Görkəmli geoloq alim

Geologiya sahəsində Azərbaycanın görkəmli alimlərindən biri, Beynəlxalq Geoekoloji Akademiyanın akademiki, Avropa-Asiya Geofiziki Cəmiyyətinin həqiqi üzvü Mir Həmid Məmmədov 1933-cü ildə qədim Gəncə şəhərində anadan olmuşdur.

Təbiət elmlərinə, xüsusən də geologiya elminə sonsuz maraq və həvəsi onu Bakı Dövlət Universitetinin geoloji-kəşfiyyat fakültəsinə gətirmiş, qəbul imtahanlarını uğurla verərək tələbə adını qazanmışdır.

Hələ tələbəlik illərindən geoloji tədqiqatlara başlayan M.Məmmədov müstəqil geoloji fəaliyyətinin artıq ilk illərində Azərbaycanın hazırlıqlı və öndə gedən geoloqlarından biri olmuşdu. Dərin elmi biliyə və təfəkkürə malik olan M.Məmmədov 1962-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının (indiki AMEA) Geologiya İnstitutunda aspiranturaya qəbul olunur və 1966-cı ildə dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək geologiya-mineralogiya elmləri namizədi adına layiq görülmüşdür.

Elmi-nəzəri biliklərini istehsalatda həyata keçirmək məqsədi ilə keçmiş SSRİ Geologiya Nazirliyinin Cənub geokimyəvi ekspediyasında işə düzəlmişdir. Qısa müddətdə öz bilik və bacarığı ilə fərqlənən alimin yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti özünü burada büruzə verir.

Gənc olmasına baxmayaraq, o, müxtəlif illərdə Geologiya İdarəsində geoloji partiya və ekspedisiyalarda rəis kimi fəaliyyət göstərir. İşlədiyi müddətdə respublika ərazisində bir sıra faydalı qazıntı yataqlarının, o cümlədən Micdağ, Şəkərdərə, Vejnəli, Filizçay, Katex kimi yataqların aşkar edilməsində onun xüsusi xidmətləri olmuşdur.

1972-ci ildə elm sahəsinə yenidən dönən M.Məmmədov bu sahədə də parlaq istedada malik olduğunu bir daha təsdiqlədi. Keçmiş SSRİ Geologiya Nazirliyinin nəzdində olan Mərkəzi Elmi-Tədqiqat Dağ Kəşfiyyat İnstitutunun (METDKİ) Azərbaycan Şöbəsində laboratoriya müdiri kimi fəaliyyətə başlayan M.Məmmədov 1973-1988-ci illərdə öz təşəbbüsü və bilavasitə iştirakı ilə yaradılmış METDKİ-nin Cənub kompleks təcrübi-metodik geoloji eksredisiyasının rəhbəri vəzifəsinə qədər yüksəlmiş, daha sonra METDKİ-nin Cənub filialının direktoru təyin edilmişdir.

1992-ci ildə M.Məmmədovun bilavasitə iştirakı və təşəbbüsü ilə "AZƏRQIZIL" Dövlət Şirkəti yaradıldı və respublika Prezidentinin fərmanı ilə o, şirkətin prezidenti təyin edildi.

Azərbaycanın müxtəlif regionlarında 54 perspektivli və potensial perspektivli qızıllı strukturların, yeni köklü və səpinti qızıl yataqlarının aşkar edilməsi, Çovdar yatağının qızıllılığının öyrənilməsi, Göygöl qalxımında "Buzluq", "Kəpəz", "Tulallar" yataqları və bir sıra qızıl təzahürləri olan sahələrin aşkar edilməsi birbaşa onun adı ilə bağlıdır. Onun metodiki rəhbərliyi altında qısa müddət ərzində minimal xərclərlə bir sıra yataqların ehtiyatları yenidən işlənib qiymətləndirilmiş və ehtiyatları hesablanmışdı. Bu da Azərbaycanın dağ-mədən sənayesinin mineral xammal bazasının 15 dəfə genişləndirilməsinə imkan vermişdi.

Azərbaycanın çoxlu sayda yataqlarının geoloji-iqtisadi cəhətdən yenidən qiymətləndirilməsində, onların sənaye mənimsənilməsinə cəlb edilməsində Mir Həmid Məmmədovun xüsusi xidmətləri olmuşdur.

Ümumiyyətlə, Azərbaycanın ehtiyatları M.Məmmədovun rəhbərliyi altında yenidən qiymətləndirilmişdi və istismar mənimsənilməsinin tələbatlarına tam cavab verməsi bir daha təsdiqlənmişdir. Bu da öz növbəsində Qafqazda Azərbaycanın potensial, irihəcmli qızıl ehtiyatlarına malik ölkə olduğunu deməyə imkan vermişdi.

Azərbaycanın qızıllılığı üzrə tövsiyələr və təkliflər xarici ekspertlər tərəfindən yoxlanılmış və 9 qızıl yatağının kəşfi və işlənməsi barədə Amerikanın "RV İnvestment Group Services LLC" kompaniyası ilə bağlanmış kontraktda öz əksini tapmışdır. Kontraktın imzalanma miərasimində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, ulu öndər Heydər Əliyev də iştirak etmişdi.

Bu kontrakt respublika üçün beynəlxalq aləmdə əhəmiyyətli bir kontrakt idi. Bundan əlavə, M.Məmmədov və onun rəhbərlik etdiyi kollektivin elmi nailiyyətləri daha 6 yatağın və filiz hövzələrinin işlənməsi üçün digər xarici şirkətlərlə kontrakt imzalamağa imkan vermişdi.

Azərbaycanın dolomit yataqlarından maqneziumun alınması üçün texnoloji proseslərin işlənməsındə, palçıq vulkanları tullantılarının geoloji və texnoloji tədqiqatlarla öyrənilməsındə də onun rəhbərlik etdiyi kollektivin xüsusi xidmətləri olmuşdu.

Mir Kamil müəllimin rəhbərliyi altında Azərbaycanda geoekoloji sahədə də diqqətə layiq işlər görülmüşdür. Azərbaycanda geoekoloji elmi-tədqiqatların koordinasiyası sahəsində həyata keçirilən işlər məhz onun adı ilə bağlıdır.

M.Məmmədov geologiyanın müxtəlif sahələrinə dağ-mədən işlərinə, geoiqtisadiyyata, geotexnologiyaya və geoekologiyaya aid 150-dən çox çap olunmuş elmi məqalələrin və əlyazmalarının müəllifidir.

Onun elmi nailiyyətləri beynəlxalq aləmdə də lazımınca qiymətləndirilmişdir, 1977-ci ildə o, Beynəlxalq Geoekoloji Akademiyanın akademiki, daha sonra isə Avropa-Asiya Geofiziki Cəmiyyətinin həqiqi üzvü seçilmişdir.

2000-ci ildə Milli Marketinq İnstitutunun Direktiv Şurası tərəfindən "Grand PRİX AMERİKA FOR GUOLİTU and SERVİCE" mükafatı ilə mükafatlandırılmışdır.

M.Məmmədovun xidmətləri dövlət tərəfindən də layiqincə qiymətləndirilmişdi. O, "Xalqlar Dostluğu" ordeni və bir sıra medal və fəxri fərmanlarla təltif edilmişdir.

Bu gün 75 illik yubileyini qeyd etdiyimiz Mir Həmid müəllim kamilliyin, müdrikliyin zirvəsindədir. Arzu edirik ki, bundan da yüksək zirvələrə ucalsın. Ümidvarıq ki, o, buna nail olacaq və uzun müddət geologiya elminə öz töhfəsini verəcək.

Hacıyeva S.

Hüseynov Q.

Respublika.- 2008.- 26 noyabr.- S.7.