Xocalı faciəsi beynəlxalq hüquqi-siyasi qiymətini alacaq
Xocalı faciəsi
dünyada törədilmiş ən ağır cinayət və
soyqırımıdır. Erməni millətçilərinin
keçmiş SSRİ-nin 366-cı motoatıcı
alayının qüvvələri ilə birlikdə 17 il bundan
əvvəl, fevralın 25-dən 26-na keçən gecə
Xocalı şəhərində törətdikləri
qırğın nəticəsində 8 ailə tamamilə məhv
edildi. 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq isə valideynlərindən
birini itirdi. Ümumiyyətlə, o gün 613 nəfər
soydaşımız qəddarlıqla qətlə yetirildi,
yüzlərlə insan yaralandı, 1275 nəfər əsir
düşdü.
Bu faciə iki yüz ildən
artıq müddətdə davakar erməni millətçilərinin
Azərbaycan xalqına qarşı yürütdüyü
soyqırımı və etnik təmizləmə siyasətinin
tərkib hissəsi idi. Hələ XIX əsrdən
başlayaraq "Türkmənçay" müqaviləsindən
dərhal sonra Naxçıvan və İrəvan
xanlıqları hesabına yaradılan erməni vilayətinin ərazisi
sonra getdikcə Azərbaycan torpaqları hesabına genişləndirilmiş
və nəticədə bugünkü Ermənistan
Respublikası yaradılmışdır. Belə ki, XX əsrdə
erməni daşnakları Azərbaycan xalqına qarşı dəfələrlə
kütləvi deportasiya və soyqırımı aksiyaları
həyata keçirmişdir və Qərbi Azərbaycandan
bütün azərbaycanlılar əzəli torpaqlarından
zorla çıxarılmışdır.
Xocalı
soyqırımı qurbanlarının xatirəsinin
anıldığı bu günlərdə faciənin
canlı şahidlərindən biri Oruc Cabbarovla
redaksiyamızda həmsöhbət olduq. O, Ağdamın Əhmədavar
kəndindəndir. Münaqişənin
başlandığı ilk günlərdən Ağdamın
özünü-müdafiə batalyonunda ermənilərə
qarşı döyüşüb. Əhmədavar
rotasının tərkibində Ağdamla Əsgəran
arasındakı 18 və 19-cu postlarda keşik çəkib.
1992-ci il fevralın 26-da ermənilərin təcavüzünə
məruz qalan Xocalı sakinlərinin imdadına və
harayına çatmaq üçün yaradılan əməliyyat
dəstələrindən birinə başçılıq
edib. Yeri gəlmişkən xatırladaq ki, 1988-ci ilə qədər
Xocalının 3 minə yaxın əhalisi var idi. 1992-ci ilin əvvəlində
bu rəqəm 7 mini ötmüşdü. Şəhər əhalisinin
artımı Ermənistanın ayrı-ayrı bölgələrindən
əzab və işgəncə ilə qovulmuş
soydaşlarımızın, habelə Fərqanədər
kütləvi köçürülmüş mexseti türklərinin
hesabına olmuşdu.
1992-ci il fevralın 25-dən
26-na keçən gecə erməni millətçiləri tərəfindən
Xocalıda ən dəhşətli soyqırım törədildi.
Şəhərin dinc sakinləri vəhşiliklə, qəddarlıqla
kütləvi qətlə yetirildi. Soyuq və sazaqlı
qış günündə Xocalıdan Ağdama tərəf
düzlər, dərələr, dağlar günahsız
insanların cəsədləri ilə dolmuşdu. Fevralın
26-sı və 27-si gecə qətliamdan salamat qalanlar Ağdam
istiqamətində irəliləməyə
çalışırdılar. Sıx meşələr,
qurumuş çayların yatağı da
azğınlaşmış, silahlı ermənilərdən
günahsız insanları—uşaqları, qadınları
qocaları qoruya bilmirdi. Mərmi və güllələrin
yağışı altında salamat qalanların sayı dəqiqə-dəqiqə
azalırdı. Ağdam özünümüdafiə
batalyonları müxtəlif istiqamətlərdən
düşmənə zərbələr vurur, köməksiz
insanları xilas etməyə çalışırdılar. Əməliyyat
dəstələrindən birinə başçılıq edən
Oruc Cabbarov dinc insanlara böyük müsibətlər gətirən
həmin günləri belə xatırlayır:
-Biz səkkiz nəfər
idik, Məhəbbət, Natiq, Xosrov, Canpolad, İsgəndər,
Yaşar, Samir və mən. Fevralın 26-da Şelli kəndini,
Qara Qayanı ələ keçirdik. Canlı qüvvə
sarıdan böyük itki verən erməni quldurları geri
çəkildilər. Bu əməliyyatdan sonra sağ
qalanları xilas etmək üçün imkan yarandı. Həmin
gündən sonra biz iki həftəyə qədər
çöllərə, düzlərə səpələnib
qalmış günahsız insanların cəsədlərini
çıxarmaq üçün gecə-gündüz
çalışdıq. O günlər uşaqların,
qadınların ərşə ucalan ah-naləsi,
axıtdıqları acı göz yaşları hələ də
yadımdadır...
Qarabağ
döyüşçüsü Oruc Cabbarov özünü
müdafiə batalyonunun Əhmədavar rotasının tərkibində
Canyataq, Gülyataq, Xramord döyüşlərində
böyük şücaət göstərib. Sonralar 708
saylı hərbi hissənin birinci batalyonunun 1-ci
rotasının komandiri kimi Sucanlı əməliyyatında
70-ə yaxın erməni yaraqlısının məhv edilməsində
hünər göstərib. O, 1994-cü ilin yanvar-fevral
aylarında keçirilən Güllücə
döyüşlərində düşmənə canlı
qüvvə sarıdan böyük tələfat verməklə
dörd hərbi texnikanı-2 tank, 1 BMP və 1 "Ural"
maşınını hərbi qənimət kimi ələ
keçirib.
Oruc Cabbarov hazırda ailəsi
ilə birlikdə Quzanlının Fin qəsəbəsində
yaşayır. Üç uşaq atasıdır. Dövlətin
qaçqın və köçkünlərə göstərdiyi
qayğıdan razılıqla danışır. Sabaha
böyük ümidlərlə baxır. Oruc Cabbarov əmindir
ki, Xocalı şəhərində törədilmiş
insanlığa qarşı cinayət dünya ictimaiyyətinin
diqqətini yetərincə cəlb edəcək və bu cinayət
beynəlxalq səviyyədə hüquqi-siyasi və mənəvi
qiymətini alacaq.
Ş.ƏLİZADƏ
Respublika.- 2009.- 28 fevral.- S. 6.