Əsaslı islahatlar Azərbaycanın iqtisadi potensialının möhkəmlənməsinə və insanların rifah halının yaxşılaşmasına yönəlib

Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafında əlamətdar nailiyyətlərlə yadda qalan 2008-ci il ölkəmizin müstəqillik tarixinin parlaq bir səhifəsidir. Ötən il dünyanı bürüyən qlobal maliyyə böhranı bir çox inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatını silkələsə də, Azərbaycan düzgün müəyyənləşdirilmiş strateji kurs və çevik islahatlar sayəsində gözlənilən təhlükələrdən yayına bildi, iqtisadi inkişaf yolunda uğurlu addımlar atmağa nail oldu.

Ölkənin bütün regionlarını əhatə edən müasir istehsal müəssisələri istifadəyə verildi, əhalinin pul gəlirləri nəzərə çarpacaq dərəcədə artdı, məşğulluq səviyyəsi daha da yüksəldi, möhtəşəm infrastruktur layihələr həyata keçirildi, iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinə investisiya qoyuluşları artırıldı, Azərbaycan sərmayəsi xarici ölkələrdə reallaşdırılan iqtisadi layihələrə yönəldildi və respublikamız öz sözü, müstəqil siyasəti olan dövlət kimi beynəlxalq aləmdə daha yüksək nüfuza sahib oldu. Bütün bunlar müstəqil Azərbaycan dövlətinin banisi, ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulan strateji siyasi kursun ölkə Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə yeni dövrün tələbinə uyğun şəkildə həyata keçirilməsi sayəsində mümkün olmuş, ardıcıl və məqsədyönlü islahatlar nəticəsində gerçəkləşmişdir.

Bu gün ölkə həyatının elə bir sahəsi yoxdur ki, orada davamlı artım və dinamik tərəqqi müşahidə edilməsin. 2008-ci ildə ümumi daxili məhsulun real artımı 10,8 faiz, qeyri-neft sektoru üzrə 15,7 faiz, neft sektorunda isə 7 faiz olmuşdur. Göründüyü kimi, artıq iqtisadiyyatın şaxələndirilmiş inkişafına yönəldilmiş dövlət siyasəti uğurlu nəticələr vermiş, 2008-ci ildə ölkə iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların 69 faizdən çoxu qeyri-neft sektorunun payına düşmüşdür.

Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər davam etdirilmiş, aqrar sektora dövlət qayğısı artırılmış, bu sahədə fəaliyyət göstərən sahibkarlara güzəştli kreditlərin verilməsi genişləndirilmişdir. Bu baxımdan Sahibkarlığa Kömək Milli Fonduna, "Aqrolizinq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinə, Kənd Təsərrüfatı Kreditləri üzrə Dövlət Agentliyinə ayrılan dövlət vəsaitləri öz əhəmiyyətinə görə xüsusilə qeyd olunmalıdır. Eləcə də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan ərzaq təhlükəsizliyi tədbirlərinin daha da gücləndirilməsinə 50 milyon manat, cins damazlıq mal-qaranın və mineral gübrələrin alınmasına, mineral gübrələrin və kənd təsərrüfatı texnikasının saxlanılması üçün xüsusi anbarların tikintisinə 25 milyon manat vəsait ayrılmışdır. Aqrar sahəyə dövlət dəstəyinin davamı olaraq ötən il kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçılarına becərmədə istifadə edilmiş motor yağlarına və yanacağa, buğda və çəltik istehsalçılarına, mineral gübrələrin güzəştlə alınmasına görə 76,5 milyon manat vəsait verilmişdir. Təsadüfi deyil ki, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına subsidiyaların və vergi güzəştlərinin verilməsi sayəsində son beş il ərzində aqrar sektor üzrə məhsul istehsalının nominal dəyəri 2,4 dəfə artmış, bu sahə üzrə real artım səviyyəsi 25,1 faizə yüksəlmişdir. Bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirləri yüksək dəyərləndirən ölkə Prezidenti İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin 2008-ci ildə sosial-iqtisadi inkişafın yekunlarına həsr olunmuş iclasındakı nitqində atılan addımların davamlı olmasının zəruriliyini bir daha önə çəkmişdir: "Biz ərzaq təhlükəsizliyinə böyük dərəcədə nail ola bildik, amma hələ ki, tam şəkildə nail ola bilməmişik. Biz buna 100 faiz nail olmalıyıq. Dünyada gedən proseslər bizi buna vadar edir. Bir müddət bundan əvvəl dünyada taxıl qıtlığı yaranmışdı. Taxıl istehsalçıları taxılı satmırdılar, hətta əvvəllər bizim özəl şirkətlər tərəfindən imzalanmış müqavilələr də icrasız qalmışdı. Ona görə biz dərhal çalışmağa başladıq ki, yerli istehsalı gücləndirək. Bu gün isə cəmi bir il keçəndən sonra vəziyyət tamamilə fərqlidir. İndi dünyada o qədər taxıl yığılıb ki, müştəri axtarırlar və bizə də müraciət edirlər ki, gəlin bizdən taxıl alın. Yəni bu onu göstərir ki, bu gün belədir, sabah başqa cür ola bilər. Ona görə biz tam şəkildə özümüzü bütün strateji məhsullarla təmin etməliyik...".

2008-ci ilin sosial-iqtisadi uğurlarını şərh edərkən son beş ildə həyata keçirilən kompleks tədbirlərin, reallaşdırılan dövlət proqramlarının əhəmiyyətini qeyd etmək xüsusilə zəruridir. Bu baxımdan "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" (2004-2008-ci illər) çərçivəsində görülən işlər olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Proqram üzrə nəzərdə tutulan müddəaların yerinə yetirilməsi sayəsində son beş ildə ölkənin tarazlı inkişafına nail olunmuş, əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilmiş, əhalinin şəhərlərə axınının qarşısı alınmış, yeni istehsal sahələri yaradılmış, sahibkarlığın inkişafına əlavə təkan verilmiş, infrastruktur sahələr müasir tələblərə uyğunlaşdırılmış, ən əsası, daxili investisiyaların xüsusi çəkisi nəzərə çarpacaq dərəcədə artırılmışdır. Belə ki, regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının icrasına sərf olunan investisiyaların həcmi 6 milyard manat təşkil etmiş, ölkə üzrə 26 min 641 yeni müəssisə fəaliyyətə başlamışdır. Əhalinin məşğulluğunun təmin olunması yönündə atılan təsirli addımların nəticəsi olaraq son beş il ərzində 766 min 300 yeni iş yeri açılmışdır ki, bunun da 547 min 600-ü daimidir. Yaxın zamanda 2009-2013-cü illəri əhatə edəcək yeni Dövlət Proqramının icrasına başlanılacağını nəzərə alsaq, bütün bu nailiyyətlərin miqyasının daha da genişlənəcəyini, Azərbaycanın zəngin iqtisadi potensialının bütün sahələrin misli görünməmiş tərəqqisinə yeni bir təkan verəcəyini əminliklə söyləyə bilərik. Azərbaycanın inkişafında qeyri-neft sektoruna xüsusi diqqət ayrıldığını, bu sahənin müasir tələblər səviyyəsinə qaldırıldığını və mövcud siyasi xəttin davamlı olacağını bildirən ölkə rəhbəri son illərdə bu baxımdan qazanılan uğurları yüksək qiymətləndirib: "Regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının uğurla icra olunması bunun əyani sübutudur. Növbəti beş il üçün yeni geniş proqram hazırlanır və yəqin ki, yaxın vaxtlarda biz onu qəbul edəcəyik". Odur ki, ötən beş ildə qazanılan təcrübə, keçilən uğurlu yol qarşıdakı beş ilin inkişaf və quruculuq baxımından daha zəngin olacağına təminat verir.

Respublikamızın iqtisadi yüksəlişi, artan maliyyə imkanları birbaşa əhalinin sosial rifahının, xalqın həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasında özünü büruzə verir. Ötən il əhalinin gəlirləri 2007-ci illə müqayisədə 36,2 faiz artaraq, adambaşına 2343 manata yüksəlmişdir. Dövlət başçısının fərman və sərəncamları ilə minimum əmək haqqı və əmək pensiyalarının baza hissəsi artırılaraq 75 manat olmuşdur. Bununla əlaqədar aylıq pensiyaların orta məbləği 2007-ci illə müqayisədə 50 faizdən çox artaraq 96 manata çatmışdır. Büdcə təşkilatlarında çalışanların əmək haqları orta hesabla 50 faiz artırılmış, ölkə üzrə orta aylıq əmək haqqı 268 manata yüksəlmişdir. Bununla bərabər, dövlətin sosial siyasətinin yeni imkanlar açdığını, iqtisadi tərəqqinin növbəti illərdə daha geniş sosial proqramların icrasına zəmin yaradacağını qeyd edən Prezident İlham Əliyev bildirib ki, ünvanlı dövlət sosial yardımı proqramı davam etdiriləcək, məcburi köçkünlərin yaşayış səviyyəsinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması məsələlərinə xüsusi qayğı göstəriləcək, sosial obyektlərin inşası və təmiri diqqət mərkəzində saxlanılacaqdır. Bu gün Azərbaycanda əhalinin yoxsulluq səviyyəsinin 1362 faizə enməsi bir daha göstərir ki, ölkədə aparılan köklü islahatlar həm respublika iqtisadiyyatının möhkəmlənməsinə, həm də xalqın həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə yönəldilib.

Azərbaycanın hərtərəfli inkişafında, dövlətimizin daha da qüdrətlənməsində mühüm bir mərhələ olan 2008-ci ildə ölkənin enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması, elektrik enerjisi və mavi yanacaq sarıdan daxili tələbatın etibarlı şəkildə ödənilməsi üçün ciddi tədbirlər görülmüşdür. Ötən il regionların qazlaşdırılması davam etdirilmiş, bu göstərici ölkə üzrə 85 faizə çatdırılmış, enerji şəbəkəsində əsaslı yenidənqurma işləri aparılmışdır. Səngəçalda gücü 300 meqavat olan elektrik stansiyası istifadəyə verilmiş, bir sıra paylayıcı elektrik şəbəkələri yenidən qurulmuş, Azərbaycan artıq elektrik enerjisini ixrac edən ölkəyə çevrilmişdir. Yaxın müddətdə Sumqayıtda, Şirvanda və Qubada yeni elektrik stansiyaları istifadəyə veriləcək və bununla da həm artan enerji tələbatımız dolğun şəkildə ödəniləcək, həm də ixrac imkanlarımız artacaqdır.

Milli neft strategiyası və Azərbaycanın düzgün enerji siyasəti ölkəmizə əlavə iqtisadi və siyasi dividentlər gətirməkdədir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum və Bakı-Tbilisi-Qars kimi nəhəng transmilli layihələrin ölkəmizin dünyadakı mövqelərini daha da möhkəmləndirdiyini söyləyən dövlət başçısı bildirir ki, enerji daşıyıcılarının ixracının şaxələndirilməsi istiqamətində bütün məsələlər həllini tapmışdır. Hazırda Azərbaycan qazını və neftini müxtəlif istiqamətlərə nəql edən 7 kəmərin mövcud olması beynəlxalq aləmdə ölkəmizin etibarlı tərəfdaş, dayanıqlı ixracatçı imicini daha da möhkəmləndirir. Odur ki, bu gün bütün dünya ölkələri, o cümlədən də Avropa Birliyi Azərbaycanla əməkdaşlığa böyük üstünlük verir, qlobal iqtisadi böhrana baxmayaraq, yeni enerji layihələrinin gerçəkləşdirilməsi ətrafında müzakirələr intensiv xarakter alır. Enerji sahəsində genişlənən dialoq çərçivəsində ötən ilin noyabrında Bakıda enerji məsələlərinə həsr olunmuş zirvə toplantısı keçirilmiş, Xəzər hövzəsindən dünya və Avropa bazarlarına yönələn neft və qaz kəmərlərinin çoxşaxəliliyinin əhəmiyyətini təqdir edən bəyannamə qəbul olunmuşdur. Azərbaycanın beynəlxalq normalar, enerji xartiyası əsasında əməkdaşlığa hazır olduğunu nəzərə çatdıran Prezident İlham Əliyev ölkəmizin qaz ehtiyatlarının 2 trilyon kubmetr həcmində ölçüldüyünü və bu imkanlardan növbəti illərdə daha səmərəli istifadə ediləcəyini vurğulayıb: "Bir daha demək istəyirəm ki, bu məsələ indi dünyada, dünyanın gündəliyində bir nömrəli məsələdir və şübhə yox ki, növbəti illərdə enerji resurslarına olan tələbat daha da artacaqdır. Çünki həm dünyada yeni mənbələr aşkar olunmur, həm də ki, mövcud olan mənbələr və nəqletmə sistemləri bu gün artıq tam şəkildə fəaliyyət göstərə bilmir. Müəyyən səbəblər üzündən bu, bizim işimiz deyildir. Amma bu reallıqdır. İstehlakçı üçün səbəb önəmli deyil, istehlakçı üçün o önəmlidir ki, o qazı, yaxud da ki, başqa yanacağı vaxtlı-vaxtında alsın və dünya qiymətinə alsın. Hamı çalışır ki, daha da ucuz qiymətə alsın. Amma əsas odur ki, əhəmiyyətli təminat olsun. Azərbaycan bu günə qədər özünü çox etibarlı tərəfdaş kimi göstərmişdir və bir daha demək istəyirəm ki, bizim enerji siyasətimiz dostluğa, əməkdaşlığa və qarşılıqlı maraqların təmin olunmasına yönəldilibdir". Məhz bu siyasət və qəti mövqe, eləcə də yuxarıda qeyd olunan üstünlüklər Azərbaycanın cazibə qüvvəsini artırır, Avropa və dünya bazarlarında ölkəmizin enerji ehtiyatlarına tələbatı yüksəldir.

Ötən il Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində aparılan müzakirələr konkret nəticələr verməsə də, danışıqlar prosesində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasının zəruriliyi daim önə çəkilmişdir. Artıq Ermənistanda da bir sıra dairələr işğalçılıq siyasətinin onları fəlakətə apardığını bəyan edir, geniş ictimaiyyət isə bu mövqeni açıq şəkildə dəstəkləyir. Beynəlxalq arenada nüfuzdan düşən, danışıqlar prosesində dalana dirənən Ermənistan hakimiyyəti isə iradələrinin öz əllərində olmadığını hər addımda büruzə verir, forpost dövlət olduqlarını, xaricdəki havadarlarından asılılıqlarını artıq gizlədə bilmirlər.

Sülh danışıqlarında daim beynəlxalq hüquqa əsaslanan Azərbaycan münaqişənin nizamlanması istiqamətində mövqelərini daha da möhkəmləndirmişdir. Bunun nəticəsidir ki, 2008-ci il martın 14-də BMT Baş Məclisinin 62-ci sessiyasında Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüş qətnamə qəbul edilmişdir. Qətnamənin müdəalarına əsasən işğalçı erməni qüvvələri zəbt olunmuş Azərbaycan ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxmalı, azərbaycanlıların doğma yurd-yuvalarına qayıtması təmin edilməli, Dağlıq Qarabağda azərbaycanlı və erməni icmalarının təhlükəsiz və bərabər həyat şəraitinin təmin olunmasına imkan verən demokratik özünüidarəetmə sistemi yaradılmalıdır. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində yalnız iki tərəfin olduğunu, heç bir müqəddəratını təyin etmə məsələsinin faktiki mövcud olmadığını təsbit edən BMT Təhlükəsizlik Şurasının ayrı-ayrı illərdə qəbul edilmiş 4 qətnaməsində də, ATƏT-in, Lissabon sammitinin sənədlərində də münaqişənin yalnız beynəlxalq hüquq prinsipləri əsasında həllinin mümkünlüyü irəli sürülür. Münaqişənin qeyd olunan prinsiplər çərçivəsində həllinin uzaqda olmadığına əminliyini bildirən İlham Əliyev bütün bunlarla yanaşı, digər vasi-tələrdən, hərbi gücdən istifadənin mümkünlüyünü də inkar etmir: "Ancaq bununla bərabər, o da heç kimə sirr deyil ki, biz ordu gücümüzü də artırırıq və böyük dərəcədə artırmışıq. Son beş il ərzində ordu quruculuğu istiqamətində atılmış addımlar Azərbaycanı çox gücləndirmişdir. Növbəti illərdə orduya ayrılan xərclər daha da artacaqdır. Mən bunu bir daha demək istəyirəm ki, biz bu sahəyə prioritet diqqət göstəririk və 2009-cu ildə bütün hərbi xərclərimiz 2,3 milyard dollar təşkil etməlidir. Bu, böyük rəqəmdir. Ancaq bizim qarşımızda böyük vəzifələr dayanır. Biz istənilən anda, istənilən yolla öz doğma torpaqlarımızı azad etməyə hazır olmalıyıq, hazırıq, ancaq özümüzü daha da gücləndirməliyik".

Azərbaycanda hüquqi-demokratik islahatlar, liberal iqtisadi sistemin tam şəkildə təşəkkül tapmasına yönələn proqram və tədbirlər davamlı şəkildə aparılır, qazanılan uğurlar nüfuzlu beynəlxalq maliyyə qurumları, hüquq institutları tərəfindən də etiraf olunur. Təsadüfi deyil ki, ötən ilin yekunlarına görə Dünya Bankı Azərbaycanı ilin bir nömrəli islahatçı ölkəsi elan etmişdir.

Daim yeniləşən, demokratik dəyərlərə sədaqətini əzmlə qoruyub saxlayan Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti quruculuğuna, xalqın mənafeyinin qorunmasına, milli maraqların təmin olunmasına xüsusi önəm verilir. 2008-ci il oktyabrın 15-də keçirilən prezident seçkilərinin bütün dünya tərəfindən müsbət qiymətləndirilməsi, xalqın iradəsinin azad şəkildə ifadə olunması üçün yaradılan şəffaf və demokratik seçki mühitinə beynəlxalq qurumların və müşahidəçilərin yüksək dəyər verməsi sivil dünyaya uğurla inteqrasiya edən Azərbaycanın daha bir nailiyyəti, müstəqil dövlətçiliyimizin demokratik inkişafının təntənəsidir.

Azərbaycanın davamlı və dinamik inkişafının uzaqgörən siyasətə, müdrikliklə müəyyənləşdirilmiş strategiyaya əsaslandığının daha bir təsdiqinə çevrilən 2008-ci ildə ölkəmiz hər sahədə ciddi irəliləyişə nail ola bilmişdir. İqtisadiyyatın bütün sahələrində yüksək artım əldə edilmiş, səhiyyə, təhsil, idman, rabitə, nəqliyyat, tikinti infrastrukturlarında əsaslı yenidənqurma tədbirləri həyata keçirilmiş və bunlara uyğun olaraq parlaq nəticələr alınmışdır. Ölkədə hökm sürən siyasi sabitliyi, xalqla iqtidar arasında olan birliyi, iqtisadi proqramların vaxtında icra olunmasını yüksək dəyərləndirən Prezident İlham Əliyev deyib: "... Bizim iqtisadi uğurlarımızın təməlində düşünülmüş siyasət dayanır, ölkənin milli maraqlarının qorunması dayanır, siyasi islahatlar, demokratik proseslər dayanır, iqtisadi islahatlar dayanır və bütün bunları görməmək mümkün deyildir".

B.MƏMMƏDLİ,

Respublika.- 2009.- 27 yanvar.- S. 4.