“Milli Kitabxananın oxucu problemi yoxdur”

Kərim Tahirov: “Virtual oxucularımızın sayı isə 99 minə çatıb”

Məlum olduğu kımi, 2008-ci ilin oktyabrın 6-da ölkə başçısı İlham Əliyevin sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı" təsdiqləndi. Lakin bu günə kimi sözügedən sənəd ictimaiyyətə təqdim olunmayıb. Maraqlıdır, kitabxanaların inkişafına dair dövlət proqramı ictimaiyyətdən niyə gizlədilir? Görəsən, o proqramda kitabxanalar və bütövlükdə oxucular üçün nələr nəzərdə tutulub? Milli Kitabxananın direktoru, əməkdar mədəniyyət işçisi Kərim Tahirovla bu barədə söhbətləşdik.

- Dövlət proqramında bütövlükdə kitabxana-informasiya şəbəkələrinin yenidən qurulması, onların maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, onların informasiya texnologiyaları ilə, müasir texniki vasitələrlə, yeni tipli binalarla və kommunikasiya xəttləri vasitəsiylə təchizatı məsələləri önə çəkilib. Eyni zamanda Azərbaycan mədəniyyətinin tərkib hissəsi kimi kitabxana işini bütün sahələr üzrə tam şəkildə inkişaf etdirib, müasir dövrün tələbləri səviyyəsinə çıxartmaq lazımdır. Proqramda Milli Kitabxananın modernləşdirilməsi, dünya miqyasında ən modern kitabxanalar səviyyəsinə qaldırılması qırmızı xətlə göstərilib. Və buna ayrıca bir bölmə həsr olunub. Dövlət proqramına uyğun olaraq Milli Kitabxanada yenidənqurma işləri də başlanılacaq.

- Milli Kitabxanada yenidənqurma işlərinə nə vaxtdan başlanılacaq?

- 2009-cu ilin may ayından. Kitabxananın tərtibatı başdanayağa dəyişdiriləcək. Bütövlükdə Milli Kitabxana yenidən qurulacaq. Kitabxanada əlavə mərtəbələr tikiləcək. Yeni şöbələr yaradılacaq. Kitabxanamız Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya çatdırmaq üçün texnoloji avadanlıqlarla təhciz ediləcək. Bunun üçün bizə 2 il vaxt verilib. Bu müddətdən sonra Milli Kitabxana dünyanın ən modern kitabxanalarının siyahısına daxil olacaq. Kitabxananın yenidən qurulmasında bir məqsəd var - kitabxana işinin məzmunu tamamiylə yeniləşməlidir. Birinci növbədə yeni forma-metodlar tətbiq olunmalıdır. Yeni forma metodların tətbiqinə isə yeni, həm də müasir şərait lazımdır.

Binanın özü kimi avadanlıqları da köhnəlib. Bu vəziyyət belə bir proqrama böyük ehtiyacın olduğunu isbatlayırdı.

- Milli Kitabxananın yenidən qurulması və avtomatlaşdırılmasına əcnəbi şirkətlər də cəlb edilibmi?

- Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin təşəbbüsü ilə bu işə xarici şirkətlər cəlb olunub. Həmçinin yerli şirkətlər də onların arasında yer alacaq. Müasir texnoloji təchizatları, ələlxüsus da kitabxana işini mükəmməl bilən Alman, Avstriya şirkətləri var. Belarus Milli Kitabxanası da bu sahədə çox yüksək təcrübəyə malikdir. Azərbaycan Milli Kitabxanasının yenidən qurulması işində də Belarus firmaları da bu işə cəlb olunub. Cənab Əbülfəs Qarayevin bütün diqqəti bu işə yönəlib. Təkcə yerli şirkətlərlə qapanıb qalmamaşıq. Xarici təşkilatları da bu işə cəlb etmişik. Sözsüz ki, bu sahədə kitabxanaların yeni texnologiyalarla iş təcrübəsi olan böyük təşkilatlar bizə bu məsələdə dəstək verəcək.

- Rəhbərlik etdiyiniz kitabxana bir çox layihələr həyata keçirib. Hazırda oxucularınız bu layihələrdən bəhrələnir?

- Milli kitabxanada layihələndirmə işləri demək olar ki, başa çatmaq üzrədir. May ayından isə əsas işlərə başlanılacaq. Milli Kitabxananın özü də təşkilati işlərdən və dünya kitabxanalarından geri qalmaq istəmir. Çalışırıq ki, yeni forma və metodlar axtaraq, onu tətbiq edək. Demək olmaz ki, Azərbaycan Milli Kitabxanası dünya miqyasına çıxmır. Kitabxananın saytı və elektron kataloqu var. Bu layihə ilə dünyaya çıxırıq. Eyni zamanda bizim kitabxanamızın elektron məlumat-bazası da yaradılıb. Bu isə iki xidmət növündən ibarətdir. Biri kitablardan ibarət elektron məlumat bazası, digəri isə analitik elektron məlumat bazasıdır. Bundan başqa qəzetlərin, jurnalların məzmununu açan elektron baza yaradılıb. Bu variantlardan dünya oxucuları istifadə edir. Azərbaycan Milli Kitabxanasının elektron məlumat bazası Avropa elektron kitabxanalarına daxil edilib.. Bu gün Avropanın 47 ölkəsi və ona bitişik olan ölkələrin Milli kitabxanaların oxucuları Azərbaycan Milli Kitabxanasının kataloqlarından və onun informasiya resurslarından yararlanır. Biz özümüz də Avropa elektron kitabxanalarının vasitəsiylə onun tərkib hissəsi olaraq Milli kitabxanalarından istifadə edirik. Bu, vacib məsələlərdən biridir.

İndi Milli Kitabxana Rusiyanın Dövlət kitabxanası (keçmiş Lenin kitabxanası) və ABŞ-ın Konqress kitabxanası ilə müqavilə əldə edib. O müqavilədən sonra onların məlumat bazasına bir başa çıxış imkanı əldə olunub. Bu gün Azərbaycan oxucusu istənilən kitabı həm Azərbaycan Milli Kitabxanasının məlumat bazasında, həm Rusiyada, həm də ABŞ Konqress Kitabxanasının bazasında axtara bilir. Sözsüz ki, bütün bunlar Azərbaycanın dünyaya inteqrasiyası çərçivəsində baş verib.

- Yəni Milli Kitabxana alimlərimizin də işini yüngülləşdirib?

Ötən ilin sentyabrında Azərbaycan Milli Kitabxanasından Rusiya Dövlət kitabxanasının elektron dissertasiya fonduna birbaşa çıxış əldə olundu. Vaxt vardı ki, bizim alimlərimiz müdafiə edəcəkləri mövzuda hər hansı bir bölməni araşdırmaq üçün aylarla Rusiyada qalmalı olurdu. Təbii ki, bu da xeyli maliyyə vəsaiti aparırdı. Amma bu gün Azərbaycanın elm arxasınca qaçan hər bir oxucusu Rusiya Dövlət kitabxanasının elektron-dissertasiya fondunda olan 350 mindən artıq dissertasiya və avtoreferatdan birbaşa bəhrələnir. Əlbəttə, bu, bizim mütəxəssislərimiz üçün yaradılan böyük imkandır. Yol və mehmanxana xərcləri, xüsusi imtiyazların hamısı aradan qalxıb. Artıq bu gün həmin dissertasiya bizim alimlərimizin öz evinin içinə gəlib. Milli Kitabxanada əyləşib xüsusi kod vasitəsiylə həmin dissertasiyaları oxuya bilirlər. Bunun özü də bir inteqrasiyadır. Bu istiqamətdə biz öhdəmizə düşən bütün işlərimizi görürük.

- Kitabxanada Milli Mətbuatın analitik-elektron məlumat bazası yaradılacağı xəbəri nə dərəcədə doğrudur?

- Bəli. Bu günlərdə biz Azərbaycan milli mətbuatının analitik-elektron məlumat bazasını yaratmaqdayıq. Tam mətnli elektron məlumatlar hamısı burada öz əksini tapacaq. Əslində kitabxanada analitik-məlumat bazası ötən ildən fəaliyyət göstərir. Tam mətnli resurs baza yaratmağa isə yeni başlamışıq.

Tam mətnli resurs baza nəyə xidmət edəcək?

- Azərbaycan Milli Kitabxanasına 100-dən artıq qəzet daxil olur. Həmin qəzetlərin mətni tamamilə açılır. Rusiyada hər hansı bir oxucu Azərbaycanda iqtisadiyyata aid çap olunan mə-lumatların hamısını bizim məlumat bazamız vasitəsiylə oxuya biləcək. Eləcə də, mədəniyyət, idman, siyasət barəsində yazılanlar. Bəzən bizə sual ünvanlayırlar ki, qəzetlərin elektron variantı olan yerdə bu nəyə lazımdır? Qəzetlərin elektron variantı hələ o demək deyil ki, oxucular ayrı-ayrı mövzular üzrə tam axtarış apara bilərlər. Əsas odur ki, mövzular üzrə materiallar oxuna bilsin. Hansısa bir materialı oxumaq üçün 100 qəzetin hamısına bir-bir baxmalı olursan. Amma bizim layihəmizdə ayın tarixini yazıb axtarış verməklə iqtisadiyyata aid bütün materiallar ekrana gələcək.

Bu gün Azərbaycandakı qəzetlərin 90 faizi internetdə açılmır. Açılanlar isə 10 gündən sonra açılır. Bu da kommersiya məsələsidir. Əgər qəzetlərin elektron versiyası hər gün açılsa, onda o qəzetləri heç kəs almayacaq. Ona görə də qəzet rəhbərləri onların açılışını 10 gün yubadır ki, qoyduğu maliyyə vəsaitinin bir hissəsini də olsa, əldə etsin. Amma Milli Kitabxana skayner vasitəsiylə həmin qəzetlərdə çıxan məlumatların hamısını dünya oxucularına çatdıracaq. Əslində bu, bir çox öl-kələrdə istifadə olunmayan metoddur. Milli Kitabxana oxucuların görüşünə evdə də gələcək. Arxiv kitabları elektron-kataloq vasitəsiylə tapıb, evlərindən iş yerinə sifariş eləmək şansı da əldə olundu. Bu gün insanlar üçün ən vacib vaxt və zamandır. Heç kəs vaxtını itirmək istəmir.

- Rəhbərlik etdiyiniz kitabxana oxucularda vaxt itkisini aradan qaldırmaq üçün, eyni zamanda iş yerindən virtual sifariş metodu da tətbiq edibmi?

- Bu, bizim üçün ən başlıca metoddur. Oxucu ona lazım olan kitabı axtarır, əgər varsa bura gəlir. Yoxdursa, niyə vaxtını itirir? Sifariş verib vaxtını bildirir, oxucu artıq kitabxanaya girəndə onun sifarişi stolunun üstündə olur.

Bu günlərdə Qorki adına Şəhər Kitabxanasında İnformasiya Mərkəzi yaradıldı. Layihə Bakı Şəhər Baş Mədəniyyət və Turizm idarəsi ilə birgə hazırlanıb. Oxucu axtardığı kitabı əldə edə bilməyəndə, oradan birbaşa Milli Kitabxananın elektron kataloquna daxil olur və axtardığı kitabı əldə edir. Ancaq bir şərtlə bunu oxucu deyil, yalnız kitabxanaçı edə bilər. Bunun üçün bütün kitablar skayner olunmalıdı. Buna isə bizim imkanımız yoxdur. Odur ki, ilk vaxtlar oxucuya lazım olan hissələr skayner olunacaq. Bir neçə il ərzində hər bir kitabxananın özünün bazası yaranacaq.

- Maksim Qorki adına şəhər kitabxanası informasiya mərkəzinə çevrildi. Deyilənə görə, paytaxtda daha 10 kitabxana informasiya mərkəzinə çevriləcək...

- Düzdür. Gələcəkdə Bakı Şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsi ilə birlikdə 10 informasiya mərkəzi yaradılacaq. Bütün bunlar həyata keçdikdən sonra oxucular Bakının istənilən yerində Milli Kitabxananın xidmətindən istifadə edə biləcəklər.

Bu gün Milli Kitabxananın oxucu problemi yoxdur. Bizim kifayət qədər oxucularımız var. Virtual oxucularımızın sayı isə 99 minə çatıb. Şənbə-bazar günləri zallarda oxuculardan yer olmur. Biz istərdik ki, oxucular kitabxanaya kənardan, virtual şəkildə daxil olsunlar. Hamısı elmi zallardır. Onların tam şəkildə dolması isə oxuculara mənfi təsir edir.

Bahar RÜSTƏMLI

Reytinq.- 2009.- 22 fevral.- S. 14.