyanış dövrünün mənzərəsi, bunların da zəngin faktlara və arxiv sənədlərinə söykənən hadisələrindən əxz etdiyim ictimai-siyasi dəyərlərdən yarandı. Və yazının əvvəlində müəllifin kitab-albom janrında olan eyniadlı ilk kitabında görə bilmədiyimiz bir çox hadisələr, faktlar, ictimai xadimin həyat və yaradıcılığından əldə olunmuş yeni arxiv sənədləri, əlyazısı və fotoların timsalında bu nəşrdə öz əksini tapmışdır. Kitab-albomun yeni bir struktura malik olması ilk səhifələrdən bizdə maraq doğurmuşdu. Əsərin ideya-məzmununa istiqamət verən fikirlər, istedadlı bir gəncin yüksəliş yollarını, ictimai-siyasi fəaliyyətini, ədəbi yaradıcılığını əks etdirməsi bu böyük şəxsiyyəti bizə daha da doğmalaşdırır.

Bu ömür hardan başlanıb, hansı çətinliklərdən, əziyyətlərdən keçib? İctimai-siyasi xadimin, yazıçı, publisistin Vətənə, xalqa xidməti hansı mərhələləri əhatə edib? Bir sözlə, Nəriman Nərimanovun parlaq obrazına hansı prizmadan yanaşılıb? Bu kimi və buna bənzər suallara müəllif-tərtibçi Teymur Əhmədov ərsəyə gətirdiyi kitab-albomda özünün yeni və müdrik yanaşması ilə aydınlıq gətirir. Bütün bunların albom-kitabda foto-şəkillər və mətnlərlə təfərrüatı ilə yer alması Nərimanovun həyatının ən incə, xırda detalına qədər bələd olmaq istəyənlər üçün qürurla, həm də kövrəkliklə müşayiət olunan məqamlardı...

Bu kitab-albomda düşüncəmizə zənginlik gətirən cəhətlərdən başlıcası böyük bir zaman nəhrinin içərisində görkəmli şəxsiyyətlər, maarifpərvər ziyalılar, ictimai-siyasi xadimlər, ədəbiyyat-sənət adamlarının mühiti ilə birgə öz əksini tapmasıdır. Əlbəttə, vətən və xalq işi uğrunda yorulmaz mübarizəsi ilə Nərimanov cəmiyyətin bütün təbəqələrinin həyatına böyük təsir göstərmişdir. O, həmin dövrdə ölkənin ictimai-siyasi, mədəni həyatı ilə bağlı olduğundan hansısa bir sahəni Nərimanovsuz təsəvvür etmək belə mümkün deyil. N.Nərimanovun siyasi fəaliyyəti onun böyük, əlahiddə bacarığa, səriştəyə və güclü intuisiyaya malik bir dövlət xadimi olduğunu göstərirdi.

Bir qədər əvvəldə qeyd etmişdik ki, Teymur Əhmədov janrın bütün imkanlarından istifadə edərək, meydana özünəməxsusluğu, xarakteri ilə fərqlənən kitab-albomlar gətirməyə çalışmışdır. Bütün işləri ilə yaxından tanışlıq da fikrimizin labüdlüyünü göstərdi.

Lakin bu sırada professorun tamam başqa bir özəllik kəsb edən iki kitabının adını çəkməyi və onların malik olduğu özünəxas xüsusiyyətlərdən bəhs etməyi də əhəmiyyətli hesab edirəm. Bu, T.Əhmədovun tərtibçisi və ön sözün müəllifi olduğu “Şəhriyar” (2011) və giriş sözü, elmi redaktorluğu ilə nəşr olunmuş “Əliağa Vahid” (2015) kitablarıdır. Hər ikisinin də əvvəlki kitab-albomlardan fərqi ondadır ki, əsərlərin ideyası, qəhrəmanların həyat və yaradıcılığı, mühiti, foto-mətnlər başqa aspektdə işlənmişdir. Burda məqsəd şairlərin əsərlərindən verilən parçalar və onlara çəkilmiş illüstrasiyaların müşayiətilə mövzunu mükəmməlliklə təqdim etməkdir. Bu formanın özü də kitab-albom janrının ayrı səpkidə təqdimi kimi meydana gəlməsi ilə yadda qaldı. Burda onu da qeyd etməliyik ki, illüstrasiyaların müəllifi miniatürçü Əməkdar rəssam Fəxrəddin Əlidir. Onların birgə səyi, zəhmətilə araya-ərsəyə gətirilmiş kitablar olduqca yüksək ideyaya söykənmiş və nəfis tərtibatla işlənmişdir. Əvvəlki işlərdən gələn ənənəyə uyğun olaraq, bu tərtibatların özü də mövzusuna uyğun, sistemli şəkildə aparılmışdır.

“Şəhriyar”ı genişəhatəli giriş sözü (“Seyid Məhəmməd Hüseyn Şəhriyar (1906-1988)”) ilə təqdim edən T.Əhmədov şairin ömür yolunu mükəmməl bir baxışla tədqiq edib. Şəhriyarın həyatının bütün məqamları - doğulduğu ailənin ictimai vəziyyəti, təhsili, onu ümumən əhatə edən mühiti, mübarizəsi, üzləşdiyi haqsızlıqlar, əsərlərinin ideyası, hər iki dildə (fars və Azərbaycan) ərsəyə gətirdiyi əsərləri, təsəvvürümüzdə ədəbi şəxsiyyət olan şairin mükəmməl obrazını yaradır. Kitaba daxil edilmiş əsərlər də tərtibçinin tədqiqatçı baxışları ilə seçilmiş, Şəhriyarın poetik dünyasının xəzinəsinə açar rolunu oynamışdır. Məhəmməd Hüseyn Şəhriyarın “Heydərbabaya salam”ına çəkilmiş miniatürlər şairin poetikasının rənglərini, möhtəşəmliyini ifadəyə söykənmişdir. Şair bu əsərin yaranmasını zəruri edən səbəblərdən danışarkən demişdir ki, “rəhmətlik anam Tehrana gəldiyi vaxtdan onun sehrli nüfuzunun təsiri ilə yaddaşında qoruyub saxladığı keçmiş xatirələrini mənə danışmaqla şirin nağıllar yavaş-yavaş mənim ölü ruhuma can verdi. Rəngləri solmuş xatirə lövhələri yenidən öz keçmiş rəngləri ilə mənim zehnimdə canlandı: “Heydərbaba” azəri dilində yazılmış bir şedevrdir ki, onun meydana gəlməsində özümü bütünlükdə anama minnətdar bilirəm. Əgər o olmasaydı, “Heydərbaba” da olmazdı”...

Heydərbaba,

ildırımlar çaxanda,

Sellər, sular

şaqqıldayıb axanda...

- misralarının poetik təsvirində sanki göy üzündə şaqqıldayan ildırımların səsini, axıb-daşan çayların şırıltısını eşidir, təbiət hadisəsinin seyrinə dalan gözəllərin gözlərindən süzülən sevgi-sevinci duyuruq. Şəhriyarın müxtəlif çağlarının əksi olan rəsmlərini bu təsvirlərin arasında görərkən sanki şeirlərini öz dilində eşidirik. Hər bəndin də özünəməxsus təsvirinin orijinallığı məzmun və ideyası ilə qəlbimizi riqqətə gətirir. Əsərdə Heydərbabaya müraciətlə həm keçmişin xoş xatirələri incəliklə, məhrəmliklə yada salınır, həm də soydaşlarımızın həyat tərzi, məişəti, qədim adət-ənənələr, ictimai motivlər bizi düşündürür. Deyəndə ki: “Heydərbaba, sənin könlün şad olsun, Dünya varkən ağzın dolu dad olsun, Sənnən keçən yaxın olsun, yad olsun, Deynə: mənim şair oğlum Şəhriyar, Bir ömürdür qəm üstünə qəm qalar” misralarındakı məna, fikir çalarları şairin özünü, sözünü, həyatını bütövlükdə öyrənməyə, duymağa bizdə intizar dolu maraq oyadır. Şairin Azərbaycan dilində şeirlərinin (“Azərbaycan”, “Yalan dünya”, “Qaçaq Nəbi”, “Şair Məhəmməd Füzuli”, “Behcətabad xatirəsi”, “Səhəndim”, “Aman ayrılıq”, “Gözüm aydın”...) sadəliyi, şirinliyi, ürəyəyatımlığı, nostalji duyğulara həsrət dolu sevgimizi, bağlılığımızı alovlandırır. Şəhriyarın “Azərbaycan gözəlinə”, “Tərsa balası”, “O taydan gələnə” qəzəllərinin rəngli təsvirlərlə təqdimi də mənəvi zənginlik yaradır. Şairin “Azərbaycan” şeiri isə ölü ruhları dirildib mübarizəyə qaldırmağa qadirdir.

Bəsdir, fəraq odlarından

kül ələndi başımıza

Dur ayağa! Ya azad ol,

ya tamam yan, Azərbaycan!

Şəhriyarın ürəyi də səninki

tək yaralıdır,

Azadlıqdır mənə məlhəm, sənə dərman, Azərbaycan!

Bu möhtəşəm əsərlə yaxından tanışlıqdan bir daha aydın olur ki, tərtibçinin rəssamla birgə ərsəyə gətirdiyi kitabda Şəhriyar yaradıcılığının amalına, ideyasına gün kimi aydınlıq gətirən seçimi onun tədqiqatçı səriştəsinin, ədəbiyyatşünas baxışının və bədii zövqünün barizliyidir...

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Əliağa Vahidin 120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 18 mart 2015-ci il tarixli Sərəncamı professor T.Əhmədovu “Əliağa Vahid” kitab-albomu üzərində işləməyə sövq etdi. Həmkarı miniatürçü rəssam Fəxrəddin Əli ilə şairin poetik abidəsini yaratdılar.

T.Əhmədovun mükəmməl tədqiqatçı baxışı ilə əsərlərinin seçimi, F.Əlinin milli üslubda, xalq ruhunun ecazından duyğulanaraq çəkdiyi miniatür rəsmlər birgəlikdə kitabın ideyasını, aparıcı xəttini bütün parlaqlığı ilə əks etdirir. Ümumilikdə sevgi notlarında yazılmış qəzəlləri, romantik duyğularla süslü əsrarəngiz rəsmlər kitaba xüsusi rövnəqlik gətirmişdir. Sanki bir məhəbbət romanı, müdrikanə həyatın qovğası, acıları, təzadlı təəssüratlar, bəxtinə yağan leysan, gah da yağışdan sonra aləmə nur səpələyən günəşin yaratdığı ovqat kitabdan aldığımız zəngin təəssüratlardı. Ə.Vahidin yaradıcılığına elmi, ədəbi-bədii bir üslubda yanaşma oxucu düşüncəsində mükəmməllik yaradır.

T.Əhmədovun “Əliağa Vahid - məhəbbət şairi” ön sözü də şairin xatirəsinə layiqli töhfədir, başqa sözlə, tədqiqatçı qəzəlxanın həyat və yaradıcılığını əlahiddə bir ehtiramla, sevgi ilə qələmə almışdır. Giriş sözünün ilk sətirlərində Ə.Vahidin: “Deyərdim əhli-qələm, Vahid, əfv edərsə məni, Böyük Füzulinin yadigarı mən özüməm” fikri ilə xatırlanması gerçəkdən şairin bütövlükdə yaradıcılığının məzmun-mahiyyətinin ifadəsinə söykənib. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində, ədəbiyyatşünaslıq elmində də Ə.Vahid Füzulinin şeir dilini, üslubunu, məna və təsvir çalarlarını, ideyasını yeni bir ahəngdə və qüdrətdə davam etdirmiş şair kimi xarakterizə olunur. Onun: Sənsiz ey şux, mənim xoş güzəranım yoxdur, Sən ki yoxsan elə bil cismimdə canım yoxdur məşhur qəzəlində lirik “mən”in ürəkləri sızladan eşqi qəlblərdə gur ocaq çatmış kimidir. Bu ocağın alovu sevən qəlbləri yandırıb-yaxır. “İndi get həsrətini başqa bir aşiq çəksin, Bir də sevsəm səni, söz vermişəm, insan deyiləm” küskünlüyü əslində bütün həyatı boyu od-ocaq təki yandırıb-yaxdı onu.

T.Əhmədov yazır: “O, müasirlərinin ülvi məhəbbət duyğularını, sevgisini, mənəvi bütövlüyünü, əhdə vəfasını, sədaqətini və dönüklüyünü təsvir edirdi. Həyat, təbiət, cəmiyyət haqqında düşüncələrini aşiqanə qəzəllərində yeri gəldikcə oxucularına çatdırırdı... Bütün bu adi insani hiss və münasibətlər şairin qeyri-adi sənətkarlıq məharəti ilə yaratdığı müasir aşiq obrazında təcəssüm edir...” Qeyd edək ki, bədii nümunələrin seçimi mövzunu işləməkdə T.Əhmədovun böyük təcrübəsinə əsaslanırsa, bu poetik inciləri rənglərin ecazı, fırçasının qüdrətilə təsvirə gətirənsə Fəxrəddin Əlinin sənətkar baxışının ifadəsidir. Və hər iki kitab tərtibçi, rəssam birgəliyində fikrən, ruhən bir-birinə yaxın olduğu qədər də orijinal üsluba, dəst-xəttə malikdir. Kitab-albom janrında yeni olan və mükəmməllik kəsb edən belə nəşrlərin işıq üzünə çıxması da təqdirəlayiqdir.

XX-XXI əsrin qovuşuğu - 1980-2020-ci illərdə - əmək fəaliyyəti ərzində Teymur Əhmədov filoloq-jurnalist ixtisası ilə tanınmışdır. Onun yaradıcılığı çoxcəhətlidir: Gənclik illərindən araşdırıcı, tərtibçi, naşir, publisist, redaktor, məsləhətçi, mətnşünas, tənqidçi, rəyçi, yazıçı kimi xidmət göstərmiş, gördüyü işlər rəğbətlə qarşılanmışdır. Bu baxımdan Teymur Əhmədovun nəşr etdirdiyi monoqrafik kitab-albomları ictimaiyyət tərəfindən dəyərli hədiyyə kimi qarşılanmış, mətbuatda məziyyətləri, yeniliyi barədə rəylər yazılmışdır. Bu tədqiqat xarakterli albom-kitablar milli ədəbiyyatşünaslığı zənginləşdirmiş, ənənə yaratmışdır. Onlara oxşar səpkidə ənənəni ilk davam etdirən (Gəncədən) Əməkdar elm xadimi, professor Bağır Bağırov (“Rəsul Rza” monumental albom-kitabı), (Naxçıvandan) akademik, ictimai xadim İsa Həbibbəyli (Mirzə Cəlil Məmmədquluzadədən monumental albom-kitabı) olmuşlar. Onlar həmkarları Teymur Əhmədova göndərdikləri kitabların avtoqraflarında bu fikri səmimiyyətlə etiraf etmişlər.

Ə gər kitab mədəniyyətinin inkişafına özünün yenilikçi ruhu ilə mükəmməllik gətirən kitab-albom janrında yaranmış əsərlərə diqqət yetirilərsə, zənnimizcə, ilk növbədə bu sahənin yaradıcısı, tədqiqatçı-alim, professor Teymur Əhmədovun haqqında yığcam ümumiləşmə apardığımız kitablarının dil-üslub, ideya-məzmun və tərtibatda yaratdığı təcrübəsinə diqqət yetirmək, onlardan bəhrələnmək vacibdir. Çünki uzaq səfərə hazırlaşarkən ilk növbədə getdiyimiz yola müəyyən mənada bələd olmağımız mütləqdir...

Şəfəq NASİR

Respublika.- 2020.- 2 sentyabr.- S.4.