VİCDAN SUSANDA*

“Vicdan susanda insan hər cür rəzalət törətməyə hazırdır”

Hegel

Vyanada (Avstriya) fəaliyyət göstərən “Erməniləri öyrənən strateji mərkəz”in direktor müavini, əslən Sumqayıt ermənisi olan E.D.Manukyan Dünya Erməni Diaspor rəhbərlərinə ünvanladığı çağırışda bildirirdi ki, nəyin bahasına olursa-olsun, dünya arxivlərindən, ən məxfi qovluqlardan erməniləri “cinayətkar” kimi tanıdan materiallardan, fakt və sənədlərdən təmizləmək vaxtıdır. Yeni yüz il bunu bizdən tələb edir. Yoxsa gələcək nəsillər bu “uydurmalara” inana bilər...

Artıq dünya kitabxana və arxivlərinin rəhbərlərinin bir qismi onu etiraf edir, çıxış yolu axtarırlar. Məsələn, araşdırma materiallarına görə, ötən yüzilliyin son illərinədək Sovet İttifaqının Xarici Kəşfiyyatına rəhbərlik edən general-leytenant Vadim Alekseyeviç Kirpiçenkonun şəxsi arxivində qoruyub saxladığı bir neçə qovluğu yoxa çıxıb.

V.A.Kirpiçenko Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri, Siyasi Büro üzvü, ordu generalı Vladimir Aleksandroviç Kryuçkova ünvanladığı məktubda qeyd edirdi: “...Mənim yanıma əslən Livandan olan, erməni mənşəli Emel Orduyan adlı birisi gəldi. Biz onunla Heratda tanış olmuşduq (xatırladaq ki, general Kirpiçenko həmin vaxt Moskvanın Kabildəki Daimi Nümayəndəliyinin rəhbəri idi). Özlərini Erməni Milli Azadlıq Ordusu hesab edən “ASALA” erməni terrorçularının silahlı birləşmələri Azərbaycana hücuma hazırlaşırlar. Bu terror dəstəsinin böyük bir qrupu, artıq Livanın Bəqa vadisində özlərinin döyüş taktikalarını sınaqdan çıxarırlar...” 11 gündən sonra kəşfiyyat generalı ikinci məktubu göndərir və qeyd edir: “...Birinci məktuba əlavə olaraq bildirirəm ki, “ASALA” erməni ordusunun Azərbaycana müxtəlif istiqamətlərdə hücumlarına hansı səbəbdənsə Moskva dəstək verib. Kreml Azərbaycana dərs vermək üçün “ASALA”nın hərbi-sursatla təminatını boynuna götürüb”. Rus generalı bunu da iddia edirdi ki, erməni diasporunun yaratdığı “ASALA” silahlı birləşməsinin tərkibində “Erməni Milli Assambleyası”nın üzvləri də var. Bu dəstəyə ABŞ-da həbsdə olan Murad Topolyanın başçılıq etməsi də maraq doğurmaya bilməz. Məlumata görə, “ASALA”nın yedəyində Bakıya girən bu silahlı dəstənin Baş Qərargahı Ohayo ştatındakı Bedfor şəhərində idi. Digər tərəfdən, o da məlum idi ki, silahlı terror dəstəsi ilkin hərbi hazırlıqlarını Massaçusets ştatındakı (ABŞ) “Hayastan” hərbi-təlim düşərgəsində keçib.

Araşdırma materiallarına görə, “Erməni Milli Assambleyası” silahlı erməni dəstəsi ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmi sənədlərində terrorçu dəstəsi kimi qeyd olunur. Murad Topolyana gəlincə, o, hansısa səbəblərə görə Bakıda vuruşmaq üçün (?) Bedford həbsxanasından azad olunaraq “ASALA”nın sıralarında görünür. (Bax: “Jamanak” (ermənicə) qəzeti. Türkiyə. 1996,11). İndiyə qədər bu sualı heç kəs cavablandıra bilmir. Azərbaycana qarşı hazırlanmış soyqırım planında hər şey diqqətlə ölçülüb-biçilmişdi. “Erməni Milli Assambleyası” Bakıya hücum zamanı respublikanın Daxili İşlər Nazirliyinə, MK-nın binasına basqın edib, binaları dağıtmalı, tank mərmilərilə oraları yerlə yeksan etməli idilər.

Rus kəşfiyyatının təcrübəli, səriştəli simalarından sayılan V.A.Kirpiçenkonun məktubları baş verə biləcək çox ciddi hadisələrdən xəbər verirdi. Onun “ərəb dostu” Emel Orduyanın məlumatları başqa mənbələrdən, istiqamətlərdən əldə olunan kəşfiyyat məlumatlarında da öz təsdiqini tapırdı. General V.Kirpiçenkonun məktubları buna baxmayaraq, hələ də cavabsız qalmışdı.

Həmin vaxt ABŞ-ın yeni seçilən prezidenti (1989-1990) Corc Herbert Uolker Buş idi. Prezidentlikdən əvvəl o, ABŞ-ın MKİ-nin Direktoru olmuşdu. C.Buş Moskvadakı rezidenturasında çalışan polkovnik Hell Harvini Bakıya tələsdirirdi. Görünür Ağ Ev də “ASALA”nın terror planları haqqında geniş və hərtərəfli məlumatlara malik idi. Üçüncü məktubda isə general V.A.Kirpiçenko artıq, “ASALA”nın Azərbaycanda törədə biləcəyi qanlı cinayətin vaxt və zamanından danışırdı. “...Məktublarıma əlavə olaraq bildirirəm; “ASALA” erməni ordusu Azərbaycan sərhədlərini 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə, saat 00:15-də pozacaq. Onlar artıq kiçik dəstələr şəklində Livandan, Suriyadan, İraqdan, Bəhreyndən, Sudandan, CAR-dan, Fransadan, İngiltərədən, Bolqarıstandan... Moskvaya, Leninqrada, Rostova, Stavropola... uçurlar. Onlar Sovet Qoşunlarının kontingentində hissələrə bölünüblər. Verilən materialları araşdırmanızı xahiş edirəm”. (Bax: 366-cı alayın kəşfiyyat zabiti A.S.Mamontovun “Alman dalğası” radiosuna verdiyi müsahibədən. 1992-ci il, 28 fevral).

Araşdırma materiallarına görə, C.Buşun, Vaşinqtonun Moskvadakı rezidentlərindən olan Hell Harvi 1990-cı il mayın 17-də təcili olaraq Bakıya gəlir. Məlumatlarda bildirilir ki, Hell Harvi İrandakı erməni icmasının gənclərini də bu plana qoşmağa təhkim olunmuşdu. Onun missiyası bu işdə başa çatmalı idi. Lakin bu məsələnin alınıb-alınmaması sual altında idi.

Digər bir məlumatda isə bildirilir ki, “ASALA” erməni silahlı terror birləşmələri özünün yaranma tarixinin yubileyini Bakıda, görünməmiş qanlı cinayətlərilə qeyd etməli idi... Belə bir qərar 1989-cu ilin iyulun 15-də Beyrutda keçirilən 19 ölkənin erməni diaspor təşkilatlarının Beynəlxalq konfransında çıxarılan yekun qərarın nəticəsi idi. Sadəcə, bu qərar icra olunmalı idi. Qərarın icrası isə uzun müddət Moskvanın Təhlükəsizlik Orqanlarında çalışan, Azərbaycana qarşı həmişə qərəzli mövqedə dayanan, ehtiyata buraxılmış kəşfiyyat generalı M.S.Ovanesyana tapşırıldı. Azərbaycanda isə hakimiyyətə yiyələnmək uğrunda mübarizə gedirdi. Bütün bunlar bəziləri üçün gözlənilməz olsa da, bu, fakt olaraq qalır.

Məlumata görə, “ASALA” 1975-ci il yanvarın 20-də Beyrutda (Livan) avtomobil qəzasında ölən bir erməninin - Qraç Sadafyanın məzarı üstündə yaranıb. Faktiki olaraq, bu günədək “ASALA”nın heç bir nizamnamə sənədi yoxdur. (Məlumata görə, “ASALA” 1993-cü ilin iyununda “Sadval” seperatçı ləzgi təşkilatı ilə birlikdə RF-nin Ədliyyə Nazirliyində “Azad, Demokratik bir təşkilat” kimi qeydə alınıb.)

“ASALA” erməni silahlı ordu birləşmələri Azərbaycan torpaqlarında özlərinin yaranma tarixinin 15 illiyini qanlı cinayətlərilə qeyd etdilər.

Dünyada bir sıra cinayətlərin iştirakçısı olan “ASALA”nın 15 illiyini, yəni 1990-cı ilin 20 yanvarını həm Azərbaycanın, həm Türkiyənin və həm də İranın bir sıra ərazilərində məskunlaşan ermənilər də qeyd ediblər. “ASALA”ya Bakıda yaşayan ermənilər “xilaskar ordu” kimi baxırdılar. Məlumata görə, həmin gecə ermənilər üçün Bakıdakı Erməni Kilsəsi (bugünkü Fəvvarələr meydanı ərazisi) ən güclü istehkamlardan birinə çevrilmişdi. Maraqlısı bu idi ki, kilsədəki telefon “qovşağı”ndan sərbəst şəkildə Eçmiədzinlə, Yerevanla, Moskva ilə, Parislə, Tel-Əvivlə, Vaşinqtonla, Londonla, Tehranla, Ankara ilə... nəhayət, 366-cı alayla danışmaq mümkün idi. Sadəcə çəhrayı rəngli telefonun dəstəyini qaldırmaq kifayət idi. Həmin vaxt ABŞ Dövlət Departamenti tərəfindən maliyyələşdirilən “Azadlıq” radiosu qan içində boğulan, tənha və kimsəsiz qalan Azərbaycanı “...ipə-sapa yatmayan” şotlandlara bənzədirdi. Hamı ölüsünü, itkin düşənini axtarırdı. Demokratiya pərdəsi altında ayrı-ayrı daxili və xarici şəxslər tərəfindən törədilmiş cinayətlərin günahkarları hələ də məsuliyyətə cəlb olunub mühakimə edilməmişlər.

Araşdırma materiallarına görə, “ASALA” erməni silahlı ordu birləşmələri Bəşəriyyətin Cinayət aləmində öz qanlı aksiyalarını bir qayda olaraq “Qurgen Yanikyan”, “Üç oktyabr təşkilatı”, “9 iyun təşkilatı”, “September Frans”, “Orli təşkilatı”, “DRO” adları ilə icra edir. Məlumata görə, ötən əsrin 90-cı illərinədək “ASALA” öz kadrlarını, silahlı terror birləşmələrini Beyrutdakı Fələstin Azadlıq Təşkilatının, Səudiyyə Ərəbistanının, Bəhreynin, Fransanın, ABŞ-ın, bir sıra Şərqi Avropa ərazilərindəki hərbi-hazırlıq bazalarında, təlim düşərgələrində... hazırlayırlar. Hələ 1983-cü ildə buna işarə edərək “The Times” jurnalı mart sayında yazırdı: “...Son on ildə Türkiyənin ayrı-ayrı ölkələrdə çalışan 36 diplomatı (dördü ABŞ ərazisində) “ASALA” erməni ordusunun əsgərləri tərəfindən öldürülüb. “ASALA” 1975-ci ildən - yarandığı tarixdən Beyrutdakı Fələstin Azadlıq Təşkilatının hərbi-təlim düşərgəsində təlim məşqləri keçirir...”.

Məlumata görə, “ASALA” Bakıda törətdikləri qırğınlardan iki gün sonra, yəni yanvarın 22-də (1990-cı il) “Hayastan” jurnalının (16 dildə) nəşrinə başladı. ABŞ-dakı erməni diasporu “Erməni Xalq Hərəkatı” adlı yeni bir təşkilatın nizamnaməsini yaydı. Nizamnaməni təhlil edən erməni terror birləşmələrinin Bakı bürosunun lideri, uzun müddət sərhəd qoşunlarında çalışmış kəşfiyyat mayoru M.Q.Gevorkov iddia edir ki, biz “ASALA”nın ildönümünü Bakıda təntənə ilə (?) qeyd etdik. 1980-ci ilin aprelin 24-də erməni diaspor təşkilatları Dəməşq konfransında qərara gəlmişdilər ki, 1990-cı ilin yanvarın 22-də və 23-də həm Bakıda və həm də Moskvada yaşayan Azərbaycanın elita nümayəndələrinə sui-qəsdlər edilsin. “ASALA” “Nor Serund” qəzeti vasitəsilə bütün erməni diaspor təşkilatlarını “Haydad”ın ildönümünə hazırlaşmağa çağırdı və yeni bir şüar irəli sürdü: “Əzabkeş xalqın inqilabi həmrəyliyinə eşq olsun!..” (Bax: “Haydad” qəzeti. Dəməşq (Suriya). 1990.11-10).

Araşdırma materiallarına görə, “ASALA”nın Bakıya silahlı hücumundan sonra Fransada formalaşan Erməni Milli Hərəkatı, Böyük Britaniyada qərar tutan “Erməni Təşkilatı” (1991-ci ildən təşkilatın adından “Silahlı” sözü çıxarıldı), ABŞ-da “Böyük və mütəşəkkil erməni qruplaşması” “ASALA” erməni silahlı ordusunu dünya ictimaiyyətinə “Demokratik (Xalq) Cəbhə” kimi təqdim etməyə başladılar. (Burda “ASALA” zahirən özünü parçalanmış kimi təqdim etməyə cəhd edirdi. Guya Bakı hadisələrindən sonra “ASALA” müxtəlif qanadlara ayrılmışdı...)

Kəşfiyyat polkovniki Q.B.Smirnov baş verən qanlı Bakı hadisələrini araşdırarkən göstərir ki, ermənilər hücumdan əvvəl Azərbaycanla bağlı çox güclü və hərtərəfli təhlil olunmuş, dəqiq və təkzib olunmayan strateji kəşfiyyat məlumatlarına malik olublar. Polkovnik haqlı olaraq belə bir sualı ortaya qoyur: “Kim idi bütün bunların arxasında dayanan? Təəssüflər olsun ki, Azərbaycan tərəfi bütün bu məsələlərin kökünə getməkdə, dünyaya, bəşəriyyətə hər şeyi olduğu kimi tanıtmaqda o vaxt nədənsə acizlik göstərdi. “ASALA” silahlı erməni ordusunun Bakıya soxularaq dinc insanları qırması dünyada yeni səlib yürüşünün başlanğıcına bənzəyirdi. Mən buna təəssüf edirəm”. (Bax: Q.Smirnov. “Mənim çap olunmayan araşdırmaların...”. M.,1993. S.16).

Polkovnik belə bir qənaətə də gəlir ki, Bakı qırğınlarını törədən “ASALA”nın tərkibində ABŞ-ın Florida ştatında geniş hərbi düşərgələrə malik, bilavasitə erməni narkobaronlarının yaratdıqları “Bubi” terror təşkilatının üzvləri də var idi. (“Bubi” beynəlxalq narkoticarət qrupu işğal olunmuş ərazilərimizdə - Dağlıq Qarabağ torpaqlarında narkoplantasiya sahibidirlər. Bununla bağlı RF-in narkotik qaçaqmalçılıqlarına qarşı mübarizə departamentində sənədlər var.) “Bubi” təşkilatı narkoticarətdən ildə dörd milyard dollar gəlir əldə edir və “ASALA” erməni silahlı ordusuna güclü maliyyə dəstəyi ayırır.

Polkovnik daha sonra yazırdı: “...Mən həmişə baş verən terror hadisələrini araşdırmışam. Əgər təcrübəli kəşfiyyat generalı, ölkənin ictimai-siyasi durumuna ciddi bələd olan Heydər Əliyev öz möhtəşəm və dünyanı sarsıdan çıxışında cəmi yarım saat geciksəydi... onun və onun ətrafında olanların həyatını xilas etmək mümkün olmayacaqdı...” (Bax: eyni mənbə, s. 96).

(davamı növbəti saylarımızda)

R.NOVRUZOĞLU,

politoloq.

Respublika.- 2021.- 20 yanvar.- S.6.