Uşaqların fiziki və mənəvi inkişafı ölkəmizdə dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir

1983 -cü ildə o vaxtkı ABŞ prezidenti Ronald Reyqan 25 may tarixini Milli İtkin Uşaqlar Günü elan etmiş, sonralar ABŞ-la yanaşı, bir çox ölkələrdə də bu günü qeyd etməyə başlamışlar. 1997-ci ildə isə İtkin düşmüş və istismar edilən uşaqların Beynəlxalq Axtarışı Mərkəzi (ICMEC) yaradılmış, itkin düşmüş uşaqları tapmaq və istismar edilən yetkinlik yaşına çatmayanlara kömək etmək məqsədi daşıyan bu təşkilat 2010-cu ildə Beynəlxalq İtkin Uşaqlar Gününün təsis edilməsi təşəbbüsünü irəli sürmüşdür. 2020-ci ildən etibarən hər il may ayının 25-i Beynəlxalq İtkin Uşaqlar Günü kimi qeyd olunur.

Sağlam, cəmiyyətə yararlı, eyni zamanda vətənpərvər ruhda böyüyən uşaqlar millətin, dövlətin gələcək inkişafının, tərəqqisinin təminatıdır. Bu baxımdan, uşaqların yüksək əxlaqi-mənəvi keyfiyyətlərə yiyələnməsi və şəxsiyyət kimi yetişdirilməsi dövlətlərin siyasətində mühüm istiqamət kimi nəzərdə tutulur. Vətəndaşlıq tərbiyəsinin mahiyyətinin əsasında isə uşaqlara vətəninin tarixini, coğrafiyasını, mədəniyyətini, milli adət-ənənələrini sevdirmək, onları vətənpərvər, mübariz ruhda böyütmək dayanır. Uşaqlarda yaxşını pisdən ayırmaq, həqiqətə, ədalətə, böyüklərə, ailə üzvlərinə hörmət etmək kimi insani keyfiyyətlərin aşılanması isə əsasən ailələrin üzərinə düşür. Belə ki, uşağın böyüdülməsi, cəmiyyətdə layiqli fərd kimi yetişdirilməsində ailənin - valideynin rolu xüsusilə önəmlidir. Çünki ailədə düzgün tərbiyə olunan uşaq pis əməllərdən, zərərli vərdişlərdən uzaq olur ki, bu da cəmiyyətdə sağlam gəncliyin formalaşmasının, dövlətin sağlam təməllər üzərində möhkəmlənməsinin əsas şərtlərindən biridir.

Qeyri-sağlam düşüncəyə malik, təhsildən yayınan, düzgün tərbiyə almayan uşaqlar isə həm ailədə, həm də cəmiyyətdə böyük problemlərin yaradıcısına çevrilir, ailədə yaranan kiçik problemlər getdikcə cəmiyyətdə daha da genişlənir. Valideyn məsuliyyətindən, həmçinin ailədə valideyn-uşaq münasibətlərinin düzgün qurulmaması, diqqətsizlik və məsuliyyətsizlik səbəbindən uşaq hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxaran bir sıra hallar uşaqların evdən qaçmaları, itkin düşmələri ilə nəticələnir. Uşaqların itkin düşməsi yalnız ailə-məişət zəminində mövcud olan problemlərdən qaynaqlanmır, eyni zamanda cinayətkarlıq, uşaq oğurluğu, müharibələr zamanı belə halların baş verməsi daha çox müşahidə olunur. Statistikaya görə, hər il dünyada təxminən 8 milyon, hər gün isə 22 min uşaq itkin düşür. Yaşından və sosial vəziyyətindən asılı olmayaraq hər bir ailənin bəzəyi olan uşağın itkin düşməsi, yoxa çıxması ağlasığmayacaq, qəbul edilə bilməyəcək dərəcədə çətin, valideyn üçün isə böyük bir fəlakətdir. Sözsüz ki, uşağın evdən ayrı düşməsi, qaçması və yaxud da oğurlanması səbəbsiz baş vermir. Müxtəlif səbəblərdən qaynaqlanan belə halların, o cümlədən uşaqların satışı, cinsi istismarı kimi hadisələrin baş verməməsi üçün hər bir dövlətdə vacib işlər görülür. Lakin yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların təhlükəsizliyinə, onların oğurluqdan, ağır həyat vəziyyətindən və qanunsuz istismarından qorunmasına yönəldilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi, uşaqların yüksək qayğı ilə əhatə olunması, əlverişli mənəvi və sosial mühitdə böyüməsi dövlətlərlə yanaşı, həm də bütün insanların məsuliyyətidir

1980-ci ildə Haaqa Konfransında beynəlxalq uşaq qaçırma problemini həll etmək üçün Beynəlxalq Uşaq Qaçırılmasının Mülki aspektləri haqqında Haaqa Konvensiyası hazırlanmışdır. 1989-cu ildə qurulmuş Uşaq Hüquqları Konvensiyası isə 187 ölkə tərəfindən təsdiqlənərək beynəlxalq uşaq hüququna mühüm zəmin yaratmışdır. Konvensiyanın 11-ci maddəsində iştirakçı dövlətlərdən uşaqların qanunsuz köçürülməsi və saxlanması ilə mübarizə aparmaq və bu istiqamətdə ikitərəfli və ya çoxtərəfli müqavilələr bağlamaq, mövcud müqavilələrə qoşulmaq, 35-ci maddədə isə milli və ya hər hansı bir məqsədlə, hər hansı bir şəkildə uşaq qaçırma, satma və ya trafikin qarşısının alınması təşviq olunur.

1999-cu ildə Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyanın müddəalarına əsaslanaraq "Azərbaycan Respublikasının uşaq hüquqları haqqında" Qanunun qəbul edilməsi ilə ölkəmizdə dövlət tərəfindən uşaqlara göstərilən diqqət və qayğı günbəgün artırılmış, uşaq hüquqları ilə bağlı qanunvericilik bazası və hüquqi-normativ aktlar təkmilləşdirilmiş, uşaq hüquqlarının müdafiəsi, onların əsl vətəndaş kimi formalaşmaları, ilk növbədə isə sağlam böyümələri, lazımi təhsil və tərbiyə almaları üçün ardıcıl tədbirlər görülmüşdür. Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, Uşaq Hüquqları Bəyannaməsinə, Uşaq Hüquqlarına dair Konvensiyaya və digər beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasında uşaqların hüquqlarını və azadlıqlarını, uşaqlar barəsində dövlət siyasətinin əsas prinsiplərini, onların müdafiəsi sahəsində dövlət orqanlarının, digər hüquqi və fiziki şəxslərin vəzifələrini müəyyən edir. Qanunda həmçinin, uşaqların müxtəlif növ zorakılıq və istismardan qorunması, cəzalandırma, hərbi münaqişələrə cəlbetmə, uşaq əməyinin istismarı, uşaq alveri, uşaqlara qarşı pis rəftar, işgəncə və narkotik vasitələrdən istifadə məsələləri öz əksini tapmışdır.

Ölkəmizdə uşaq hüquqlarının qorunması Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin müvafiq maddələrində göstərilmişdir. Məcəllənin 49-cu maddəsində hər bir uşağın ailədə yaşaması və tərbiyə alması, maraqlarının təmin olunması, hərtərəfli inkişaf hüququna malik olması qeyd edilmişdir ki, bu da dövlətimiz tərəfindən uşaqlara göstərilən diqqət və qayğının təzahürüdür.

Bir sözlə, ölkəmizdə sabahımız, gələcəyimiz olan uşaqlara olan həssas və qayğıkeş münasibət ailə hüdudları ilə məhdudlaşmayaraq bütövlükdə cəmiyyəti əhatə edir və onların mənəvi və əxlaqi, vətəndaşlıq və vətənpərvərlik tərbiyəsi üçün bütün tədbirlər həyata keçirilir. Bu isə uşaqların sağlam və firavan böyüməsinin, onların fiziki və mənəvi inkişafının ölkəmizdə dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən birini təşkil etdiyini deməyə əsas verir.

Mehparə ƏLİYEVA,

Respublika .- 2022.- 25 may.- S.10.