Sözü ilə əməli bir olan alim və müəllim

Həyatını xalqına, Vətəninə, elmə, sənətə, ailəsinə həsr edənlərin, ömrünü hədər keçirməyən insanların yolu heç də asan olmur. Belə insanların həyatının mənası onların yaratdıqları, nəyə nail olduqları ilə, yaşadıqları illərdən nə qalıbsa, onunla ölçülür. Bu gün 70 illiyini qeyd edən Hamlet Quliyev də məhz belə bir ömür yaşamış insanlardandır.

Dərin düşüncəyə, aydın fikrə, güclü məntiqə, geniş erudisiyaya və tədqiqatçı səliqə-sahmanına malik nüfuzlu alim, sadə, səmimi, qayğıkeş, nəcib, xeyirxah insan... İnsanın böyüklüyü onun zəkasında, ya da şəxsiyyətində əks olunur. Hamlet müəllim həm şəxsiyyəti, həm də zəkası ilə böyükdür.

Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Hamlet Fərman oğlu Quliyev 1951-ci il aprelin 1-də Cəbrayıl rayonunun Süleymanlı kəndində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra o, Bakı Dövlət Universitetinin (o vaxtkı Azərbaycan Dövlət Universiteti) Mexanika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olub və oranı 1973-cü ildə müvəffəqiyyətlə bitirib. Hələ tələbə ikən elmi-tədqiqat işi ilə məşğul olan Hamlet Quliyev Hestens sxemini tətbiq etməklə ilk elmi nəticəsini də tələbə olduğu vaxt alıb və Səmərqənddə keçirilən elmi konfransda müvəffəqiyyətlə çıxış edib. Elə o vaxtdan başlayaraq Xüsusi törəməli tənliklərlə (əsasən hiperbolik tip tənliklə) təsvir olunan proseslərdə optimal idarəetmənin riyazi nəzəriyyəsinin müxtəlif məsələlərinin tədqiqi ilə məşğul olur. Bu sahədə onun aldığı nəticələr: optimal idarəedicinin varlığı, optimal idarəedicinin ödədiyi zəruri və kafi şərtlər, idarəolunma haqqında alınan müəyyən nəticələr müxtəlif elmi jurnallarda nəşr olunub və dünyanın tanınmış mütəxəssisləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Aldığı elmi nəticənin əsasında H.Quliyev 1980-ci ildə namizədlik, 1997-ci ildə isə doktorluq dissertasiyası müdafiə edib, 2000-ci ildən isə professordur. O, göstərilən sahə üzrə tədqiqatları davam etdirməklə bərabər çubuğun və nazik lövhələrin rəqsləri ilə əlaqədar bilavasitə praktikadan gələn optimal idarəetmə məsələləri ilə də məşğul olur. Son zamanlar isə o, konkret olmayan məsələlərin xüsusi üsullarla qurulmuş optimal idarəetmə məsələlərinə gətirilməsi və onların tədqiqi ilə məşğuldur. Onun tələbələri ilə birlikdə aldığı mühüm nəticələrin xeyli hissəsi tanınmış elmi jurnallarda nəşr olunub. Ümumiyyətlə, elmi-tədqiqat işləri ilə məşğul olan H.Quliyev həm də çox yüksək səviyyəli elmi rəhbərdir. Onun rəhbərliyi ilə 10 tədqiqatçı alimlik dərəcəsi alıb, riyaziyyat üzrə elmlər doktoru adı almış bir tədqiqatçının elmi məsləhətçisi olub.

H.Quliyev gözəl alim olmaqla bərabər, həm də gözəl müəllimdir. O, Azərbaycan, rus və ingilis dillərində bakalavrlara və magistrlərə ixtisas kurslarından mühazirələr oxuyur və məşğələ dərsləri aparır. Əslində H.Quliyevin elm və təhsil sahəsindəki keyfiyyətləri haqqında qeyd etdiklərimizdə qeyri-adi heç nə yoxdur. Çünki Hamlet müəllimin atası Fərman müəllim, qardaşları və bir bacısı da riyaziyyat müəllimləridir. Elə buna görə də bu ailəyə “Riyaziyyatçılar ailəsi” deyirlər. Fərman müəllim dövlətimizin orden və medalları ilə təltif olunub.

O, yüksək ixtisaslı elmi kadrların yetişməsinə son dərəcə tələbkarlıq və qayğıkeşliklə yanaşır. Ömrünün müdrik və məhsuldar çağlarını yaşayan alim öz sələflərinin başladıqları işi bu gün şərəflə davam etdirir. Torpaq qeyrəti çəkən, onun bütövlüyü uğrunda var qüvvəsi ilə çalışan, xalqının dərd-sərinə alışıb-yanan alimdir. Vətənin hər qarışı da onun üçün əzizdir. İllərlə düşmən tapdağı altında qalan doğma el-obasına daha çox bağlıdır. Mübaliğəsiz deyə bilərik ki, torpaqlarımızın, ən əsası doğulub boya-başa çatdığı yurdun düşməndən azad olunması Hamlet müəllimin yaşamaq eşqini, işləmək həvəsini daha da artırıb.

Ömrünü gənc nəslin təlim-tərbiyəsinə, milli təhsilimizin, elmimizin inkişafına həsr edən Hamlet Quliyev bütün həyatı boyu müəllimlik adını yüksək tutmuş, idarəetmə qabiliyyəti və tərbiyəçilik məharəti nümayiş etdirmiş, işlədiyi kollektivin uğurlarının təminatçılarından biri olmuşdur.

Onun xidmətləri, rəhbərlik etdiyi kafedranın əməkdaşları tərəfindən minnətdarlıqla, yüksək qiymətləndirilir. Yetirmələrinin xeyir işlərində iştirak etmək ona həmişə böyük zövq verir. Adı çəkiləndə üzlərə təbəssüm qonur, öyüd-nəsihətləri, tövsiyələri, məsləhətləri çətin anda hamının köməyinə gəlir.

Hamlet müəllimin həm də məhsuldar müəllif olduğunu ayrıca qeyd etməyi özümüzə borc hesab edirik. Hələ “Variasiya hesabı və optimallaşdırma üsulları” (əvvəlcə yalnız “Variasiya hesabı” fənni idi) fənni tədris olunmağa başlananda Azərbaycan dilində heç bir vəsait olmadığından, heç olmazsa köməkçi bir vəsaitin yazılması zərurəti yaranmışdı və belə dərs vəsaitinin yazılmasında H.Quliyevin əməyi çox olub. Onun yazdığı ikinci kitab (monoqrafiya tipli) “İkitərtibli hiperbolik tənliklər üçün bəzi optimal idarə məsələləri” adlı dərs vəsaitidir. Bu vəsait indi də bakalavr pilləsinin tələbələri və magistrlər üçün vacib vəsait hesab olunur.

2010-cu ildə nəşr olunan “Variasiya hesabı və optimallaşdırma üsullarının əsasları” (həmmüəllifi Ş.Yusubov) adlı dərs vəsaiti Azərbaycan dilində yazılmış və tədris planında nəzərdə tutulmuş mövzuları tamamilə əhatə edir. Hazırda bu vəsait bütün ali məktəblərdə tədris vəsaiti kimi istifadə olunur. Lakin bu vəsait də fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün minimum verilməsini təmin etmədiyindən yeni bir vəsaitin yazılması zərurəti yaranmışdır. Bunu nəzərə alaraq, 2017-ci ildə müəlliflər kollektivi tərəfindən “Optimallaşdırma üsulları” adlı dərsliyi yazılıb ki, bu kitabın yazılmasında da Hamlet müəllimin böyük rolu olub. Bu dərsliyin əsas üstünlüklərindən biri ondan ibarətdir ki, “Variasiya hesabı və optimallaşdırma üsulları” fənninin bütün kursunu tam əhatə etməklə bərabər, sonsuz ölçülü fəzalarda ekstremum məsələlərinin əsas faktları, ekstremumun təqribi tapılmasının əsas üsulları da verilib ki, bunlar da mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.

Hamlet Fərman oğlu Quliyevin elmi-pedaqoji fəaliyyəti dövlətimiz tərəfindən də yüksək qiymətləndirilib və ona 2019-cu ildə “Əməkdar müəllim” fəxri adı verilib.

Qabiliyyətli alim, bacarıqlı müəllim və təcrübəli müəllif olan Hamlet Quliyev həm də poeziya həvəskarıdır, güclü musiqi duyumu var və muğamlarımızı tarda incəlikləri ilə ifa edir.

Hazırda Bakı Dövlət Universitetinin İdarəetmə nəzəriyyəsinin riyazi üsulları kafedrasının müdiri vəzifəsini icra edir.

Ehtiyacla dolu tələbə ömrü, sadə, cəfakeş müəllim ömrü, həyatının az qala yarıdan çoxunu arxivlərdə keçirən, sanballı tədqiqatlara, dəyərli əsərlərə çevirən aydın zəkalı, zəhmətkeş alim ömrü və xeyirxahlığı həyat devizinə çevirən səmimi bir insan ömrü yaşayır Hamlet müəllim. Elm və insanlığın bu mərtəbəsinə yüksələnədək acılı-şirinli, enişli-yoxuşlu, bəzən hamar, bəzən sərt döngəli, keşməkeşli ömür payını gilə-gilə, zərrə-zərrə əridib, elmin çətin yollarında büdrəməyə, yıxılmağa qoymadığı, həmişə əlindən tutub irəliyə apardığı saysız-hesabsız yetirmələrinin yoluna mayak kimi işıq salıb.

Hamlet müəllim sevilən insandır. O, bu sevgini ilk növbədə özünün şəxsiyyəti, öz şəxsiyyətinə hörmət etməsi və başqalarına da hörmətlə yanaşması, ona üz tutanları əliboş qaytarmaması, etdiyi yaxşılıqlardan təmənna ummaması ilə qazanıb. Sözü ilə əməli bir olan insan, alim, müəllimdir...

Ömrünün bu ahıl çağında arayıb-axtarmaqdan, oxuyub-yazmaqdan yorulmayan, elm meydanında cəsarət və qeyrətlə döyüşən bu zəhmətsevər elm fədaisinə Azərbaycan elminin inkişafı naminə uzun ömür və cansağlığı, gələcək elmi-pedaqoji fəaliyyətində müvəffəqiyyətlər arzulayırıq.

Məmməd YAQUBOV,

Professor, Əməkdar elm xadimi,

Maqsud NƏCƏFOV,

Professor, Əməkdar müəllim,

Şakir YUSUBOV,

Riyaziyyat üzrə elmlər doktoru,

Əməkdar müəllim.

Respublika.- 2021.- 31 mart.- S.6.