ŞUŞA MİLLİ MƏDƏNİYYƏTİMİZİN BEŞİYİDİR

Qarabağın incisi, Azərbaycanın göz bəbəyi, xalqımızın qədim tarixini özündə yaşadan Şuşa milli mədəniyyətimizin mərkəzi, poeziyamızın və musiqimizin beşiyidir. Əbəs yerə Şuşanı Qarabağın döyünən ürəyi adlandırmayıblar. Milli memarlıq üslubu ilə seçilən, orta əsr şəhərsalma sənətinin qiymətli abidəsi hesab edilən Şuşa şərqlilərə məxsus memarlığı ilə fərqlənir. Azərbaycanın alınmaz qalası, mədəniyyət məbədi olan bu qədim şəhər özü boyda tarixi abidə, nadir və təkrarsız sənət incisidir.

Mövzu ilə bağlı Bərdə Regional Mədəniyyət İdarəsinin rəisi Vəsilə Möhsümova ilə həmsöhbət olduq. Müsahibim bildirdi ki, Şuşa bir çox görkəmli sənətkarların, musiqiçi, memar, rəssam və ədiblərin, dünya mədəniyyət xəzinəsinə böyük töhfələr vermiş şəxsiyyətlərin yetişdiyi bir məkandır. Şərqin konservatoriyası, muğamımızın beşiyi adlanan bu şəhər onlarla incəsənət xadiminin vətəni olub.

Şuşanın gözəl təbiəti, coğrafi mövqeyi, xüsusilə çox mühüm strateji əhəmiyyətli qala olmasını bir sıra tədqiqatçılar dəfələrlə qeyd ediblər. Şuşa havasının təmizliyi, saflığı və müalicə əhəmiyyəti baxımından kurort şəhəri kimi tanınmışdır. Şuşa dağlarında xüsusi gözəlliyi ilə seçilən və dünyanın heç bir yerində bitməyən xarıbülbül gülü artıq bu qədim şəhərin simvoluna çevrilib.

Vəsilə Möhsümova qeyd etdi ki, Azərbaycanın qədim mədəniyyət mərkəzi kimi Şuşanın tarixi keçmişini yaxşı bilən ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi bütün dövrlərdə bu şəhərin inkişafına çox böyük qayğı göstərmişdir. Ulu öndər Şuşaya zəngin tarixi abidə, Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq rəmzi kimi baxırdı. 1980-1981-ci illərdə görkəmli Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin məzarı üstündə abidə-məqbərə tikilmiş və 1982-ci il yanvarın 14-də ümummilli liderin iştirakı ilə Şuşada şairin məqbərəsinin böyük təntənə ilə açılışı olmuşdu. Bununla yanaşı, ulu öndər Üzeyir bəy Hacıbəylinin və Bülbülün Şuşadakı ev-muzeylərindəki eksponatlarla tanış olmuş və onların qorunmasına dair tövsiyələrini vermişdi. Şuşaya növbəti dəfə səfər edən Heydər Əliyevin bilavasitə iştirakı ilə Şuşada şairə Xurşidbanu Natəvanın abidəsinin açılışı olmuşdu.

Həmsöhbətim qeyd etdi ki, ümummilli lider Heydər Əliyev Şuşanın Azərbaycan üçün müstəsna əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirərək bildirmişdir ki, "Şuşasız Qarabağ, Qarabağsız isə Azərbaycan yoxdur".

Şuşa bütün gözəlliyi ilə fərqləndiyindən tarix boyu yağıların göz dikdiyi məkana çevrilib.

"Kiçik Paris", "Qafqazın sənət məbədi", "Azərbaycan musiqisinin beşiyi" və "Şərqin konservatoriyası" adlandırılan, Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında mühüm xidmətləri olan bir sıra görkəmli xadimlərin vətəni sayılan Şuşanın 1992-ci ildə Ermənistan silahlı qüvvələrinin təcavüzü nəticəsində azərbaycanlıların tarixi izlərini silmək məqsədilə 600-ə yaxın tarixi-memarlıq abidəsi talan edilmiş, yandırılmış və dağıdılmışdır.

Bununla yanaşı, işğala qədər Şuşada memarlıq abidəsi hesab olunan 170-dən çox yaşayış binası və 160-dək mədəniyyət və tarixi abidə var idi. Bunların içərisində son tunc və ilk dəmir dövrü abidəsi sayılan Şuşa və Şuşakənd daş qutusu qəbirləri, daş dövrü abidəsi olan Şuşa mağara düşərgəsi, XVIII əsrə dair Şuşa qalasının divarları, Gəncə qapısı, Pənah xanın sarayı və kitabxanası, İbrahim xanın bürcü və qəsri, Xan sarayı və karvansara, M.P.Vaqifin məqbərəsi və türbəsi, Yuxarı məscid mədrəsəsi, Hacıqulların malikanəsi, İkimərtəbəli karvansara, Mehmandarovların malikanə kompleksi, Gövhər ağa, Xoca Mərcanlı, Hacı Abbas, Mərdinli, Saatlı, Köçərli məscidləri, Xurşidbanu Natəvanın evi və bulağı və s. tarixi mədəniyyət nümunəsi erməni işğalçıları tərəfindən talan edilmiş, dağıdılmış və məhv edilmişdir.

Vəsilə Möhsümova böyük fəxarət hissi ilə qeyd etdi ki, 2020-ci il noyabrın 8-i tariximizə ən sevincli gün kimi yazıldı. Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli ordumuz Azərbaycanın tarixi, mədəni və strateji əhəmiyyətə malik, Qarabağın baş tacı olan Şuşa şəhərini işğalçılardan azad etdi. Bu, 44 gün içərisində aparılan uğurlu əks-hücum əməliyyatlarının sırasında ən mühüm tarixi hadisə və böyük hərbi Qələbə oldu. Azərbaycanın hərbi-diplomatik uğurları, xüsusilə strateji əhəmiyyətli Şuşa şəhərinin azad edilməsi müharibənin sonrakı gedişinə və taleyinə ciddi təsir göstərdi.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi kursunu uğurla davam etdirərək Azərbaycanın milli və dövlətçilik maraqlarını daim üstün tutan Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyev 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərinin azad olunması münasibətilə xalqa müraciətində demişdir: "İyirmi səkkiz il yarım işğal altında olan Şuşa azad edildi! Şuşa indi azaddır! Biz Şuşaya qayıtmışıq! Biz bu tarixi Qələbəni döyüş meydanında qazandıq. 2020-ci il noyabrın 8-i Azərbaycan tarixində əbədi qalacaqdır. Bu tarix əbədi yaşayacaq. Bu, bizim şanlı Qələbəmizin, Zəfərimizin günüdür!".

Xalqımızın tarixində, mədəniyyətində, qəlbində xüsusi yeri olan Şuşanın işğaldan azad edildiyi günün - 8 Noyabrın Azərbaycanda Zəfər Günü kimi təsis edilməsi bu qədim şəhərin ölkəmiz üçün nə qədər dəyərli olmasını bir daha sübuta yetirdi.

Ölkə Prezidenti İlham Əliyev Şuşanı mədəniyyətimizin paytaxtı elan etməklə bu qədim şəhərin tarixi kimliyini özünə qaytardı. Videokonfrans zamanı dediyi sözlər sanki bütün xalqın qəlbinin səsi idi: "Mən Şuşa şəhərini Azərbaycan mədəniyyətinin paytaxtı elan edirəm. Şuşa şəhəri buna layiqdir. Hesab edirəm ki, nəinki Azərbaycanın, bölgənin mədəni paytaxtı sayıla bilər. Şuşanın mədəni həyatı zəngin olmalıdır. Şuşanın ilkin siması, tarixi siması bərpa edilməlidir".

Dövlət başçısı Şuşada Vaqif poeziya günləri və "Xarıbülbül" festivalının bərpa olunmasının vacibliyini də vurğuladı. Bu fikirlərilə dövlət rəhbəri qədim mədəniyyət mərkəzi olan Şuşa şəhərinin, onun mədəni mərkəzlərinin yenidən qurulması və bərpası ilə bağlı kodeksi də təqdim etmiş oldu.

"Şuşa İli"nə həsr olunan "Azərbaycan musiqisinin məbədi - Şuşa" bölməsi üzrə növbəti təqdimat "Xarıbülbül" beynəlxalq musiqi festivalı idi. Şuşa şəhərində "Xarıbülbül" beynəlxalq musiqi festivalı ilk dəfə məşhur xanəndə Seyid Şuşinskinin 100 illik yubileyi ilə əlaqədar 1989-cu ildən keçirilməyə başlayıb. Tədbir həmin ilin mayında - Şuşada xarıbülbülün çiçəklənmə dövründə keçirilib. 1990-cı ildə "Xarıbülbül" festivalı beynəlxalq status alıb və bu festivalda ittifaq respublikaları ilə yanaşı, digər ölkələrin də nümayəndələri iştirak edib. Hər il keçirilən festival təəssüf ki, Şuşanın işğalından sonra öz fəaliyyətini dayandırmalı oldu.

Şuşa ənənəvi festivallı günlərinə qayıtmaq üçün uzun illər gözləməli oldu. 44 günlük Vətən müharibəsində ərazi bütövlüyümüz bərpa ediləndən, Şuşa şəhəri azadlığına qovuşandan sonra 2021-ci il 12-13 may tarixlərində "Xarıbülbül" festivalı yenidən təşkil olundu. Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı 29 ildən sonra yenə doğmalarını, qonaqlarını qarşıladı...

Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən "Şuşa mədəniyyətinin inciləri" layihəsi müxtəlif təqdimatlarla davam etməkdədir.

Vəsilə Möhsümova onu da qeyd etdi ki, Şuşanın bərpası, dirçəldilməsi, tarixi simasının qaytarılması Qarabağın döyünən ürəyinin, regionun mədəniyyət mərkəzinin yenidən dirçəldilməsi deməkdir. Bu, həm də milli qürurumuzun, mənliyimizin, mədəniyyətimizin, incəsənətimizin, tariximizin bərpa edilməsi, yenidən yüksəliş mərhələsinə daxil olmasıdır.

Vəli VƏLİYEV

Respublika .- 2022.- 10 sentyabr.- S.8.